موقعیت و ساختار خانه

امیرالمؤمنین و حضرت زهرا علیهماالسلام در آغاز زندگی مشترک، منزل مستقل مِلکی نداشتند و در اتاقی که یکی از انصار بعد از هجرت در اختیار حضرت گذاشته بود، زندگی می‌کردند. پس از مدتی آن دو به خانۀ حارث بن نعمان در محلۀ بنی النجار که فاصلۀ اندکی تا خانۀ رسول خدا داشت، نقل مکان کردند. بعدها در وسط حجره‌های پیامبر صلی‎الله‎علیه‌وآله‌ که چسبیده به مسجد النبی بود، حجره‌ای هم برای آنها ساخته شد که ظاهراً محل اقامت موقت آنها به شمار می‌رفته است.

این خانه پشت خانه پیامبر(حجرۀ عایشه) قرار داشت و بین این دو، روزنه‌ای بود که رسول خدا از آنجا احوال دخترش را می‌پرسید.

این خانه، دو درب داشت که به دستور رسول خدا یکی به سمت مسجدالنبی و دیگری به سمت بیرون از مسجد باز می‌شد. این واقعه در تاریخ به «سَدُّ الابواب» مشهور است و فضیلت اختصاصی امیرالمؤمنین علیه‌السلام به شمار می‌رود.

به کدام خانه هجوم برده شد؟

اینکه درب کدام خانه در واقعۀ هجوم دشمنان آتش گرفته، بین مورخان اختلاف نظر است. بنا بر پاره‌ای شواهد تاریخی، به نظر می‌رسد خانۀ مورد هجوم، همان خانۀ اهدایی حارثه بن نعمان بوده است.

در گزارش‌های روایی از این خانه با عنوان «دار» یاد شده است. بنابراین معلوم می‌شود که این خانه، یک خانۀ معمولی نبوده است چرا که در زبان عرب، از خانه‌های کوچک و تک‌اتاقی به «بیت» و از خانه‌های بزرگ و دارای اتاق‌، صحن و حیاط به «دار» تعبیر می‌شود. حارثه بن نعمان انصاری رئیس یکی از تیره‌های خزرج به نام بنی زریق بود. خانۀ او بزرگ و مشتمل بر حیاط، انبار آذوقه، انبار علوفه، اسطبل و دارای اتاق‌های متعدد بود. گفته شده این خانه حدود ۲۰۰ متر از مسجد فاصله داشت.

این خانه در بخش شرقی مسجدالنبی و به سمت قبرستان بقیع قرار داشته است و بر خلاف حجره‌ای که به مسجد النبی متصل بوده محل اقامت دائم آنها و زادگاه فرزندان ایشان بوده است.

برخی محققان، اشتباهاً مکان این خانه را در قسمت جنوبی مسجد تخمین زده‌اند، که ظاهراً ناشی از برداشت نادرست از توصیفات تاریخی ابن شبه است.