با رسیدن فرزند به سن تکلیف، یکی از مسائل مهمی که والدین با آن مواجه می‌شوند، پذیرش و انجام واجبات دینی از سوی فرزند است. روزه‌داری در ماه رمضان یکی از این واجبات است که ممکن است برخی نوجوانان به دلایل مختلف از انجام آن اجتناب کنند. در این شرایط، والدین باید با رویکردی آگاهانه و تشویقی، فرزند خود را به درک و پذیرش این فریضه الهی سوق دهند.
بیشتر کودکان به‌طور طبیعی علاقه‌مند به روزه گرفتن هستند. حتی بچه‌هایی که هنوز به سن تکلیف نرسیده‌اند، با اشتیاق از والدین خود می‌خواهند که مانند آن‌ها در سحر بیدار شوند و روزه بگیرند. نوجوانانی که برای اولین بار روزه می‌گیرند نیز معمولاً شور و شوق زیادی دارند.
نوجوانانی که چند سال از سن تکلیفشان می‌گذرد اما از گرفتن روزه سر باز می‌زنند، احتمالاً دلایل عمیق‌تری دارند. در این مواقع، بهتر است والدین با کمک یک مشاور دینی یا روان‌شناس علت بی‌میلی او را بررسی کنند تا بتوانند مشکل را شناسایی و حل کنند.
اگر فرزند نوجوانی تمایلی به روزه گرفتن ندارد، والدین می‌توانند با ایجاد فضایی دلپذیر او را به این امر علاقه‌مند کنند. تشویق کلامی یکی از روش‌های مؤثر است. همچنین، فراهم کردن غذای مورد علاقه او برای سحر و افطار می‌تواند انگیزه او را افزایش دهد. پدر نیز می‌تواند بیدار کردن کودک برای سحر را به یک تجربه لذت‌بخش تبدیل کند، مثلاً با شوخی، بازی یا قلقلک دادن، فضای سحر را برای او جذاب کند.
خواندن داستان‌هایی درباره‌ی افرادی که در شرایط دشوار روزه گرفته‌اند نیز می‌تواند انگیزه‌بخش باشد. برای مثال، کتاب سحرخیزان خاطرات کودکانی را روایت می‌کند که به دلایلی مثل بیماری والدین، مجبور بودند خودشان سحری بخورند و روزه بگیرند. این نوع داستان‌ها می‌توانند حس همدلی و انگیزه‌ی بیشتری در کودک ایجاد کنند.
فرزندم روزه می‌گیرد اما کاهل نماز است!
گاهی نوجوان به خودی خود با روزه گرفتن مشکلی ندارد، اما نسبت به نماز کم‌توجه است و بدون خواندن نماز، روزه می‌گیرد. در چنین شرایطی، نحوه برخورد والدین اهمیت زیادی دارد. استفاده از روش‌هایی مانند سرزنش، تحقیر، تهدید یا محروم کردن کودک از برخی خواسته‌هایش، می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.
تربیت دینی را می‌توان به وزش یک پر در هوا تشبیه کرد؛ پرتاب کردن ناگهانی آن، حرکتی ایجاد نمی‌کند، اما اگر با دقت و ملایمت در مسیر درستی هدایت شود، به پرواز درمی‌آید. در تربیت فرزندان نیز والدین باید مسیری را پیدا کنند که نوجوان را به‌طور طبیعی به نماز و عبادت علاقه‌مند کند.
یکی از روش‌های مؤثر، نوشتن نامه به فرزند است. نصیحت مستقیم یا سرزنش در حضور دیگران معمولاً نتیجه مطلوبی ندارد، اما پیام‌های غیرمستقیم مانند یک نامه محبت‌آمیز می‌تواند تأثیر بیشتری داشته باشد.
همچنین، آشنا کردن نوجوان با الگوهای مثبت دینی، مانند ملاقات با افراد معنوی، بازدید از مزار شهدا، یا مطالعه زندگی شخصیت‌هایی چون شهید حاج قاسم سلیمانی، می‌تواند در افزایش انگیزه او برای نماز و عبادت نقش مهمی داشته باشد.
مهم‌ترین نکته در برخورد با فرزند این است که والدین از اجبار و سرزنش پرهیز کنند. استفاده از روش‌های تحکمی و ایجاد حس گناه ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و فرزند را از انجام این فریضه دلسرد کند.
بررسی دلایل امتناع فرزند از روزه
قبل از هر اقدامی، والدین باید دلایل اصلی امتناع فرزند خود را بررسی کنند. برخی از این دلایل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- ضعف جسمی یا مشکلات سلامتی: برخی نوجوانان از نظر جسمی هنوز به تغییرات ناشی از روزه‌داری عادت نکرده‌اند.
- ترس از گرسنگی و تشنگی: برخی از نوجوانان نگران این هستند که نتوانند ساعات طولانی بدون غذا و آب دوام بیاورند.
- عدم درک صحیح از روزه: ممکن است فرزند درک درستی از فلسفه روزه و اهمیت آن نداشته باشد.
- تأثیر دوستان و محیط اجتماعی: اگر در میان دوستانش کسی روزه نگیرد، او نیز ممکن است انگیزه کافی نداشته باشد.
- عدم الگوی مناسب در خانواده: اگر والدین خودشان با اشتیاق و علاقه روزه نگیرند یا از روزه به‌عنوان سختی یاد کنند، فرزند نیز تمایلی به انجام آن نخواهد داشت.
رویکردهای مناسب والدین برای تشویق فرزند به روزه‌داری
پس از شناخت دلایل امتناع فرزند، والدین می‌توانند از روش‌های مختلفی برای ترغیب او استفاده کنند:
گفت‌وگوی آرام و آگاهی‌بخش
والدین باید در فضایی صمیمی با فرزند خود درباره فلسفه و آثار مثبت روزه صحبت کنند. بیان اینکه روزه فقط یک تکلیف الهی نیست، بلکه فرصتی برای رشد معنوی، خودکنترلی و درک حال نیازمندان است، می‌تواند او را به این امر تشویق کند. همچنین، بیان داستان‌هایی از روزه‌داری اهل‌بیت علیه‌السلام و شخصیت‌های بزرگ اسلامی، به ایجاد انگیزه در فرزند کمک می‌کند.
شروع تدریجی و رعایت توان فرزند
اگر فرزند هنوز از نظر جسمی آمادگی لازم را ندارد، می‌توان از روزه‌های نیم‌روزه یا تدریجی شروع کرد. برای مثال، می‌توان به او پیشنهاد داد که ابتدا تا ظهر یا عصر روزه بگیرد و به‌مرور زمان توان خود را برای روزه‌داری کامل افزایش دهد.
ایجاد فضای معنوی در خانواده
یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر رفتار فرزند، محیط خانوادگی است. اگر خانواده در کنار یکدیگر برنامه‌هایی مانند دعا و مناجات قبل از افطار، سفره‌های افطار گرم و صمیمی و همراهی در سحر داشته باشند، فضای معنوی ایجاد شده می‌تواند فرزند را به روزه‌داری ترغیب کند.
تشویق و تقویت انگیزه‌های درونی
تشویق‌های معنوی و حتی مادی می‌توانند به انگیزه فرزند کمک کنند. برای مثال، می‌توان برای روزه‌داری او هدیه‌ای در نظر گرفت یا او را به عنوان فردی مسئولیت‌پذیر و بالغ مورد تحسین قرار داد.
الگوسازی والدین
فرزندان معمولاً رفتار والدین را الگوی خود قرار می‌دهند. اگر والدین با اشتیاق و رضایت روزه بگیرند و سختی‌های آن را بزرگنمایی نکنند، احتمال اینکه فرزند نیز به این کار علاقه پیدا کند، بیشتر خواهد شد.
عدم استفاده از اجبار و سرزنش
مهم‌ترین نکته در برخورد با فرزند این است که والدین از اجبار و سرزنش پرهیز کنند. استفاده از روش‌های تحکمی و ایجاد حس گناه ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و فرزند را از انجام این فریضه دلسرد کند.
راهکارهای عملی برای آسان‌تر شدن روزه‌داری فرزند
علاوه بر روش‌های تربیتی، برخی اقدامات عملی نیز می‌توانند به نوجوان کمک کنند تا راحت‌تر روزه بگیرد:
- تنظیم ساعت خواب شبانه برای داشتن انرژی کافی در طول روز
- مصرف غذاهای مقوی و آب کافی در سحر
- پرهیز از فعالیت‌های سنگین و قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد
- ایجاد برنامه‌های سرگرم‌کننده و مفید در طول روز برای کاهش تمرکز بر گرسنگی و تشنگی
روزه‌داری یکی از واجبات مهم دینی است که می‌تواند نقش موثری در تربیت معنوی و شخصیتی نوجوانان داشته باشد. اما پذیرش و انجام آن برای برخی نوجوانان، خصوصاً در سال‌های نخست تکلیف، ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد. والدین می‌توانند با صبر، تشویق، الگوی مناسب و ایجاد فضای معنوی در خانواده، فرزند خود را به انجام این فریضه تشویق کنند. رویکردهای آگاهی‌بخش و تدریجی، در کنار دوری از اجبار و سرزنش، بهترین راهکارها برای کمک به نوجوان در این مسیر هستند.
پیام شما به ما