تا به حال شده این مساله برایتان مطرح شود که فضای مجازی چقدر روی تعیین مسیری که حرکت می‌کنید، موثر است؟شاید بدون اینکه متوجه شویم، از دیدن یک ویدیو تا تکرار نظرات دیگران، تصمیماتمان از قبل برنامه‌ریزی شده باشند. اینجا همان جایی است که مفهوم NPC یا «شخصیت غیرقابل‌بازی» وارد می‌شود؛ اصطلاحی در بازی به کاراکترهایی گفته می‌شود که طبق برنامه‌ریزی از پیش تعیین‌شده عمل می‌کنند. اما چه عواملی باعث این موضوع می‌شوند؟
۱. تأثیر الگوریتم‌ها و رسانه‌ها
الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی اتاق‌های پژواک ایجاد کرده و باعث سوگیری تأیید می‌شوند، یعنی کاربران فقط اطلاعاتی را دریافت می‌کنند که باورهای قبلی‌شان را تقویت کند. تحقیق ResearchGate (۲۰۲۴) نشان داده که این روند تفکر تحلیلی را کاهش داده و حتی سلیقه افراد را در خرید تغییر می‌دهد؛ مثلاً فردی که به برندی علاقه ندارد، پس از مشاهده تبلیغات مکرر، همان محصول را انتخاب می‌کند.
۲. کاهش تفکر انتقادی و تحلیل شخصی
مطالعات دانشگاه ایالتی میشیگان نشان داده که حضور طولانی در شبکه‌های اجتماعی باعث اثر طوطی دیجیتالی می‌شود؛ یعنی افراد بدون پردازش شناختی، اطلاعات را تکرار می‌کنند. ۷۵٪ دانشجویان فقط تیتر اخبار را می‌خوانند، بدون بررسی محتوای اصلی، که این موضوع قدرت تحلیل را کاهش می‌دهد.
۳. وابستگی به تأیید اجتماعی (FOMO و اثر توده‌ای)
ترس از جا ماندن (FOMO) و اثر توده‌ای باعث می‌شود افراد بدون تحلیل، از ترندها پیروی کنند. طبق آمار مجله روان‌شناسی اجتماعی (۲۰۲۳)، ۶۸٪ نوجوانان حداقل یک خرید را فقط به دلیل تأثیرپذیری از ترندهای فضای مجازی انجام داده‌اند، بدون توجه به نیاز واقعی‌شان.
۴. رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای (اتوپایلوت دیجیتالی)
افرادی که زمان زیادی در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند، دچار کاهش انعطاف‌پذیری شناختی می‌شوند و رفتارهای کلیشه‌ای را تکرار می‌کنند. نسل Z به‌طور میانگین ۴.۵ ساعت در روز آنلاین است و بیشتر از نسل X تحت تأثیر محتوای پربازدید قرار دارد، مثلاً تقلید سبک صحبت یا میمیک‌های چهره در ویدیوها.
۵. کاهش هویت شخصی و اصالت در تصمیم‌گیری
برخی افراد سبک زندگی و علایقشان را بر اساس محتوای پربازدید شکل می‌دهند، پدیده‌ای که شخصیت سایه‌ای نامیده می‌شود. تحقیقات دانشگاه کمبریج (۲۰۲۳) نشان داده نوجوانانی که زمان زیادی را در فضای مجازی می‌گذرانند، احساس رضایت کمتری از هویت خود دارند و بیشتر به دنبال تأیید دیگران هستند.
پیام شما به ما