داروهای مسکن یا ضددرد که به آنها آنالژزیک نیز می‌گویند انواع گوناگونی دارند. این داروها شامل داروهای OTC (بدون نسخه) مثل استامینوفن و ایبوپروفن و مخدرهای تجویزی مثل اکسی‌کودون و کدئین می‌شوند.

هدف از این داروها، ساده است: تسکین درد. دردی که دارید چه که سردرد خفیف باشد یا دردی شدید مثلاً درد بعد از جراحی، فواید داروهای مسکن را نمی‌توان نادیده گرفت یا نیاز مبرم به آنها را دست‌کم گرفت. اما همان‌طور که همه می‌دانیم داروهای مسکن بدون عوارض نیستند.

اساساً دو دسته داروی مسکن بدون نسخه وجود دارد: استامینوفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی. استامینوفن یک عنصر فعال موجود در بیش از ۶۰۰ داروی تجویزی و غیرتجویزی است مثل داروهای سرفه و سرماخوردگی.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای تسکین تب و دردهای خفیف به کار می‌روند و شامل آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن و خیلی از داروهایی که برای سرماخوردگی، فشار سینوسی و آلرژی به کار می‌روند می‌شوند.

عوارض منفی داروهای مسکن

عوارض فیزیکی:

. وابستگی و ایجاد مقاومت دارویی

یکی از جدی‌ترین عوارض جانبی داروهای مسکن، ریسک وابسته شدن به دارو یا ایجاد مقاومت دارویی است. بدن به‌مرورزمان ممکن است به داروی مسکن مصرفی عادت کند و تدریجاً نیاز به دوزهای بیشتری داشته باشید تا به همان اثر و نتیجه برسید. چنین وضعیتی منجر به اعتیاد دارویی خواهد شد که یک سیکل معیوب ایجاد می‌کند و شکستن آن واقعاً سخت است.

. آسیب کبد

مصرف طولانی‌مدت استامینوفن یا همراه با الکل می‌تواند آسیب جدی به کبد وارد کند. مصرف استامینوفن حتی در دوزهای توصیه شده اگر طولانی‌مدت شود می‌تواند واقعاً مضر باشد.

. مشکلات گوارشی

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل آسپرین و ایبوپروفن می‌توانند مخاط معده را تحریک کنند و باعث زخم معده و خونریزی داخلی شوند. این ریسک بالاتر هم می‌رود اگر این داروها را با معده خالی یا همراه با دیگر داروهایی که بر اسید معده اثر می‌گذارند مصرف نمایید.

عوارض ذهنی:

. نوسانات خلقی

مسکن‌ها خصوصاً از نوع مخدر می‌توانند باعث نوسانات خلقی چشمگیری شوند. این عوارض طیف گسترده‌ای دارند از افسردگی و اضطراب گرفته تا احساس نشئگی یا سرخوشی. تغییرات مداوم وضعیت روحی و روانی می‌تواند آزاردهنده باشد، هم برای کسی که این داروها را مصرف می‌کند و هم برای اطرافیانش.

. اختلالات شناختی

استفاده طولانی‌مدت از داروهای مسکن می‌تواند بر عملکرد شناختی اثر بگذارد، از جمله حافظه و توانایی دقت و تمرکز. چنین وضعیتی بر توانایی فرد در کار و زندگی‌اش اثر خواهد گذاشت و باعث کاهش عملکرد و پیامدهای منفی در روابطش خواهد شد.

جنبه‌های اجتماعی:

. اعتیاد

شاید متداول‌ترین اثر ناخوشایند مصرف داروهای مسکن، ذات اعتیادآور آنها باشد. چیزی که به‌عنوان روشی برای تسکین درد آغاز می‌کنید می‌تواند تبدیل به یک اعتیاد تمام‌عیار شود و به جایی برسید که حتی بدون وجود درد و ناراحتی نیز تمایل شدید به مصرف دارو داشته باشید.

. علائم دوری از دارو

ناگهان دست از مصرف داروهای مسکن کشیدن می‌تواند باعث بروز علائم شدیدی بشود و همین، چالش ترک دارو را سخت‌تر هم بکند. این علائم می‌توانند شبیه علائم آنفلوانزا، بی‌خوابی و تمایل شدید به دارو باشند که بدون برنامه درست برای ترک و حمایت مناسب واقعاً سخت و آزاردهنده خواهند بود.

دانستن اثرات و عوارض منفی داروهای مسکن لازم است؛ زیرا کمک می‌کند رویکرد مناسب‌تری را انتخاب کنید. هر کسی که مجبور است داروی مسکن مصرف کند باید نسبت به ریسک‌های احتمالی آگاه بوده و بداند از آنها چگونه استفاده کند تا خطرات بالقوه را کاهش بدهد.

سیکل سوءاستفاده دارویی و اعتیاد دارویی

مسیری که از استفاده درست از داروی مسکن شروع می‌شود و به سمت استفاده نامناسب و اعتیاد می‌رود همیشه هم مشخص نیست و مصرف‌کننده حتی شاید متوجه نشود که حد را رد کرده و حالا خیلی دیر شده است. آگاهی، اولین قدم در شکستن این سیکل است.

چطور می‌توانید از داروهای مسکن به شیوه ایمن‌تری استفاده کنید

. به پزشکتان اطلاع بدهید از چه مسکنی استفاده می‌کنید که شامل داروهایی که بدون نسخه تهیه می‌کنید و داروهایی که پزشک دیگری برایتان تجویز کرده می‌شود.

. حتماً بدانید از هر دارویی چگونه باید استفاده کنید و اگر مطمئن نیستید از پزشک یا داروساز بپرسید.

ناگهان دست از مصرف داروهای مسکن کشیدن می‌تواند باعث بروز علائم شدیدی بشود و همین، چالش ترک دارو را سخت‌تر هم بکند. این علائم می‌توانند شبیه علائم آنفلوانزا، بی‌خوابی و تمایل شدید به دارو باشند که بدون برنامه درست برای ترک و حمایت مناسب واقعاً سخت و آزاردهنده خواهند بود. اگر داروهایی که مصرف می‌کنید چندان کمکی به کنترل دردتان نمی‌کنند یا با عوارض جانبی آنها مشکل دارید حتماً به پزشکتان بگویید.

. هرگز داروی شخص دیگری را مصرف نکنید یا داروی خودتان را به شخص دیگری پیشنهاد ندهید. پزشک دارویی را به شما توصیه می‌کند که مناسب شماست.

. مصرف داروهای مسکن تجویزی را ناگهان متوقف نکنید و در مورد چگونگی انجام این کار از پزشکتان سؤال کنید.

. داروها را دور از دسترس بچه‌ها نگهداری کنید.

. هرگز از دارویی که تاریخ مصرفش گذشته استفاده نکنید.

. برای به‌حداقل‌رساندن ریسک اوردوز تصادفی، داروهایی را که ترکیبات فعال مشابهی دارند هم‌زمان مصرف نکنید (مثلاً تب بُر و ضد سرفه).

چه زمانی باید به‌خاطر عوارض جانبی داروهای مسکن به پزشک مراجعه کنید؟

درصورتی‌که با این عوارض روبرو شدید زودتر به پزشک مراجع کنید:

. واکنش‌های آلرژیک مثل راش پوستی یا تورم در هر قسمتی از بدن

. تیرگی یا سیاهی مدفوع

. خون در مدفوع یا چیزی شبیه دانه‌های قهوه در استفراغ

. تغییرات در بینایی یا شنوایی

. شکم‌درد یا سردرد شدید

. مشکل در ادرارکردن یا کدر بودن ادرار

. زردی چشم‌ها یا پوست (یرقان)

. افزایش وزن بی‌دلیل