بنا بر باور و اعتقاد اسلامی، جهنم جایی برای عقوبت و عذاب افراد گناهکار و ستمکار می‌باشد. که هفت طبقه دارد و هر چه طبقه پایین‌تر، جای افراد بدتر است. عذاب‌های دوزخ، هم روحی و هم جسمی است. برخی جهنمیان جایگاه همیشگی‌شان آنجاست و عده‌ای دیگر پس از مدتی بخشوده می‌شوند و به بهشت می‌روند و تنها راه خلاصی از جهنم از طریق شفاعت امکان‌پذیر است می‌گیرد.

در جهنم رتبه‌بندی وجود دارد و همه دوزخیان، از جن و انس، بر اساس اعمالشان، از جهت کیفر و مجازات در هفت درکه و طبقه قرار می‌گیرند که نوع و شدت عذابشان متفاوت است.

معنای هاویه

راغب اصفهانی «دَرْک» در مقابل «دَرْج» می‌داند. درج برای بالا رفتن(صعود) و درک برای پایین آمدن(حدور) است. به همین جهت می‌گویند «درجات بهشت (دَرجات الجنّة) و درکات جهنم (دَرکات النّار)».(راغب، المفردات، ص۳۱۱)

یکی از طبقات جهنم هاویه نام دارد. این واژه در اصل، از مادّه «هوی» به معنای افتادن به پایین و سقوط کردن از بلندی است.

"ه و ی"، ریشه صحیحی است که بر رهاشدن و فروافتادن دلالت می‌کند. گفته می‌شود: «هوی الشیء یهوی» یعنی سقوط کرد. هاویه جهنم برای اینست که کافر در آن سقوط می‌کند. هاویه به هر گودالی گفته می‌شود. هوّه، گودال عمیق است. بنابر این نامیده شدن جهنّم به «هاویه»، بِدان جهت است که تبهکاران در چنین جایگاه عمیق و خطرناکی سقوط می‌کنند. کسی که ترازوهایش سبُک است، پناهگاهش «هاویه» است! و تو چه می‌دانی «هاویه» چیست؟! آتشی است سوزان! (صحاح اللغه، ج6، ص2539)

هاویه جهنم برای اینست که کافر در آن سقوط می‌کند. هاویه به هر گودالی گفته می‌شود. هوّه، گودال عمیق است. بنابر این نامیده شدن جهنّم به «هاویه»، بِدان جهت است که تبهکاران در چنین جایگاه عمیق و خطرناکی سقوط می‌کنند

از برخی روایات استباط می‌شود معنی «هاویه»، عمیق‌بودن دوزخ و سقوط دوزخیان در آن است. علت نام‌گذاری جهنم به‌ هاویه به دلیل ساقط‌شدن هر فردی است که در آن واقع می‌شود.

امیرالمومنین علیه‌السلام هاویه را طبقه اول از هفت طبقه جهنم نام می‌برد.(مجمع‌البیان، ج۶، ص۵۱۹) در برخی روایات هاویه بالاترین طبقات هفت‌گانه جهنم و در برخی دیگر پایین ترین آنها دانسته شده است.( نورالثقلین،ج۳، ص۱۸؛ بحارالانوار، ج۸، ص۲۴۶و ۲۸۵) علامه طباطبایی در ذیل تفسیر آیه 44 حجر می‌تویسد درهای جهنم همان طبقات جهنم است.(المیزان، ج۱۲، ص۱۷۰)    

توصیف هاویه در قرآن کریم

واژه «هاویه» فقط یک‌بار در قرآن کریم آمده است: وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ. فَأُمُّهُ هَاوِیَةٌ. وَ مَآ أَدْرَاکَ مَاهِیَهْ. نَارٌ حَامِیَةُ(قارعه، 8-11)؛ و اما کسی که ترازوهایش سبُک است، پناهگاهش «هاویه» است! و تو چه می‌دانی «هاویه» چیست؟! آتشی سوزان است!

کلمه «اُمّ» در این آیه به معنای جایگاه و قرارگاه است.(الصحاح جوهری، ج۶، ص۲۵-۳۹) معنای آیه اینست که جایگاه کسانی که اعمال نیک آنان وزن و ارزشی ندارد، پرتگاه سوزان و عمیق دوزخ است.

طبرسی در مورد علت نامگذاری جهنم به «هاویه» گوید: عذاب، انسان را از بالا به پائین ساقط می‏‌کند و نیز می‌گوید: «المهواة التی لا یدرک قعرها»؛ هاویه، گودالی است که قعر و عمق آن بی‌نهایت می‌باشد.(تفسیر احسن الحدیث، قرشی، ج12، ص332)     

هاویه آتش عمیقی است و به قدری حرارت دارد که پوست بدن افرادی که در آن واقع می‌شوند را درهم می‌کشدهاویه آتش عمیقی است و به قدری حرارت دارد که پوست بدن افرادی که در آن واقع می‌شوند را درهم می‌کشد، به نحوی که خداوند می‌فرماید: کسانی که به آیات ما کافر شدند، به زودی آن‌ها را در آتش وارد می‌کنیم که هرگاه پوست‌های تن آن‌ها (در آن بریان) گردد و بسوزد، پوست‌های دیگری را به جای آن قرار می‌دهیم تا کیفر اعمالشان را مجدد بچشند. (نساء، ۵۶)

در طبقه هاویه گروهی صدا می‌کنند: ای مالک (نام نگهبان جهنم)، به فریادمان برس. هنگامی که ‌مالک برای فریادرسی آنان می‌آید، ظرف‌های زردی از آتش پیش رویشان قرار می‌دهد که در آن، آب بد بوی متعفّنی است که پوست‌های بدنشان از گرمای زیاد آن همچون فلز گداخته ‌می‌شود، به محض این که ظرف آتشین را بلند می‌کنند تا از آن بیاشامند، گوشت صورتشان ‌از شدت گرمای آن در آن ظرف می‌ریزد؛ و این همان گفتار خداوند است که فرمود: «وَ إِنْ یَسْتَغیثُوا یُغاثُوا بِماءٍ کَالْمُهْلِ یَشْوِی الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرابُ وَ ساءَتْ مُرْتَفَقاً»(کهف،۲۹) ؛  و اگر تقاضای آب کنند، آبی برای آنان می‌آورند که همچون فلز گداخته، صورت‌ها را بریان ‌می‌کند! چه بد نوشیدنی و چه بد محل اجتماعی است. کسی که در آن بیفتد هفتاد سال در آتش فرو می‌رود و هر قدر پوستش که بسوزد پوست ‌دیگری جایگزین آن می‌شود.

بنابر روایتی حضرت عیسی(ع) از کنار شهری عبور می‌کرد. دید تمام اهل آن مرده و بدن‌هایشان به روی زمین افتاده است. به درخواست یکی از حواریون فردی را زنده کرد و پرسید: عاقبت شما چه شده است؟ گفت: شب را در خوشی و خرّمی بودیم اما صبحگاهان در هاویه جهنم قرار گرفتیم. حضرت عیسی پرسید: هاویه چیست؟ گفت: کوه‌هایی از سنگ است که مبدل به آتش می‌شود و بر ما افروخته می‌گردد.(کافی، ج۲، ص۳۱۹)

معنی «هاویه»، عمیق‌بودن دوزخ و سقوط دوزخیان در آن است. علت نام‌گذاری جهنم به‌ هاویه به دلیل ساقط‌شدن هر فردی است که در آن واقع می‌شود

هاویه جایگاه چه کسانی است؟

بنا بر روایات هاویه جایگاه بخشی از افراد که که گناهان خاصی مرتکب شده‌اند. امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید آیات 8 و 9 سوره قارعه درباره فاسقین نزول یافته است.(البرهان فی تفسیر القرآن، ذیل آیه) یعنی عده‌ای از کسانی که به هاویه وارد می‌شوند، فاسقین هستند. در روایت دیگری از امام صادق علیه‌السلام نقل شده: منکر ولایت امام علی علیه‌السلام پناهگاهش هاویه است.(مناقب، ابن شهر آشوب، ج۲، ص۱۵۱) همچنین در روایتی دیگر هاویه را جایگاه منافقین، خاندان فرعون و مسیحیانی که کافرشده و عیسی را فرزند خدا دانسته‌اند را هاویه بیان نموده‌اند.