در گزارشی با عنوان «چرا پسران کمتر به دانشگاه می روند؟»، ۷ دلیل برای توضیح علت کاهش ورود پسران به دانشگاه بیان شده است. در ادامه، ۵ آسیب ناشی از افزایش ترک تحصیل پسران و کاهش ورود آن‌ها به دانشگاه در ایران بررسی می‌شود.
آمار بازماندگی پسران از تحصیل و دانشگاه
در سال ۱۴۰۲، به طور میانگین، حدود ۱۶۳ هزار و ۱۹۱ پسر از تحصیل بازماندند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در مجموعه سه مقطع تحصیلی، تعداد پسرانی که ترک تحصیل کرده‌اند، حدود ۱۱ درصد بیشتر از دختران بوده است؛ این آمار وضعیت نامطلوب‌تری را برای پسران در سطح کلان از نظر ترک تحصیل نشان می‌دهد.[۱] در سال ۱۴۰۳ نیز، آمار بازماندگان از تحصیل افزایش یافت و همچنان تعداد پسران بازمانده از تحصیل بیشتر از دختران بوده و مهم‌ترین دلیل این امر، فقر خانواده‌ها عنوان شده است.[۲]
۱. افزایش ناترازی دانشگاه با بازار کار
مطالعات جهانی حاکی از آن است که زنان بیشتر تمایل به تحصیل در رشته‌های علوم هنری، علوم انسانی، خدمات بهداشتی و آموزشی دارند، در حالی که مردان بیشتر به رشته‌های مهندسی، علوم پایه و علوم اجتماعی گرایش نشان می‌دهند. بنابراین، کاهش ورود پسران به دانشگاه‌ها سبب تمرکز بیش از حد زنان در برخی رشته‌های علوم انسانی و حضور کمرنگ پسران در دانشگاه‌ها شده و در نتیجه، عدم تطابق مهارت‌های فارغ‌التحصیلان با نیازهای بازار کار را به دنبال دارد. برای نمونه، کمبود نیروی مرد در رشته‌های فنی و مهندسی می‌تواند چالش‌های صنعتی ایجاد کند. همچنین، افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان زن در رشته‌های اشباع‌شده‌ای مانند حقوق یا روانشناسی، به گسترش بیکاری کمک می‌کند.[۳]
۲. افزایش سن ازدواج و کاهش نرخ ازدواج
تحصیلات بالاتر در میان زنان، اغلب دامنه انتخاب همسر را برای آن‌ها محدودتر می‌سازد، زیرا بسیاری از زنان ترجیح می‌دهند با مردانی هم‌سطح یا با موقعیت اجتماعی و تحصیلی بالاتر از خود ازدواج کنند. این تمایل می‌تواند به افزایش سن ازدواج و همچنین افزایش احتمال تجرد قطعی در میان زنان تحصیلکرده منجر شود. از سوی دیگر، کاهش سطح تحصیلات و اشتغال پسران در مشاغل با درآمد پایین‌تر، جذابیت آن‌ها را در بازار ازدواج کاهش داده و در نتیجه، شکاف جنسیتی در معیارهای انتخاب همسر را عمیق‌تر می‌کند.[۴]
۳. کاهش کیفیت نیروی کار و افزایش بیکاری
ورود زودهنگام پسران به بازار کار، اغلب آن‌ها را به مشاغل ساده و کم‌درآمد و کم مهارت، مانند دستفروشی می‌کشاند. این مسئله، در کنار نرخ بیکاری بالاتر مردانِ فاقد مهارت، به تداوم فقر منجر می‌شود. از آنجایی که مردان در هر صورت موظف به کار کردن هستند و این اجبار برای بیشتر زنان وجود ندارد، عدم تحصیل مناسب مردان، کیفیت نیروی کار را به شکل بیشتری کاهش می‌دهد.
اگرچه امروزه مهارت و سواد، برای ورود پایدار به بازار کار مهم‌تر از تحصیلات تلقی می‌شود و ورود زودهنگام به بازارکار و کسب مهارت می‌تواند مفید باشد، اما اغلب پسران ترک تحصیلکرده و دانشگاه نرفته، سواد مالی و دیجیتال لازم برای یادگیری دانش و مهارت متناسب با نیاز بازار کار را ندارند و اغلب از فناوری روز عقب می‌مانند.[۵]
۴. فشار بر نظام حمایت اجتماعی دولت
افزایش تعداد زنان تحصیلکرده بدون اشتغال متناسب و مردان کم‌مهارت که ترک تحصیل کرده‌اند یا مهارت‌های تخصصی دانشگاهی ندارند، هزینه‌های دولت برای اشتغال‌زایی را بالا می‌برد. این هزینه هم شامل هزینه پروژه توانمندسازی نیروی کار از طریق آموزش است و هم حفظ و ایجاد اشتغال برای نیروی کم مهارت. این مشکل در آینده با رشد سریع فناوری و پیر شدن جمعیت ایران، شدیدتر نیز خواهد شد. البته رشد فناوری و تغییر شیوه آموزش نقش دانشگاه‌ها را در سطح جهانی کمتر کرده است، اما وقتی سواد پایه پسران مخصوصاً در حاشیه شهرها یا مناطق محروم کمتر باشد، فرصت کمتری هم برای خودآموزی مهارت‌های جدید بازار کار خواهند داشت.[۶]
۵. افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی
ترک تحصیل در مقطع متوسطه، به ویژه در بین پسران، با افزایش ریسک مشارکت در فعالیت‌های غیرقانونی همراه است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در سال ۱۴۰۱، بیش از ۵۵۶ هزار نوجوان ۱۵ تا ۱۷ ساله از تحصیل بازماندند که ۵۳ درصد آنان پسر بودند. این گروه به دلیل فقدان مهارت‌های لازم، اغلب در معرض جذب شدن به شبکه‌های بزهکاری قرار می‌گیرند. بیشتر پسرانی که ترک تحصیل می‌کنند در مناطقی است که فقر بیشتر است و استان‌های مرزی و یا حاشیه شهرهای بزرگ است که در مجموع باعث می‌شود پسران بیشتری وارد بزهکاری یا مشاغل کاذب شوند.[۷]
[۱] وزارت آموزش و پرورش ایران. (۱۴۰۲). گزارش سالانه ترک تحصیل دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی. تهران: انتشارات وزارت آموزش و پرورش
[۲] مرکز آمار ایران. (۱۴۰۳). تحلیل آمار بازماندگان از تحصیل در سال ۱۴۰۳. تهران: مرکز انتشارات آمار ایران
[۳] UNESCO. (۲۰۲۳). Global Education Monitoring Report: Gender disparities in STEM fields. Paris: UNESCO Publishing
[۴] "تأثیر تحصیلات زنان بر الگوهای ازدواج در ایران". فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر
[۵] World Bank. (۲۰۲۲). Iran Labor Market Dynamics: Youth Employment Challenges. Washington, DC: World Bank Group
[۶] مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (۱۴۰۱). تحلیل هزینه‌های حمایتی دولت برای نیروی کار کم‌مهارت
[۷] معاونت اجتماعی ناجا. (۱۴۰۰). گزارش ملی پیوند ترک تحصیل و بزهکاری نوجوانان. تهران: انتشارات معاونت اجتماعی
پیام شما به ما