بنا بر روایات جهنم دارای هفت طبقه است که هر کدام خصوصیاتی خاص خود دارند. در بخش اول طبقه هاویه مورد بررسی قرار گرفت و در این بخش طبقه جحیم توصیف میشود.
جحیم به معنای آتش شعلهورِ سوزان(مجمعالبیان،ج۱، ص۳۴۷/مفردات، ص۱۸۷) است. "جحیم" را در لغت به معنای حرارت و آتش شدید دانستهاند. جحیم همچنین بر مکانی که در آن آتش بسیار باشد نیز اطلاق میگردد. (مصطفوی، التحقیق، ج۲، ص۵۸) به همین جهت جحیم به معنای دوزخ استفاده شده و معمولاً در تعبیر قرآن به معنای دوزخ است. (تفسیر نمونه، ج۲۶، ص۲۳۳) همچنین جحیم به معنای آتش بالای جهنم و در زبان عربی به معنای آتش زیاد و انبوه است. (بحارالانوار، ج۷، ص۱۰۸)
جَحیم از اسامی دوزخ، به معنای آتش شدید است که در قرآن به معنای دوزخ بهکار رفته و در یک مورد به معنای آتش فراوان استفاده شده است. در برخی روایات، جحیم را طبقهای از طبقات جهنم دانستهاند.
بنا بر برخی روایات، طبقه نخست که بالاترین طبقه جهنم است «جحیم» نام دارد. ساکنان دوزخ در این طبقه روی سنگهایی سخت میایستند و جمجمه و مغز آنان از شدّت حرارت به جوش میآید.
جَحیم مکانی بسیار خطرناک است و آتشی بسیار هولناک دارد و ساکنان آن از فشار آتش در آن زیر و رو میشوند، درست مانند گوشتی که در دیگ از فشار جوشش دیگ، زیر و رو میگردد. به این دلیل خداوند میفرماید: وَالَذین کَفرُوا وَ کَذَبُو بِآیاتِنا اُولئِکَ اَصحاب الجَحیم؛ آنان که کفر ورزیدند و آیات ما را تکذیب کردند، آنان یاران و اصحاب «جحیم»؛ آتش بزرگ و هولناک هستند. (حدید، ۱۹)
به کار رفتن واژه جحیم در آیات قرآن کریم در برابر جنت و بهشت نشان میدهد که مراد از جحیم، دوزخ است؛ اما بر اساس برخی روایات، جحیم نام طبقهای از طبقات یا دری از درهای دوزخ است.
بنا بر برخی روایات، طبقه نخست که بالاترین طبقه جهنم است «جحیم» نام دارد. ساکنان دوزخ در این طبقه روی سنگهایی سخت میایستند و جمجمه و مغز آنان از شدّت حرارت به جوش میآید
جحیم ۲۷ بار در قرآن کریم به کار رفته که در ۲۶ مورد آن به معنای دوزخ است.(دایرة المعارف قرآن، ج۹، ص۵۱۷) تنها در یک مورد جحیم در غیر معنای جهنم استفاده شده (تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۲۷۴) و آن آتشی بود که نمرود برای سوزاندن حضرت ابراهیم آماده کرد.(صافات، ۹۷)
جحیم در روایات
امیرالمومنین علی علیهالسلام جحیم را به عنوان یکی از طبقات جهنم نام میبرد. (مجمع البیان، ج ۶، ص۵۱۹) ولی در بعضی از روایات دیگر جحیم به عنوان یکی از درهای جهنم ذکر شده است. (نورالثقلین، ج۳، ص۱۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۸، ص ۲۸۵) در برخی روایات نیز جحیم به عنوان بالاترین درجه جهنم معرفی شده است. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان معتقد است درهای جهنم همان طبقات جهنم است. (المیزان، ج۱۲، ص۱۷۰)
امام باقر علیهالسلام در تفسیر آیه ۴۴ از سوره حجر «لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ لِکُلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُوم»؛ جهنم دارای هفت درب است و برای هر دری گروه معیّنی از آنان برای تقسیم شدهاند. میفرماید: به من خبر رسید که خداوند، جهنم را هفت طبقه قرار داده است.
در روایتی از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله نقل شده که سورههای حوامیم ۷ تا و دوزخ هم دارای ۷ درب است که دَرِ هفتم آن جحیم است. هر یک از حوامیم در قیامت بر دری از درهای دوزخ میایستد و میگوید: خدایا! کسی را که به من ایمان آورده و مرا قرائت کرده است از این در، به دوزخ درنیاور. (الدر المنثور، سیوطی ج۵، ص۸۱)
جَحیم مکانی بسیار خطرناک است و آتشی بسیار هولناک دارد و ساکنان آن از فشار آتش در آن زیر و رو میشوند، درست مانند گوشتی که در دیگ از فشار جوشش دیگ، زیر و رو میگردد
جحیم، جایگاه چه کسانی است؟
براساس آیات قرآن و روایات گروههای مختلفی اهل جحیم معرفی شدهاند. از جمله: کافران و تکذیبکنندگان آیات الهی(مائده، ۸۶/ بحارالانوار، ج۲۳، ص۳۸۸) مشرکان و بتپرستان (توبه، ۱۱۳/صافات، ۱۶۱- ۱۶۳)، ظالمان (صافات، ۲۲- ۲۳)، فاجران (انفطار، ۱۴)، طغیان کنندهها. (نازعات، ۳۷-۳۹)، گمراهان، (شعراء، ۹۱/ واقعه، ۹۲-۹۴) ، کسانی که برای نابودی و محو آیات خداوند تلاش میکنند، (حج، ۵۱) ، منکران قیامت (صافات، ۵۵/ مطففین، ۱۱-۱۶) ، گناهکاران (دخان، ۴۴ -۴۷) ، اصحاب شمال (حاقه، ۲۵ – ۳۱) ، فاجران و بدکاران (انفطار، ۱۴) و تجاوزکاران و کسانی که زندگی دنیا را بر زندگی آخرت ترجیح دادهاند. (نازعات، ۳۷) در روایات نیز دشمنان اهل بیت علیهمالسلام را اهل جحیم دانستهاند. (الکافی، ج۱، ص۴۷۴)
طبق نظر برخی مفسرین ، دوزخ دارای ۷ در و درکه است که به ترتیب، درکه نخست جایگاه مومنان گناهکار است که به اندازه عمر و اعمالشان کیفر میشوند. درکه دوم، جایگاه یهودیان ، درکه سوم جایگاه مسیحیان ، درکه چهارم جایگاه صائبان ، درکه پنجم جایگاه مجوس ، درکه ششم که همان جحیم است جایگاه مشرکان عرب، واِنَّ الفُجّارَ لَفی جَحیم (انفطار، ۱۴) و درکه هفتم جایگاه منافقان است:«اِنَّ المُنفِقینَ فِی الدَّرکِ الاَسفَلِ مِنَ النّارِ. (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۱۱۸/ کشف الاسرار، ج۵، ص۳۱۷ – ۳۱۸/ نساء، ۱۴۵)
پیام شما به ما