- جبران کوتاهی‌های گذشته: امام رضا علیه‌السلام به اباصلت فرمودند: «بیشترِ ماه شعبان سپری شده، پس در روزهای باقیمانده کوتاهی‌های گذشته را جبران کن.» (عیون اخبار الرضا، ج۲، ص ۵۱)این توصیه بر اهمیت بهره‌بردن از فرصت‌های باقیمانده برای توبه و بازگشت به سوی خداوند تأکید دارد. مؤمنان باید از فرصت‌های باقیمانده ماه شعبان برای توبه، استغفار و انجام اعمال نیک بهره ببرند تا با آمادگی بیشتری وارد ماه رمضان شوند. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: «هر کس در ماه شعبان هفتاد بار استغفار کند و در پایان آن بگوید: «اللهم اغفر لی و ارحمنی»، خداوند گناهان او را می‌آمرزد و اگر در آن ماه بمیرد، شهید از دنیا رفته است.»(وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۰۱)
همچنین امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «کسی که در روزهای پایانی ماه شعبان کوتاهی کند، و درصدد جبران آن برنیاید، چگونه می‌تواند ماه رمضان را درک کند؟»(الکافی، ج۴، ص۸۷)
- تمرکز بر امور مفید: امام تأکید کردند: «بر تو باد به اینکه رو آوری به کارهایی که برای تو سود و فایده دارد.» این بیانگر ضرورت پرداختن به اعمالی است که در رشد معنوی و دنیوی انسان مؤثر است. و بهره‌گیری از این فرصت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز رشد معنوی و اصلاح رفتار فردی و اجتماعی باشد.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: نشانه عقل مرد آنست که آنچه برای دین و دنیای او سودمند است، انجام دهد و از کاری که به او زیانی می‌رساند دوری کند.(تحف العقول، ص۵۱) همچنین امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: فرصت‌ها همچون ابرهای بهاری‌اند؛ پس آن‌ها را غنیمت شمارید. (نهج‌البلاغه، حکمت ۲۱)
در روایتی امام صادق علیه‌السلام تأکید می‌کنند: همیشه در پی آن باش که علم و عملت در راه خیر و منفعت باشد؛ زیرا عمل بی‌سود، رنجی بی‌ثمر است.(الکافی، ج۱، ص۵۰)
- زیاد دعا بخوان و استغفار کن: امام رضا علیه‌السلام توصیه نمودند: «زیاد دعا بخوان و استغفار کن.» این توصیه نشان‌دهنده اهمیت ارتباط مستمر با خداوند و تقویت پیوند معنوی از طریق دعا و طلب آمرزش است. امام رضا علیه‌السلام بر این نکته تأکید دارد که روزهای پایانی ماه شعبان بهترین فرصت برای پاک‌سازی روح از گناهان و آماده‌سازی برای ورود به ماه رمضان است.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: بهترین دعا، طلب آمرزش (استغفار) است.(کنز العمال، ج۱، ص۴۷۶)
در روایتی دیگر از امام صادق علیه‌السلام آمده است: هر کس در هر روز هفتاد بار استغفار کند، از اهل بهشت خواهد بود.(الکافی، ج ۲، ص۵۰۴) همچنین امیرالمومنین علیه‌السلام در خصوص فضیلت دعا می‌فرماید: دعا، کلید رحمت است و استغفار، عامل پاکی دل‌ها. (نهج‌البلاغه، حکمت ۳۶۱)
در روایت دیگری از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل شده است: در ماه شعبان بسیار استغفار کنید، زیرا آن ماه، ماه آمرزش است. (بحارالانوار، ج۹۷، ص۴۷)
این روایات به‌وضوح اهمیت دعا و استغفار را در روزهای پایانی ماه شعبان نشان می‌دهند. استغفار نه‌تنها سبب پاک شدن گناهان است، بلکه قلب انسان را برای دریافت رحمت‌های الهی و برکات ماه رمضان آماده می‌کند. بر اساس این آموزه‌ها، مؤمنان باید این فرصت طلایی را برای بازسازی روح و دل‌های خود غنیمت بشمارند.
- تلاوت قرآن: «قرآن تلاوت کن.» تلاوت قرآن در روزهای پایانی شعبان، زمینه‌ساز انس بیشتر با کلام الهی در ماه رمضان است.
تلاوت قرآن در ماه شعبان و ماه رمضان همیشه مورد تأکید ائمه معصومین علیهم‌السلام بوده است. امام حسین علیه‌السلام در این زمینه فرموده‌اند: قرآن کتابی است که قلب‌ها را زنده می‌کند و کسانی که قرآن را تلاوت می‌کنند، در دنیا و آخرت به نور خداوند هدایت می‌شوند.
امام سجاد علیه‌السلام نیز در دعای خود به اهمیت تلاوت قرآن اشاره کرده و گفته‌اند: پروردگارا، قرآن را به عنوان نور و راهی برای هدایت قلب‌ها قرار بده.(صحیفه سجادیه، دعای ۴۲)
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: هر کس قرآن را بخواند، به هر حرفی که می‌خواند، برای او ثواب می‌نویسند.(مستدرک الوسائل، ج۱، ص۸۸)
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: قلبی که در آن چیزی از قرآن نباشد، مانند خانه ویران است.(کشف‌الاسرار میبدی،ج۷، ص۴۰۵)
- توبه از گناهان: امام رضا علیه‌السلام بر توبه و بازگشت از گناهان تأکید داشتند تا با قلبی پاک وارد ماه رمضان شویم.
توبه به عنوان بازگشت به سوی خداوند از گناهان، یکی از اصلی‌ترین اصول در زندگی مسلمانان است. امام علی علیه‌السلام فرمودند: کسی که توبه کند، خداوند گناهان او را از یاد می‌برد و او را در نزد خود عزیز می‌سازد.
همچنین در فرمایشی دیگر می‌فرماید: کسی که از گناه توبه کند، مانند کسی است که گناهی ندارد.(نهج‌البلاغه، حکمت ۴۰۹)
امام حسن علیه‌السلام نیز در این باره فرموده‌اند: توبه دروازه‌ای است که خداوند آن را به روی بندگانش گشوده است. هر کس به آن وارد شود، از رحمت الهی بهره‌مند می‌شود.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در روایتی فرمودند: هر کس از گناه توبه کند، خداوند او را می‌بخشد، حتی اگر گناهانش مانند کوه‌های بلند باشند. (الکافی، ج۲، ص۲۹۸)
توصیه توبه در ماه شعبان به انسان یادآوری می‌کند که باید از گناهان گذشته دست بردارند و برای ماه رمضان با قلبی پاک آماده شوند.
- ادای امانت‌ها: «هیچ امانتی بر گردن خود نگذار.» این بر اهمیت ادای حقوق مردم و پاک‌سازی ذمه از حقوق دیگران دلالت دارد. امیرالمومنین علی علیه‌السلام در این باره می‌فرماید: امانت را به کسی که آن را به تو سپرده است بازگردان و به کسی که به تو خیانت کرده است، خیانت مکن.(نهج‌البلاغه، حکمت ۱۹۸)
ادای امانت نه‌تنها یک وظیفه شرعی است بلکه نشانه‌ای از ایمان واقعی و اخلاق اسلامی به شمار می‌رود.
- رفع کینه از مؤمنان: امام رضا علیه‌السلام فرمودند: «هیچ کینه‌ای از مؤمنی در دل نداشته باش.» این توصیه به پاک‌سازی قلب از کینه و دشمنی نسبت به دیگران اشاره دارد.
پاک‌سازی دل از کینه و دشمنی یکی از توصیه‌های مهم ائمه معصومین علیهم‌السلام است. امیرالمومنین علی علیه‌السلام فرموده‌اند:کینه از مؤمنان، قلب را آلوده می‌کند. باید دل را از این آلودگی‌ها پاک کرد تا درک صحیح از محبت الهی پیدا شود.
در روایتی آمده اگر دل انسان از کینه پاک باشد، برای همیشه در قلبش محبت الهی خواهد بود.
همچنین پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:کینه و دشمنی در دل مومن راه ندارد. اگر شما را آزردند، بخشش شما باعث نزدیکی شما به خداوند می‌شود.(مستدرک الوسائل، ج۱۰، ص۲۱۴)
- ترک گناهان: ایشان بر ترک گناهان و معاصی تأکید کردند تا با روحی پاک وارد ماه رمضان شویم.
ترک گناهان یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازها برای رسیدن به تقوا و نزدیکی به خداوند است. امام حسین علیه‌السلام فرمودند:گناه یک سم است که در قلب انسان رسوخ می‌کند و آن را از نور ایمان تهی می‌سازد. امیرالمومنین علی علیه‌السلام نیز در این زمینه می‌فرمایند: کسی که از گناه بترسد، خداوند او را از آتش جهنم نجات می‌دهد. (الکافی، ج۴، ص۲۰۷)
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز در حدیثی فرموده‌اند: گناه باعث تاریکی دل‌ها می‌شود، پس از آن دوری کنید تا نور ایمان در دل شما روشن شود. (الکافی، ج۴، ص۲۰۷)
- تقوای الهی و توکل بر خدا: امام رضا علیه‌السلام فرمودند: «تقوای الهی پیشه کن و بر او توکل نما.» این توصیه به اعتماد و اتکای کامل به خداوند در همه امور زندگی اشاره دارد.
تقوای الهی و توکل بر خداوند یکی از اصول اساسی در زندگی مسلمانان است. امیرالمومنین علیه‌السلام فرموده‌اند: تقوا، زینت انسان است و توکل به خداوند باعث موفقیت در دنیا و آخرت خواهد شد.
امام حسین علیه‌السلام نیز در این باره فرمودند: توکل بر خداوند و تقوا دو بال برای پرواز در مسیر زندگی هستند که انسان را به سوی سعادت هدایت می‌کنند. (الکافی، ج۳، ص۱۴۴)
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: اگر شما بر خداوند توکل کنید، او شما را کفایت خواهد کرد. (الکافی، ج۳، ص۱۴۴)
این توصیه‌ها بر اهمیت تقوا و توکل در ماه شعبان و به ویژه در ماه رمضان تأکید دارند.
دعای ویژه برای آمرزش: «بسیار بگو: " اَللّهُمَّ اِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنا فیما مَضی مِنْ شَعْبانَ فَاغْفِرْ لَنا فیما بَقِیَ مِنْهُ"؛ خدایا ! اگر در آن قسمت از ماه شعبان که گذشته، ما را نیامرزیدی در این مابقی‌اش، ما را مورد آمرزش قرار بده.
دعای آمرزش برای گناهان گذشته در ماه شعبان بسیار توصیه شده است. امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: دعا یکی از بزرگ‌ترین ابزارهایی است که بنده را به خداوند نزدیک می‌کند.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: هر کس در ماه شعبان از خداوند آمرزش بخواهد، او را می‌بخشد و از او راضی می‌شود. (مستدرک‌الوسائل، ج۱، ص۳۷۰)
پیام شما به ما