در قرآن کریم آیاتی مطرح شده که صراحتا می‌فرماید اگر انسان فساد و گناه کند دچار بلایای الهی می‌شود. مانند: ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُم بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ (روم،۴۱)؛ فساد در خشکی و دریا به‌سبب اعمال مردم آشکار شد تا خداوند نتیجه برخی از کارهایشان را به آنان بچشاند، شاید بازگردند. در آیه ۴۲ روم خداوند علت بلایا را دعا و درخواست در درگاه خداوند بیان می‌فرماید: به‌راستی پیش از تو نیز پیامبرانی به سوی امت‌هایی فرستادیم، پس آنان را به سختی و رنج گرفتار ساختیم تا شاید به درگاه خدا تضرع کنند.

آیه ۳۰ سوره شوری صراحتا بلایا را نشات گرفته از گناهان بیان می‌دارد: هر مصیبتی که به شما می‌رسد، به‌خاطر دستاوردهای خودتان است و خداوند از بسیاری از آن‌ها می‌گذرد.

این آیه می‌فرماید اگر قرار بود خداوند بندگانش را بخاطر گناهان عذاب کند، دائما باید بلا نازل می‌شد. ولی خداوند از بسیاری از گناهان می‌گذرد و به عبارتی ندید می‌گیرد و بلایی نازل نمی‌کند. این بلایای نازل شده برای بخش کمی از گناهان و نافرمانی‌های خداوند می‌باشد.

نباید خدای مهربان را موجودی خشن و بی‌رحم تصور نشان دهیم که حتی به سالخوردگان و کودکان رحم نمی‌کند و خانه‌هایشان را بر سرشان ویران می‌سازد

علل نزول بلایا در روایات

ائمه اطهار علیهم‌السلام نیز در کنار آیات قرآن، علل برخی از بلایا را گناهان انسان بیان می‌کنند. امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: بلایی نازل نمی‌شود مگر به سبب گناه و رفع نمی‌شود مگر با توبه.(نهج‌البلاغه، حکمت ۳۱۵)

همچنین امام صادق علیه‌السلام درباره یکی از تأثیرات گناهان بر نزول بلایا می‌فرماید: اگر زنا آشکار شود، زلزله‌ها نیز فراوان می‌شوند.(الکافی، ج۲، ص۲۷۵)

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله یکی از علل نزول بلایای طبیعی را ظلم در میان امت را بیان می‌فرمایند. (کنز العمال، ح۴۵۱۷۰)

همچنین ایشان یکی دیگر از دلایل نزول بلایا را زنای آشکار، در میان مردم می‌داند.(وسائل الشیعه، ج۹، ص۲۶) یعنی زمانی که افراد از این که مرتکب زنا شده‌اند ابایی نداشته و سعی در پنهان کردن آن ندارند. امام باقر علیه‌السلام نیز می‌فرماید: اگر زنا فاش شود، مرگ ناگهانی بسیار گردد.(من لایحضره الفقیه، ج۱، ص ۵۲۴)

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله رباخواری امت را دلیلی برای زلزله و ماه‌گرفتی معرفی می‌کنند.(کنزالعمال، ج۱۴، ص۲۸۰)
به فرموده پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آثار گناه آشکار و پنهانی نیز متفاوت است. اگر فردی پنهانی گناه کند، فقط خودش آسیب می‌بیند ولی اگر آشکارا  گناه کند، باعث آسیب به همه می‌شود.(وسائل الشیعه، ج۹، ص۳۱) حتی گاهی وجود گناهان و فساد باعث کاهش میوه‌ها و آبادانی می‌شود.(نهج‌البلاغه، خطبه ۸۸)

رحمت الهی بر عدالت او پیشی گرفته و بسیاری از این خطاها را تا روز حساب نهایی به تعویق می‌اندازد تا انسان فرصت توبه و بازگشت داشته باشد. اما گاهی که گناه خیلی زیاد می‌شود عذاب نیز به همراه می‌آید

امام صادق علیه‌السلام دلیل زلزله و بلایای طبیعی را پند و هشدار به مردم می‌داند تا رعایت کرده و از گناه دست بردارند. (میزان‌الحکمة، ج۱، ص۵۹)

همچنین دلیل دیگر برای نزول زلزله و بلایا نهی از منکر نکردن است. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: هرگاه مردم منکری را ببینند ولی آن را تغییر ندهند، نزدیک است که خداوند عذاب فراگیرش را نازل نماید.(کنزالعمال، ج۳، ص۷۰)

با توجه به آیات و روایات دریافتیم که رخداد بلایای طبیعی، دلایل بسیاری دارد و نمی‌توان با قاطعیت گفت علت زلزله و بلایای دیگر، گناه و نافرمانی است. البته که برخی اوقات و در مقابل برخی گناهان، بلایای طبیعی نازل می‌شوند اما این به معنای قطعیت این موضوع نیست.   

اهداف بلایای طبیعی در اسلام

- هشدار و بیدارباش: بسیاری از بلایا، هشداری از جانب خداوند برای بازگشت بنده به مسیر درست است.

- آزمایش الهی: برخی بلایا آزمایشی برای سنجش میزان صبر، ایمان و استقامت افراد هست.

- نتایج اعمال انسان: بخش مهمی از بلایا نتیجه مستقیم گناهان، ظلم‌ها و فسادهای فردی و اجتماعی است.

- عوامل طبیعی: برخی پدیده‌های طبیعی مانند زلزله نتیجه قوانین طبیعی حاکم بر جهان است و نمی‌توان آن‌ها را صرفاً ناشی از گناهان دانست.

اگر قرار بود خداوند بندگانش را بخاطر گناهان عذاب کند، دائما باید بلا نازل می‌شد. ولی خداوند از بسیاری از گناهان می‌گذرد و به عبارتی ندید می‌گیرد و بلایی نازل نمی‌کند. این بلایای نازل شده برای بخش کمی از گناهان و نافرمانی‌های خداوند می‌باشد

نتیجه‌گیری

بنابراین بخشی از بلایای طبیعی نتیجه مستقیم گناهان و فسادهای بشری است. با این حال، همه بلایا ناشی از گناه نیستند؛ بلکه برخی برای آزمودن ایمان و صبر انسان‌ نازل می‌شوند. آنچه از آموزه‌های اسلامی برداشت می‌شود اینست که در مواجهه با بلایا، بهترین راه حل توبه، استغفار و بازگشت به مسیر درست همراه با صبر و بردباری است.

با این نگرش، نباید خدای مهربان را موجودی خشن و بی‌رحم تصور نشان دهیم که حتی به سالخوردگان و کودکان رحم نمی‌کند و خانه‌هایشان را بر سرشان ویران می‌سازد. در حقیقت، حضور سالمندان در جامعه، مایه‌ نزول رحمت الهی است و دعای آنان، عاملی برای دفع بلاها و افزایش برکات به شمار می‌آید.

اگر خداوند اراده می‌کرد که به دلیل گناهان، همه را در همین دنیا مجازات کند، نه تنها باید سراسر زمین نابود می‌شد، بلکه برای وجود بهشت و جهنم نیز دلیلی وجود نداشت. اما رحمت الهی بر عدالت او پیشی گرفته و بسیاری از این خطاها را تا روز حساب نهایی به تعویق می‌اندازد تا انسان فرصت توبه و بازگشت داشته باشد. اما گاهی که گناه خیلی زیاد می‌شود عذاب نیز به همراه می‌آید.