پدیدۀ پریدن از خواب یک واکنش فیزیولوژیک طبیعی است که در هنگام گذار از بیداری به خواب اتفاق می‌افتد. این پدیده که به صورت حرکات ناگهانی و غیرارادی ظاهر می‌شود، در میان افراد بالغ شایع بوده و معمولاً نگرانی جدی را به همراه ندارد.

در بزرگسالی، بیدار شدن از خواب در شب پدیده‌ای رایج است که می‌تواند بخشی از الگوی خواب طبیعی باشد. بیدار شدن از خواب در شب، به‌ویژه اگر کوتاه باشد و به‌راحتی بتوان دوباره خوابید، معمولاً بخشی از الگوی خواب سالم است. تحقیقات نشان می‌دهد که اکثر بزرگسالان یک یا دو بار در شب بیدار می‌شوند، که می‌تواند شامل بیدار شدن ناگهانی (مانند از خواب پریدن) باشد. با این حال، تعداد دفعات و دلایل این بیدار شدن‌ها می‌تواند متفاوت باشد و درک آن برای حفظ سلامت خواب ضروری است.

تعداد دفعات طبیعی بیدار شدن

تحقیقات متعدد نشان می‌دهد که اکثر بزرگسالان در شب یک تا دو بار بیدار می‌شوند، که این بیدار شدن‌ها می‌توانند شامل بیدار شدن ناگهانی باشند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای در Sleep Foundation نشان داده که بیش از ۳۵٪ از بزرگسالان حداقل سه بار در هفته در شب بیدار می‌شوند، اما این بیدار شدن‌ها معمولاً کوتاه هستند و به‌راحتی می‌توان دوباره خوابید. همچنین، مطالعه‌ای دیگر در MedicineNet بیان کرده که بیدار شدن سه تا چهار بار در شب می‌تواند بخشی از الگوی خواب طبیعی باشد، اما اگر بیشتر از این باشد، ممکن است نشانه‌ای از مشکلاتی مانند بی‌خوابی باشد.

با این حال، مطالعات دقیق‌تر با استفاده از پلی‌سومنوگرافی (Polysomnography) یا همان تست خواب نشان داده‌اند که بزرگسالان ممکن است در شب تا ۸ بار بیدار شوند، اما این بیدار شدن‌ها معمولاً آن‌قدر کوتاه هستند که فرد به یاد نمی‌آورد. این بیدار شدن‌ها شامل دوره‌های کوتاه هوشیاری هستند که در مراحل سبک‌تر خواب رخ می‌دهند.

بیدار شدن ناگهانی (از خواب پریدن)

"از خواب پریدن" یا بیدار شدن ناگهانی می‌تواند به دلایل مختلفی مانند کابوس‌ها، صداهای محیطی، یا نیاز به استفاده از سرویس بهداشتی رخ دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که کابوس‌ها در بزرگسالان کمتر شایع هستند، و حدود ۲ تا ۸٪ از بزرگسالان مشکلات مربوط به کابوس‌ها دارند. با این حال، بیدار شدن ناگهانی به دلیل عوامل طبیعی مانند تغییرات در چرخه خواب نیز ممکن است رخ دهد.

تأثیر سن و عوامل دیگر

سن اما نقش مهمی در تعداد بیدار شدن‌های شبانه دارد. مطالعه‌ای در Washington Post نشان داد که افراد مسن‌تر، به‌ویژه بالای ۶۰ سال، بیشتر در شب بیدار می‌شوند، زیرا زمان کمتری در خواب عمیق می‌گذارنند و بیشتر در مراحل سبک‌تر خواب هستند. این بیدار شدن‌ها می‌تواند به دلایل مختلفی مانند نیاز به سرویس بهداشتی باشد باشد، که در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است و ممکن است یک بار در شب رخ دهد.

علاوه بر سن، عوامل محیطی مانند دمای اتاق، صداهای محیطی، و حتی مصرف مایعات قبل از خواب می‌توانند تعداد بیدار شدن‌ها را تحت تأثیر قرار دهند.

در نهایت، تحقیقات نشان می‌دهد که بیدار شدن از خواب یک تا دو بار در شب برای بزرگسالان طبیعی است و این بیدار شدن‌ها می‌توانند شامل بیدار شدن ناگهانی باشند.

مثلاً یک شب معمولی ممکن است اینگونه پیش رود: شما یک بار به خاطر صدای ماشین بیدار می‌شوید، یک بار برای دستشویی بلند می‌شوید و بقیه آروسال‌ها را حس نمی‌کنید چون خیلی کوتاه هستند.

آروسال در علم خواب یعنی یک لحظه کوتاه بیداری که مغز از خواب عمیق یا سبک به حالت هوشیارتر می‌رود.  

با افزایش سن، به‌ویژه پس از ۶۰ سالگی، تعداد بیدار شدن‌ها ممکن است افزایش یابد، اما اگر این بیدار شدن‌ها طولانی شوند یا با مشکل در بازگشت به خواب همراه باشند، ممکن است نشانه‌ای از اختلالات خواب مانند بی‌خوابی یا آپنه خواب باشد.

مطالعات با استفاده از پلی‌سومنوگرافی یا همان تست خواب نشان داده‌اند که بزرگسالان ممکن است در شب ۸ تا ۱۱ بار آروسال داشته باشند، اما این آروسال‌ها معمولاً آن‌قدر کوتاه هستند که فرد به یاد نمی‌آورد.

بی‌خوابی مزمن

این عدد برای افرادی که بی خوابی مزمن دارند با تست خواب به ۸ تا ۲۶ بار می‌رسد و بعضی‌ از این آروسل‌ها به بیداری کامل تبدیل می‌شوند.

ممکن است از این تعداد، ۵ تا ۱۰ مورد بیداری کامل باشد که فرد در خاطرش بماند، البته عدد دقیقش به شدت بی‌خوابی و عوامل محیطی بستگی دارد.

مثلاً یک فرد با بی‌خوابی ممکن است در طول شب چند بار به خاطر اضطراب از خواب بپرد، چند بار به خاطر فکر و خیال بیدار شود و بقیه آروسال‌ها را حس نکند.

این عدد میانگین آروسال‌ها برای کسانی است که بی‌خوابی مزمن دارند، یعنی کسانی که حداقل ۳ شب در هفته به مدت ۳ ماه مشکل خواب دارند.  

چرا این اعداد اینقدر بزرگ هستند؟

این اعداد به خاطر روش اندازه‌گیری با پلی‌سومنوگرافی هستند که هر تغییر کوچک در امواج مغزی (حتی اگه چند ثانیه باشه) را به‌عنوان آروسال ثبت می‌کند. اما در زندگی واقعی، ما فقط بیداری‌هایی را که کاملاً حس کنیم و یادمان بماند به‌عنوان "پریدن از خواب" حساب می‌کنیم.

عوامل مؤثر بر بروز پریدن از خواب

•          استرس و اضطراب: افزایش سطح استرس در زندگی روزمره می‌تواند موجب بروز بیشتر پریدن از خواب شود.

•          مصرف کافئین و مواد محرک: استفاده از این مواد در ساعات پایانی روز می‌تواند بر فعالیت سیستم عصبی تأثیر گذاشته و احتمال وقوع پریدن از خواب را افزایش دهد.

•          عادات نامناسب خواب: نداشتن بهداشت خواب مناسب و الگوهای ناهماهنگ خواب به بروز اختلالات در چرخه خواب و بیداری منجر می‌شود

در نهایت برای حفظ کیفیت خواب، توصیه می‌شود محیط خواب آرام و تاریک باشد، و از مصرف مایعات زیاد قبل از خواب خودداری شود. اگر بیدار شدن‌های شبانه مکرر و آزاردهنده هستند، مشورت با پزشک متخصص خواب می‌تواند مفید باشد.