در دنیای امروز، کودکان از سنین بسیار پایین با گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و کامپیوترها در ارتباط هستند. بازی‌های دیجیتالی، برنامه‌های آموزشی و شبکه‌های اجتماعی باعث شده‌اند که استفاده از نمایشگرها بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره آن‌ها شود. اما این تغییر سبک زندگی، چالش‌هایی نیز به همراه دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها سندرم بینایی کامپیوتری است.

سندرم بینایی کامپیوتری به مجموعه‌ای از علائم مانند خستگی چشم، سردرد، کاهش تمرکز و مشکلات وضعیتی بدن گفته می‌شود که بر اثر استفاده طولانی‌مدت از نمایشگرهای دیجیتال ایجاد می‌شوند. از آنجا که کودکان نسبت به بزرگسالان چشم‌های حساس‌تری دارند و کمتر به استراحت چشم‌هایشان توجه می‌کنند، بیشتر در معرض این مشکل قرار می‌گیرند.

با این حال، راهکارهایی وجود دارد که می‌توان با رعایت آن‌ها، اثرات منفی استفاده از نمایشگرها را کاهش داد و سلامت بینایی کودکان را حفظ کرد.

پژوهش‌های Common Sense Media نشان می‌دهد:

• ۹۸ درصد از خانواده‌های دارای فرزند زیر ۸ سال حداقل یک دستگاه دیجیتال مانند گوشی هوشمند یا تبلت دارند. این آمار دقیقاً برابر با میزان خانوارهایی است که تلویزیون دارند.
• کودکان زیر ۸ سال به‌طور میانگین روزانه بیش از دو ساعت به نمایشگرهای دیجیتال نگاه می‌کنند.
• این میزان برای کودکان ۸ تا ۱۰ ساله به ۶ ساعت در روز و برای گروه سنی ۱۱ تا ۱۴ ساله به ۹ ساعت در روز افزایش می‌یابد.

با توجه به افزایش چشمگیر استفاده از دستگاه‌های دیجیتال در یکی دو دهه اخیر، هنوز اطلاعات قطعی درباره اثرات طولانی‌مدت استفاده بیش از حد از نمایشگرها بر چشم کودکان در دست نیست. اما بسیاری از متخصصان چشم‌پزشکی در این زمینه نگران هستند.

خطرات ناشی از استفاده طولانی از نمایشگرها

یکی از نگرانی‌های اصلی متخصصان این است که ساعت‌های طولانی کار با کامپیوتر می‌تواند خطر ابتلا به نزدیک‌بینی (میوپیا) را در کودکان افزایش دهد.

تحقیقات نیز این نگرانی را تأیید می‌کند. طبق یک مطالعه بزرگ انجام‌شده توسط مؤسسه ملی چشم، میزان نزدیک‌بینی طی ۳۰ سال گذشته از ۲۵ درصد به ۴۱.۶ درصد افزایش یافته است، یعنی رشدی بیش از ۶۶ درصد.

این افزایش قابل توجه هم‌زمان با گسترش استفاده از کامپیوتر در سراسر جهان رخ داده است. از سوی دیگر، بیشترین خطر ابتلا به نزدیک‌بینی و پیشرفت آن در دوران کودکی اتفاق می‌افتد.

سندرم بینایی کامپیوتری در کودکان

بسیاری از چشم‌پزشکان همچنین گزارش داده‌اند که موارد ابتلا به سندرم بینایی کامپیوتری در کودکان افزایش یافته است. این مشکل شامل ترکیبی از علائمی مانند خستگی چشم، سردرد، ناراحتی‌های ناشی از خستگی و مشکلات وضعیتی (بدنشینی نادرست) است.

راهکارهای کاهش آسیب

برای کاهش این عوارض، عینک‌های مخصوص کامپیوتر می‌توانند کمک‌کننده باشند. این عینک‌ها معمولاً دارای عدسی‌هایی با نسخه مخصوص نمایشگر هستند که دیدن صفحه نمایش را راحت‌تر می‌کنند.

همچنین، نور آبی ساطع‌شده از نمایشگرها می‌تواند باعث افزایش خیرگی و خستگی چشم شود. استفاده از عینک‌های دارای فیلتر نور آبی ممکن است کار با کامپیوتر را برای برخی از کودکان راحت‌تر کند.

کودکان زیر ۸ سال به‌طور میانگین روزانه بیش از دو ساعت به نمایشگرهای دیجیتال نگاه می‌کنند.

چگونه از سندرم بینایی کامپیوتری پیشگیری کنیم؟

علائمی مانند سردرد، خستگی چشم و مشکلات وضعیتی بدن نشانه‌های واضحی از سندرم بینایی کامپیوتری هستند. اگر کودک شما این علائم را دارد، بهتر است هرچه زودتر نوبتی برای معاینه چشم تنظیم کنید. رسیدگی زودهنگام به این مشکلات نه‌تنها از ناراحتی‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند، بلکه ممکن است خطر مشکلات بینایی و سلامت چشم را در آینده کاهش دهد.

علاوه بر مراجعه به چشم‌پزشک، چند روش ساده وجود دارد که می‌توانید به کودک خود آموزش دهید تا از این سندرم پیشگیری کند و چشمانش سالم و راحت بماند:

۱. استراحت‌های چشمی منظم داشته باشید

یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از خستگی چشم، قانون ۲۰-۲۰-۲۰ است:

هر ۲۰ دقیقه نگاه خود را از صفحه نمایش بردارید.
حداقل ۲۰ ثانیه به یک شیء در فاصله ۲۰ فوتی (حدود ۶ متری) نگاه کنید.

این کار باعث استراحت عضلات چشم شده و از خستگی و سردرد جلوگیری می‌کند.

۲. حرکات کششی انجام دهید

استراحت‌های کوتاه در زمان اجرای قانون ۲۰-۲۰-۲۰ فرصت مناسبی است تا کودک از جای خود بلند شود، بدنش را کشش دهد و کمی حرکت کند. حتی انجام چند حرکت ساده یوگا می‌تواند مفید باشد.

(البته واضح است که این کارها را نباید وسط کلاس درس انجام دهد!) هدف این است که تنش عضلانی در چشم، سر، گردن و بدن کاهش یابد و گردش خون بهبود پیدا کند، که باعث افزایش تمرکز و هوشیاری می‌شود.

۳. وقت بیشتری را در فضای باز بگذرانید

تشویق کودک به بازی و فعالیت در فضای باز علاوه بر کاهش تنش‌های ناشی از استفاده طولانی از نمایشگر، فواید زیادی برای سلامت چشم دارد. مطالعات نشان داده‌اند که افزایش زمان حضور در فضای باز می‌تواند خطر ابتلا به نزدیک‌بینی را کاهش دهد.

۴. استفاده از عینک مناسب

اگر کودک شما عینک طبی دارد، از متخصص بینایی‌شناسی درباره لنزهای فتوکرومیک (خودتیره‌شونده) و پوشش ضد بازتاب (آنتی‌رفلکس) سؤال کنید. این فناوری‌ها می‌توانند راحتی بینایی را افزایش دهند و میزان مواجهه کودک با نور آبی مضر نمایشگرها را چه در خانه و چه در فضای باز کاهش دهند.