گشنیز؛ گیاهی مفید برای سوء هاضمه طی هزاران سال از گیاه گشنیز برای مصارف آشپزی و دارویی استفاده می ‏شده است. گشنیز متعلق به خانواده‏ی جعفری، مانند اینسون یا بادیان رومی، زیره سیاه ، شوید و رازیانه می‏ باشد. برگ‏ ها و میوه ‏های این گیاه عطر و طعم بسیار متفاوتی دارند و از این رو به طرق مختلف در انواع غذاها استفاده می ‏شوند. گشنیز یک گیاه یک ساله بومی با نام علمی" Coriandrum sativum " متعلق به ناحیه مدیترانه و غرب آسیا است. اگر چه امروزه در ترکیه، هند، بلغارستان، روسیه و مراکش نیز به عمل می ‏آید. گشنیز یک گیاه سنتی است و یکی از مواردی بوده که بقراط و دیگر پزشکان یونانی برای اهداف دارویی از آن استفاده می ‏کردند. رومی‏ ها نیز از گشنیز به عنوان یک ادویه رایج استفاده می ‏کردند و آن را به انگلیسی‏ ها معرفی کردند بعدها گشنیز به آمریکا آورده شد و به علت داشتن طعم مطبوع برگ‏ هایش، مورد استفاده قرار گرفت و آن را به نام Cilantro می ‏شناسند. Cilantro اسم رایجی است که اسپانیایی ‏ها برای گشنیز به کار می ‏برند و به معنی برگ ‏های سبز دارای طعم تند می ‏باشد. به گشنیز، "جعفری چینی" نیز می‏ گویند. از آن جایی که دانه‏ های گرد، کوچک و مطبوع گشنیز با خشک کردن و فریز کردن عطر خود را از دست می‏ دهند، بایستی به صورت تازه استفاده شود. کاربرد های گشنیز Cilantro در غذاهای هندی، ویتنامی، آمریکایی جنوبی، آمریکایی، اسپانیایی و خاورمیانه‏ای استفاده می ‏شود. برگ‏های Cilantro طعمی مانند‏ پوست لیمو دارد که با پاشیدن آن روی غذا یا به صورت ریز شده در سُس، سوپ یا در ادویه‏ کاری مصرف می شود. در هندوستان تخم گشنیز قسمت مهمی از ادویه کاری را تشکیل می ‏دهد. معمولاً دانه های درشت را آسیاب می‏ کنند طوری که به پودر کاری طعم کرانچی می ‏دهد. برگ‏ های جوان معمولاً خوشمزه‏ تر هستند و در سالادها همراه با کاهو ، پیاز و گوجه فرنگی استفاده می‏ شود. این برگ ‏ها هنگامی بهترین عطر خود را دارند که هنگام برداشت به رنگ زرد مایل به قهوه‏ای باشند. تخم گشنیز با گذشت زمان عطر بهتری خواهد داشت. همچنین از تخم گشنیز در خورش یا تاس کباب و انواع سوپ‏ ها استفاده می ‏شود. شاید آن را به انواع سُس‏ ها، کیک‏ ها، محصولات پخته شد و پودینگ ها نیز اضافه کنند. گشنیز آسیاب شده می ‏تواند به انواع پنکیک ها یا وافول اضافه شود و یک طعم خاص خاورمیانه ‏ای به آن بدهد. گشنیز مخلوط شده با زیره سبز یک ترکیب مناسب برای فلافل است. Taklia یک ادویه عربی است که از مخلوط کردن گشنیز و سیر به صورت له شده و سرخ شده به دست می ‏آید. همچنین یک افزودنی متداول برای گوشت، ماهی و پنیرهای محلی می ‏باشد. سال‏ها پیش تخم گشنیز را با لایه‏ای از شکر می‏ پوشاندند و از آن به عنوان آب نبات استفاده می ‏کردند. استفاده ی دیگر از گشنیز، برای پوشاندن طعم ناخوشایند بعضی از داروها بوده است. همچنین از عصاره ی تخم گشنیز در صنایع عطرسازی بهره می‏ گرفتند. ارزش دارویی: * از دانه‏های گشنیز آماده شده به عنوان کمک کننده به هضم غذا و درمان بیماری ‏های معده استفاده می ‏شده است. در طب چینی، هندی و اروپایی اغلب تخم گشنیز را با دانه‏های دیگری مثل هل، رازیانه، اینسون یا بادیان و زیره سیاه ترکیب می‏ کردند. * از دم کرده‏ی تخم گشنیز می ‏توان یک چای دارویی درست کرد که این چای برای تسکین به هم خوردگی معده، درمان سوءهاضمه ، از بین بردن نفخ شکم ، تخفیف ناراحتی ‏های معده‏ای- روده‏ای و تحریک اشتها مفید است. * از گشنیز گاهی اوقات به عنوان یک ملین برای درمان یبوست و گاهی برای درمان اسهال استفاده می‏ شود. * از تخم گشنیز می ‏توان برای ملایم کردن بوی بد دهان و به عنوان دهان‏ شویه، استفاده کرد. * در آسیا نیز برای درمان گاز معده و زخم ‏های دهانی کاربرد دارد. مواد فعال در تخم گشنیز: روغن‏ های معطری در گشنیز وجود دارند که محرک هضم غذا هستند. این روغن ‏ها شامل لینالول و دیگر ترپتونوئیدهای مهم هستند. دیگر ترکیبات فعال در گشنیز شامل: فلاونوئیدها، فنولیک اسید و موسیلاژها (فیبرهای قابل حل ) می ‏باشند. گشنیز همچنین شامل تعدادی مواد با فعالیت آنتی باکتریال متوسط می ‏باشد. گزارشات اولیه پیشنهاد می ‏کنند که Cilantro و هم تخم گشنیز شامل dodecanal هستند که آنتی بیوتیک طبیعی است که بدن را در مقابل مسمومیت ‏های غذایی سالمونلایی می ‏تواند مخافظت کند. تخم گشنیز همچنین شامل فتالیدها و پلی استیلن ها می ‏باشد. این مواد فیتوشیمیایی به طور معمول در گیاهانی که متعلق به خانواده جعفری هستند، وجود دارند که بدن را در برابر سرطان‏ ها محافظت می ‏نمایند. آن ها همچنین شامل مقادیر اندکی از کومارین هستند که خاصیت رقیق کنندگی خون را دارند. گشنیز همچنین شامل ترکیبات آنتی اکسیدان و خاصیت ضد التهابی می ‏باشد. نحوه استفاده ی ایمن از این گیاه: استفاده از گشنیز به عنوان یک گیاه، کاملاً بی خطر می باشد و هیچگونه عوارض جانبی و تداخلی ندارد و می ‏تواند در طول حاملگی نیز استفاده شود. گشنیز خیلی سریع طعمش را از دست می ‏دهد؛ برای همین باید در یک محفظه تیره، در جای خشک، خنک و تاریک نگه ‏داری شود. بهتر است تنها هنگامی که به دانه‏ ها احتیاج دارید آن ها را آسیاب کنید. ترجمه: معصومه آیت اللهی - کارشناس علوم تغذیه سایت تبیان *مطالب مرتبط: خواص درمانی گشنیز و تخم آن اثر عصاره گشنیز در کاهش درد فواید روغن های ضروری جعفری