نماز، جلوه‌ای از بندگی و مسجد، خانۀ خدا و مأمن دل‌های بی‌قرار است. اما چرا حضور جوانان در آن کم‌رنگ شده؟ آیا این مسئله ریشه در کم‌توجهی خانواده‌ها دارد، یا مشکل جای دیگری است؟ پیش از پرداختن به راهکارها، باید چند اصل اساسی را در نظر بگیریم.
یک. نماز جماعت، اصل است، نماز فرادا استثنا
در بیشتر اذکار نماز از تعابیر جمع استفاده می‌شود و در آیات قرآن هم دستور اقامة نماز، اغلب با ضمیر جمع آمده است. از این دو چه می‌فهمیم؟ اینکه در اسلام، اصل بر نماز جماعت است و نماز فرادا، استثنا و مربوط به زمانی است که دسترسی به امام جماعت صلاحیت‌دار نباشد.
دو. والدین، مسئول نماز فرزندانشان هستند
طبق آیة ۱۳۲ سوره طه، خداوند به پیامبر صلیاللهعلیهوآله فرمان می‌دهد: «وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا» «خانواده‌ات را به نماز فرمان ده و خود نیز بر آن شکیبا باش.» این یعنی پدر و مادر، تنها نباید خودشان نمازگزار باشند، بلکه مسئولیت دارند فرزندانشان را هم به نماز ترغیب کنند.
سه. اقامۀ نماز در مسجد برای مردان، اولویت دارد
بر اساس فتوای همۀ فقها، نماز خواندن آقایان در مسجد بر اقامۀ آن در خانه، اولویت دارد.
وقتی این سه اصل را کنار هم بگذاریم، به یک نتیجۀ مهم می‌رسیم: پدر خانواده، هم باید خود در مسجد نماز بخواند و هم وظیفه دارد فرزندانش را به حضور در مسجد تشویق کند.
البته کار به این آسانی هم نیست. چرا؟ چون در اکثر مساجد، زیرساخت فرهنگی لازم وجود ندارد. چاره چیست؟
به عقیدۀ نگارنده، گام اول و آخر، فرهنگ‌سازی است؛ باید سیرۀ پاک معصومان را با صدایی رسا فریاد زد تا متولیان امر، وظیفۀ خطیر خود را در ساخت زیرساخت‌های فرهنگی به یاد آورند؛ زیرساخت‌هایی که بیشتر از جنس نگرش و نگاه است تا سنگ و سیمان.
یکی از مشکلاتی که برخی جوانان را از مساجد دور کرده، روش‌های نادرست دعوت به دین است. بسیاری از آنها دوست دارند دین را با عقل و دل بپذیرند، نه از روی اجبار و ترس. برگزاری جلسات آزاد با حضور روحانیون آگاه، بدون سانسور و قضاوت، می‌تواند فضایی امن برای طرح سؤالات و گفتگوهای سازنده باشد.
در کنار این مهم، راهکارهای دیگری هم وجود دارد که اگر درست به کار بسته شوند، می‌توانند نگرش‌ها را زیرورو کنند، موانع را کنار بزنند و چالش‌ها را به فرصت بدل سازند؛ از جمله:
به برنامه‌های مسجد، تنوع ببخشیم
تاریخ اسلام گواهی روشن بر ضرورت تنوع‌بخشی به برنامه‌های مسجد برای جذب جوانان است. در صدر اسلام، مسجدالنبی نه‌تنها مکانی برای عبادت، بلکه کانونی برای آموزش، گفت‌وگو، حل مسائل اجتماعی و حتی برنامه‌ریزی نظامی بود. این چندوجهی بودن، جوانان را به حضور فعال در مسجد ترغیب می‌کرد. امروز نیز، با الهام از این الگو، مساجد باید فراتر از نیایشگاه صرف عمل کنند؛ با تنوع در برنامه‌ها، از جلسات معرفتی و مهارتی گرفته تا فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی، می‌توان نیازهای متنوع جوانان را پاسخ گفت و آنان را به قلب تپندة معنویت جامعه بازگرداند.
فضای گفتگوی دینی را امن کنیم
یکی از مشکلاتی که برخی جوانان را از مساجد دور کرده، روش‌های نادرست دعوت به دین است. بسیاری از آنها دوست دارند دین را با عقل و دل بپذیرند، نه از روی اجبار و ترس. برگزاری جلسات آزاد با حضور روحانیون آگاه، بدون سانسور و قضاوت، می‌تواند فضایی امن برای طرح سؤالات و گفتگوهای سازنده باشد.
به جوانان مسئولیت بدهیم
استقبال گرم، احترام به ایده‌ها و دوری از قضاوت، کلید گشودن قلب جوانان است. جوانان دوست دارند تأثیرگذار باشند. اگر آنها را به‌عنوان مدیر برنامه‌ها، مسئول روابط عمومی، مجری جلسات یا برگزارکنندۀ مراسم‌های آئینی درگیر کنیم، احساس تعلق بیشتری به مسجد پیدا می‌کنند. سپردن وظایف مهمی مانند مدیریت صفحات مجازی مسجد، برگزاری اردوها و جلسات، اجرای برنامه‌های فرهنگی و حتی طراحی و زیباسازی فضای مسجد، به آنها احساس ارزشمندی می‌دهد.
امام جماعتی همدل انتخاب کنیم
امام جماعت و هیئت امنای مسجد می‌توانند و بلکه وظیفه دارند با زبانی صمیمی و رفتاری همدلانه، تصویری دوست‌داشتنی از این مکان مقدس در ذهن جوانان ترسیم کنند. امام جماعتی که زبان جوانان را بفهمد، شوخ‌طبع باشد، به دغدغه‌های آنها گوش دهد و با روی گشاده برخورد کند، با لحنی گرم و دوست‌داشتنی، پیام‌های دینی را به زبان ساده و قابل درک بیان کند، می‌تواند پای جوانان را به مسجد باز کند.
مدیریت مساجد را جوان‌پسند کنیم
در بسیاری از مساجد، تصمیم‌گیرندگان افراد مسن هستند که شاید دغدغه‌های جوانان را به‌درستی درک نکنند. هیئت‌امنای مساجد باید پذیرای ایده‌های جدید باشند و از تغییر نترسند. این را بپذیریم که اگر مسجد تنها در انحصار یک گروه خاص باشد، جوانانی که احساس تفاوت می‌کنند، به آن جذب نخواهند شد. مسجد باید محلی برای همۀ اقشار جامعه، با هر تفکر و سلیقه‌ای باشد.
فضای مسجد را دوستانه کنیم
باید مسجد را از یک مکان خشک و رسمی به فضایی صمیمی و دلگرم‌کننده تبدیل کنیم. جوانان از محیط‌هایی که احساس راحتی در آن ندارند، دوری می‌کنند. ایجاد فضایی با طراحی زیبا، نورپردازی مناسب و امکاناتی مثل کتابخانه، سالن گفت‌وگو و حتی یک کافی‌شاپ کوچک می‌تواند انگیزه‌بخش باشد. مسجد باید به مکانی تبدیل شود که جوانان حس تعلق و آرامش را در آن تجربه کنند. وقتی جوان وارد مسجد می‌شود، باید احساس کند که این مکان، مدرن و متناسب با نیازهای اوست.
نیازهای روز جوانان را درک کنیم
جوانان امروزی به دنبال هویت، انگیزه و امید هستند. بسیاری از آنها با چالش‌های تحصیلی، شغلی، خانوادگی و عاطفی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. حضور یک روحانی مشاور یا مربی آگاه در مسجد که بدون قضاوت به حرف‌هایشان گوش دهد، می‌تواند انگیزۀ بزرگی برای حضور مداوم آنها باشد. همکاری با نهادهای حمایتی، برگزاری رویدادهای معرفی شغل و ایجاد ارتباط بین جوانان مستعد و کارفرمایان، از جمله راهکارهای مؤثر است.
نیایش را با تفریح سالم همراه کنیم
جوانان سرشار از انرژی‌اند و اگر مسجد بتواند در کنار مراسم‌های آئینی، زمینۀ تفریح سالم و نشاط معنوی را هم فراهم کند، می‌تواند به یک پاتوق همیشگی تبدیل شود. به‌عنوان‌مثال، برخی مساجد که امکانات کافی دارند، می‌توانند زمین‌های ورزشی کوچک، باشگاه بدنسازی یا حتی میز پینگ‌پنگ و فوتبال‌دستی فراهم کنند تا جوانان در کنار عبادت، اوقات فراغت خود را نیز در محیطی سالم بگذرانند. برگزاری اردوهای تفریحی، زیارتی و ماجراجویی مانند سفرهای یک‌روزه به طبیعت، کوهنوردی‌های دسته‌جمعی، سفرهای زیارتی به مشهد و قم هم از دیگر راهکار مؤثر در این راستاست.
خاطره‌های خوب بسازیم
یک تجربۀ خوشایند، باعث می‌شود که فرد بارها و بارها به آن مکان برگردد. باید به‌گونه‌ای رفتار کنیم که هر جوانی با یک خاطرۀ خوب از مسجد خارج شود، چه از طریق یک برخورد دوستانه، یک برنامۀ جالب یا حتی یک پذیرایی ساده! حتی طولانی شدن نمازهای جماعت ممکن است جوانان را از شرکت در آنها دور کند؛ بنابراین، بهتر است نمازها به‌صورت کوتاه و با تمرکز بر معنویت برگزار شوند.
پیام شما به ما