آنهایی که پدیده داون را به‌خوبی مدیریت می‌کنند معمولاً از چند روش برای کنترل قند خون خود استفاده می‌کنند، از جمله مصرف دارو، تغییرات غذایی، ورزش بیشتر و دیگر اصلاحات در سبک زندگی.

پدیده داون چیست؟

افزایش قند خون سحرگاهی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما در ساعات بین ۳ صبح تا ۸ صبح به میزان زیادی هورمون‌هایی مانند هورمون رشد، اپی‌نفرین و کورتیزول ترشح می‌کند. این هورمون‌ها مستقیماً باعث افزایش قند خون می‌شوند. ترشح این هورمون‌ها بخشی طبیعی از بیدارشدن از خواب است؛ اما در افرادی که دیابت دارند، این افزایش موقتی قند خون، قوی‌تر و شدیدتر و طولانی‌مدت‌تر از آنچه که باید باشد است.

این هورمون‌ها بر حساسیت به انسولین اثر گذاشته و اگر دوز انسولینتان را هماهنگ نکنید می‌توانند قند خون را بالا ببرند. اگر از انسولین برای مدیریت دیابت خود استفاده می‌کنید، لازم است برای مقابله با پدیده داون، دوز آن را تنظیم کنید.

گاهی این افزایش قند خون تقریباً فوراً بعد از بیدارشدن از خواب و شروع به راه‌رفتن اتفاق می‌افتد. بعضی از افرادی که دیابت دارند اصطلاحاً این‌طور می‌گویند که به‌محض اینکه پای خود را روی زمین می‌گذارند، قند خونشان بالا می‌رود. انگار که بدن می‌گوید: «بسیار خب حالا که بیدار شده‌ای، این هم گلوکز از کبدت که سوخت داشته باشی و روزت را شروع کنی!».

اصلی‌ترین پیامد پدیده داون، افزایش سطح A۱C است.

غذایی که شب می‌خورید هم مهم است. اگر شب دیروقت یا پیش از خواب شام خورده باشید، یا شام یک غذای پُر از چربی و پروتئین خورده باشید، این نیز می‌تواند باعث افزایش قند خون در وقت سحر شود

بسته به میزان افزایش قند خون، ممکن است این علائم را داشته باشید:

. افزایش احساس تشنگی و گرسنگی

. تکرر ادرار

. سردرد

. تحریک‌پذیری عصبی

. تاری دید

وقتی دیابت کنترل نشده می‌ماند می‌تواند منجر به عوارضی شود؛ مانند آسیب کلیوی و چشمی و عصبی، بیماری قلبی و گردش خون ضعیف.

دیگر علت‌های افزایش صبحگاهی قند خون

کارشناسان می‌گویند پدیده داون، تنها علت قند خون بالا در صبح نیست.

غذایی که شب می‌خورید هم مهم است. اگر شب دیروقت یا پیش از خواب شام خورده باشید، یا شام یک غذای پُر از چربی و پروتئین خورده باشید، این نیز می‌تواند باعث افزایش قند خون در وقت سحر شود.

غذاهایی که چربی و پروتئین زیادی دارند باعث یک افزایش قند خون با تأخیر می‌شوند، یعنی ممکن است وقتی در خواب هستید قند خونتان بالا برود. اگر پیش از غذا انسولین دریافت کنید، این احتمال وجود دارد که بدون اینکه متوجه شوید نیاز به انسولین بیشتری دارید به خواب بروید.

قند خون بالا در صبح می‌تواند علامت پیشرفت دیابت و افزایش مقاومت به انسولین نیز باشد، یعنی زمانی که سلول‌های بدن نسبت به انسولین واکنش مناسب نشان نمی‌دهند. اگر قند خون ناشتای شما به‌مرورزمان بیشتر و بیشتر شود، شاید نیاز داشته باشید درمان دیابت خود را قوی‌تر کنید که احتمالاً با مصرف داروهای جدید یا دوزهای بالاتر داروهای فعلی‌تان این اتفاق می‌افتد.

یک احتمال نهایی دیگر، اثر سوموگی است که به نام افزایش قند خون واکنشی نیز معروف است. این اتفاق زمانی می‌افتد که افت قند خون در نیمه‌شب، کبد را وادار به ترشح گلوکز ذخیره شده بیشتر از حد معمول می‌کند. مشخص نیست اثر سوموگی هر چند وقت اتفاق می‌افتد.

چگونه پدیده داون را تشخیص دهید؟

ساده‌ترین راه اینکه سطح قند خونتان را طی شب مشخص کنید این است که از یک مانیتور کنترل پیوسته قند خون استفاده نمایید (CGM). این وسیله هر یک ساعت، قند خون شما را اندازه‌گیری و ثبت می‌کند و به شما نشان خواهد داد طی شب که در خواب بودید سطح قند خون شما چه عددهایی داشته و از این طریق می‌توانید الگوی حرکت قند خونتان را پیدا کنید.

اگر با عددی از قند خون که در طیف نرمال است به خواب بروید و CGM ‌ نشان بدهد در بیشتر ساعات شب قند خونتان تقریباً ثابت است؛ اما حدود ۳ صبح به میزان قابل‌توجهی بالا رفته، این اتفاق به‌احتمال بسیار زیاد پدیده داون است.

اگر از CGM ‌ استفاده نکنید، نمی‌توانید سطح قند خونتان طی شب را کنترل کنید. اما مثلاً می‌توانید به مدت چند روز نیمه‌شب از خواب بیدار شوید و قند خونتان را چک کنید.

اگر متوجه شدید الگوی قند خونتان طی شب تغییراتی کرده بهتر است با کمک پزشکتان، علت را پیدا کرده و راه‌حلی در پیش بگیرید.

توصیه‌هایی برای پیشگیری و درمان

اگر هر روز از انسولین سریع‌الاثر استفاده می‌کنید، بهترین راه‌حل این است که انسولینتان را عوض کرده و از پمپ انسولین استفاده کنید. این ابزارها به شما اجازه می‌دهند در زمان‌های گوناگون روز، دوزهای متفاوتی از انسولین را تنظیم کنید. افرادی که از پمپ انسولین استفاده می‌کنند می‌توانند طی ساعات اولیه صبح دوز بیشتری انسولین بگیرند، یعنی زمانی که پدیده داون رخ می‌دهد.

شما می‌توانید تنظیم کنید که یک ساعت قبل از زمانی که معمولاً قند خونتان بالا می‌رود، دوز انسولین بیشتر شود، زیرا حدوداً یک ساعت طول می‌کشد تا انسولین وارد عمل شود.

پمپ انسولین با انتقال خودکار انسولین (AID)، چنین تغییراتی را به طور خودکار اعمال می‌کند و دوز انسولین را در زمانی که لازم است نسبت به پدیده داون واکنش نشان بدهد (دیگر تغییرات در قند خون)، تغییر می‌دهد.

دیگر راهکارها برای مقابله با پدیده داون:

. پیش از خواب غذای کربوهیدرات دار نخورید.

. شام غذای خیلی چرب و پرپروتئین نخورید.

. عصرها ورزش کنید تا حساسیتتان نسبت به انسولین طی شب تقویت شود.

. روزتان را با ورزش شروع کنید؛ چون کمک می‌کند قند خونتان فوراً پایین بیاید.

. زمان مصرف داروی کاهنده گلوکز یا انسولینتان را تنظیم کنید.

می‌توانید روزتان را با یک دوز انسولین سریع‌الاثر شروع کنید. البته کنترل پدیده داون با تزریق انسولین می‌تواند کمی سخت باشد؛ زیرا شما نمی‌توانید کنترل کنید این دوز انسولین دقیقاً چه زمانی بیشترین اثرش را خواهد گذاشت.

در مورد چگونگی دریافت انسولین و تغییر دوزهای مصرفی‌تان از پزشکتان بپرسید. دریافت انسولین در زمان مناسبش کار ساده‌ای نیست و به تجربهٔ زیادی نیاز دارد.