ستون فقرات انسان از استخوان‌های ریز بسیار زیادی تشکیل شده (مهره‌ها) که روی‌هم قرار گرفته‌اند و ستون فقرات را ساخته‌اند. بین هر مهره، ماده‌ای نرم و ژل‌مانند با رویه‌ای سخت با بافتی کلاژنی (آنولوس) وجود دارد که با هم یک دیسک را تشکیل می‌دهند. دیسک نقش یک ضربه‌گیر بین مهره‌ها را دارد. هر مهره با گروهی از رباط‌ها به دیگر مهره‌ها وصل می‌شود.
تحلیل‌رفتن آنولوس می‌تواند دیسک را ضعیف کند تا جایی که آنولوس بیرون بزند یا پاره شود و ژل داخل آن نشت کند که به این حالت بیرون‌زدگی دیسک یا هرنی دیسک یا فتق دیسک کمر می‌گویند.
این اتفاق برای هر دیسکی می‌تواند بیفتد؛ ولی معمولاً دیسک‌های پایین کمر دچار این اتفاق می‌شوند. علائم بیرون‌زدگی دیسک شامل درد، بی‌حسی یا ضعف در دست‌وپا می‌شود. این علائم معمولاً با گذشت زمان بهتر می‌شوند و همیشه هم برای رفع مشکل به عمل جراحی نیاز نیست.
علائم
علائم بیرون‌زدگی دیسک به این بستگی دارد که هرنی دیسک در کدام قسمت از ستون فقرات رخ‌داده و آیا به اعضای مجاور فشار وارد می‌کند یا نه. علائم معمولاً در یک سمت بدن وجود دارند.
. درد در دست‌وپا: اگر بیرون‌زدگی دیسک در پایین کمر باشد، بیمار در باسن و ران و ساق پا و پایین کمر و کف پا درد احساس خواهد کرد. اگر بیرون‌زدگی دیسک در گردن باشد، درد تیزی در شانه و دست احساس می‌شود که ممکن است با سرفه و عطسه و تغییر پوزیشن دادن در پایین دست‌وپا نیز احساس شود.
. کرختی: کسی که دچار بیرون‌زدگی دیسک شده معمولاً کرختی یا گزگز در قسمتی از بدن که عصب تحت‌فشار است تجربه می‌کند.
. ضعف عضله: عضلهٔ نزدیک به عصب‌های متأثر ضعیف می‌شود و بر توانایی نگه‌داشتن وسایل اثر می‌گذارد.
گاهی یک دیسک بیرون‌زده ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد و تصادفاً در تست تصویری که به دلیل دیگری انجام شده کشف شود.
چه زمانی باید با پزشک مشورت کنید؟
اگر دچار گردن درد یا کمردردی هستید که به دست یا پایتان می‌زند و احساس کرختی و گزگز و ضعف عضله نیز دارید باید به پزشک مراجعه کنید.
علت‌های بیرون‌زدگی یا فتق دیسک
تحلیل یا تباهی دیسک اغلب پیش از اینکه دیسک بیرون بزند تدریجاً اتفاق می‌افتد. با افزایش سن، دیسک‌ها انعطاف کمتری پیدا کرده و به‌راحتی آسیب می‌بینند و پاره می‌شوند. استفاده از عضلات پشت برای بلندکردن یا نگه‌داشتن چیزهای سنگین گاهی می‌تواند باعث بیرون‌زدگی دیسک شود. حوادث تروماتیک مانند افتادن از جایی یا ضربه‌ای به گردن هم می‌تواند باعث هرنی دیسک شود؛ اما این اتفاق‌ها به‌ندرت پیش می‌آیند.
ریسک فاکتورهای بیرون‌زدگی دیسک
. اضافه‌وزن داشتن: داشتن اضافه‌وزن می‌تواند باعث واردآمدن فشار بیشتری به دیسک‌ها در پایین کمر شود.
. مشاغلی که نیازمند فعالیت‌های شدید بدنی هستند: افرادی که به واسطه شغل خود مجبورند چیزهای سنگینی را بلند کنند، بکشند، هل بدهند یا به طرفین خم شوند در معرض هرنی دیسک هستند.
. عوامل ژنتیکی: گاهی خطر هرنی دیسک جنبه ژنتیکی دارد.
. سیگارکشیدن: سیگارکشیدن تأمین اکسیژن برای دیسک‌ها را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود دیسک‌ها به‌سرعت و به‌راحتی پاره شوند.
. رانندگی: طولانی‌مدت پشت فرمان نشستن همراه با تکان‌های داخل خودرو می‌تواند باعث فشار بر ستون فقرات شود.
. یکجانشینی: ورزش منظم می‌تواند به پیشگیری از هرنی دیسک کمک کند.
پیامدهای بیرون‌زدگی دیسک
به‌ندرت پیش می‌آید که برای پیشگیری از فلج نیاز به عمل جراحی باشد. به بیماران اکیداً توصیه می‌شود در موارد زیر فوراً به پزشک مراجعه کنند:
. تشدید علائم: افزایش درد و ضعف و کرختی که بر فعالیت‌های روزمره اثر گذاشته است.
. اختلال در عملکرد مثانه یا روده: سندرم دم‌اسبی یا همان کودا اکوینا می‌تواند باعث مشکل در ادرارکردن و تخلیه روده شود.
. بی‌حسی زین‌اسبی: یعنی ازدست‌دادن حس در نواحی ران‌ها، پشت پاها و قسمت‌های اطراف مقعد که پیش‌رونده است و بدتر می‌شود.
با افزایش سن، دیسک‌ها انعطاف کمتری پیدا کرده و به‌راحتی آسیب می‌بینند و پاره می‌شوند. استفاده از عضلات پشت برای بلندکردن یا نگه‌داشتن چیزهای سنگین گاهی می‌تواند باعث بیرون‌زدگی دیسک شود
پیشگیری از بیرون‌زدگی دیسک
. ورزش منظم می‌تواند به تقویت عضلات شکم که مسئول تثبیت و حمایت از ستون فقرات‌اند کمک کند.
. وضعیت بدنی درست کمک می‌کند فشار کمتری به ستون فقرات و دیسک‌ها وارد شود. هنگام نشستن پشتتان را صاف نگه دارید. وسایل سنگین را با استفاده از عضلات پاهایتان از زمین بلند کنید نه عضلات کمرتان.
. شاخص توده بدنی خود را در طیف نرمال نگه دارید. داشتن اضافه‌وزن باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و دیسک‌ها می‌شود.
. سیگار نکشید.
تشخیص
پزشک سوابق پزشکی‌تان را مرور کرده و عضلات پشتتان را معاینه می‌کند. پزشک از شما می‌خواهد صاف دراز بکشید و پاهایتان را در وضعیت‌های گوناگون حرکت دهید که کمک می‌کند علت را پیدا کند.
تست‌های نورولوژیکی نیز انجام می‌شوند تا رفلکس‌ها، قدرت عضلات، تعادل حین راه‌رفتن و توانایی حس لمس یا لرز و رعشه‌های احتمالی بررسی شوند.
این تست‌ها نیز ممکن است انجام شوند:
. عکس‌برداری با اشعه ایکس به‌تنهایی نمی‌تواند هرنی دیسک را نشان دهد اما می‌تواند کمردرد ناشی از عفونت، تومور، مشکلات مربوط به تراز در ستون فقرات یا شکستگی استخوان را شناسایی کند.
. سی‌تی‌اسکن با ارائه تصاویر و ترکیب آنها با هم وضعیت ستون فقرات را نشان می‌دهد.
. ام‌آرآی با استفاده از امواج رادیویی می‌تواند تصاویری ارائه دهد که به تعیین محل هرنی دیسک کمک می‌کند و نشان می‌دهد آیا اعصاب ستون فقرات نیز درگیر شده‌اند یا خیر.
. میلوگرافی زمانی است که حین سی‌تی‌اسکن یک ماده حاجب به مایع نخاعی تزریق می‌شود. در این تست، فشردگی نخاع به واسطه دیسک‌های بیرون‌زده نشان داده می‌شود.
تست‌های اعصاب
. نوار عصب و عضله
. الکترومیوگرافی
هر دو تست کمک می‌کنند وجود، محل و میزان بیماری که به اعصاب و عضلات آسیب‌زده مشخص شوند.
درمان
در درمان حمایتی از داروهای ضددرد برای کمک به کاهش علائم و اجتناب از حرکاتی که درد را بدتر می‌کنند استفاده می‌شود. داروهایی مانند:
. داروهای بدون نسخه برای دردهای خفیف تا متوسط.
. داروهای نوروپاتیک می‌توانند با اثرگذاشتن بر نوسانات عصبی درد را کاهش دهند.
. شل‌کننده‌های عضلات می‌توانند به رفع اسپاسم‌های عضله کمک کنند. از عوارض جانبی این داروها ممکن است سرگیجه و خواب‌آلودگی باشد.
. تزریق کورتیزون. در صورت بی‌اثربودن داروهای خوراکی در تسکین علائم، پزشک ممکن است تزریق یک کورتیکواستروئید را توصیه کند که می‌تواند در اطراف عصب‌های ستون فقرات تزریق شود.
فیزیوتراپی
پزشک ممکن است فیزیوتراپی را توصیه کند. فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی برای کمک به تسکین درد به شما یاد دهد.
عمل جراحی
تعداد کمی از افرادی که دچار هرنی دیسک می‌شوند نیاز به عمل جراحی دارند. درصورتی‌که داروها کمکی به رفع بی‌حسی و ضعف و مشکل در ایستادن یا راه‌رفتن و کنترل روده نکنند و همچنان درد و ناراحتی وجود داشته باشد پزشک ممکن است جراحی را توصیه نماید.
جراحان در بیشتر موارد می‌توانند تنها قسمتی از دیسک را بردارند. در مواردی بسیار نادر لازم است که تمام دیسک برداشته شود و در این موارد باید مهره مجاور با استخوان پیوند زده شود. فرایند پیوند استخوان با استفاده از یک ابزار فلزی در ستون فقرات انجام می‌شود تا به تثبیت ستون فقرات کمک شود. گاهی جراح توصیه به جاگذاری دیسک مصنوعی می‌کند.
تغییراتی در سبک زندگی و توصیه‌های مراقبتی
. استفاده از سرما یا گرما می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. بعد از دو سه روز، استفاده از پدهای گرمایی می‌تواند در تسکین درد مفید باشد.
. زیاد استراحت نکنید. مفاصل سفت و عضلات ضعیف می‌توانند حاصل زیاد استراحت‌کردن و در تخت ماندن باشند. به مدت ۳۰ دقیقه در وضعیتی راحت ماندن کافی است و سپس بهتر است یک پیاده‌روی کوتاه کنید. از فعالیتی‌هایی که می‌توانند علائمتان را بدتر کنند پرهیز نمایید.
. ورزش و فعالیت بدنی مناسب و منظم داشته باشید، به‌آرامی حرکت کنید و حرکات تند و ناگهانی انجام ندهید، خصوصاً وقتی می‌خواهید به جلو خم شوید و چیزی را بلند کنید.
پیام شما به ما