هورمون‌هایی مانند استروژن برای حفظ سلامت قلب مهم هستند؛ اما افت این هورمون‌ها طی پیش یائسگی و یائسگی می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را بالا ببرد.

طبیعی است خانم‌ها طی پیش یائسگی دچار علائمی مانند تپش قلب و تغییراتی در فشارخون شوند و خیلی از آنها درصورتی‌که مراقب تغذیه خود نباشند، ورزش نکنند و وزن سالمی نداشته باشند، دچار مشکلات قلبی بلندمدت خواهند شد.

هورمون‌ها چگونه بر قلب اثر می‌گذارند؟

بیماری‌های قلبی در یائسگی و بعد از آن یک مشکل شایع سلامتی است. در واقع بیش از ۳۰ درصد از مرگ‌ها در تمام دنیا ناشی از بیماری‌های قلبی هستند و ۸۵ درصد از این موارد در اثر سکته قلبی و مغزی رخ می‌دهند. بیماری قلبی، علت اصلی مرگ در زنان و مردان است.

مطالعات نشان می‌دهند بیماری‌های قلبی و عروقی در زنان معمولاً تشخیص داده نشده باقی می‌مانند و اغلب زنان از خطری که تهدیدشان می‌کند باخبر نیستند.

هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم عملکرد قلب و عروق دارند و استروژن هورمونی ویژه برای سلامت قلب است. بین استروژن و خطر بیماری‌های قلبی و عروقی ارتباط وجود دارد؛ زیرا استروژن به این موارد کمک می‌کند:

. محافظت از رگ‌ها با تقویت انعطاف‌پذیری و کاهش سفتی آنها که نتیجه‌اش بهبود گردش خون است.

. تنظیم سطح کلسترول با افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد.

. کاهش التهاب در رگ‌ها، کاهش خطر تجمع پلاک.

. گشاد کردن رگ‌ها از طریق اثر بر نیتریک اکسید و کمک به حفظ فشارخون طبیعی.

با ورود خانم‌ها به پیش یائسگی و یائسگی، سطح استروژن افت می‌کند که باعث اختلال در این سازوکارهای محافظت‌کننده دارد. دیگر هورمون‌ها مانند کورتیزول و پروژسترون نیز نوسان پیدا می‌کنند و می‌توانند بر ضربان قلب، فشارخون و به‌طورکلی سلامت قلب و عروق اثر بگذارند.

اثرات پیش یائسگی و یائسگی بر سلامت قلب

یک مطالعهٔ گسترده به نام Framingham Heart Study دریافت احتمال وقوع حوادث قلبی و عروقی در زنانی که در دوره پس از یائسگی به سر می‌برند در مقایسه با زنانی که در دوره پیش یائسگی به سر می‌برند (همسال) ۲.۶ برابر بیشتر است.

چرا یائسگی خطر بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد؟ همان‌طور که گفتیم، افت استروژن طی پیش یائسگی و یائسگی یکی از علت‌های اصلی این افزایش خطر است که البته دیگر علائم یائسگی نیز در کنار آن دخیل هستند.

پیش‌یائسگی و یائسگی می‌توانند باعث تغییرات زیادی در عملکرد قلب و عروق شوند که دلیل آن تأثیرات هورمونی بر قلب، رگ‌ها، وزن بدن، دستگاه عصبی و... است. آگاه بودن نسبت به ریسک فاکتورهای عوارض و علائم قلبی، اولین گام در پیشگیری استاستروژن پایین‌تر طی پیش یائسگی و یائسگی می‌تواند باعث این موارد شود:

. سفت‌شدن رگ‌ها و در نتیجه افزایش فشارخون.

. تغییراتی در سطح کلسترول؛ بالارفتن کلسترول بد و پایین آمدن کلسترول خوب.

. افزایش التهاب در بدن، بالارفتن تجمع پلاک و آسیب عروقی.

. تغییراتی در توزیع چربی در بدن که اغلب منجر به افزایش چربی در ناحیه شکم و دور اندام‌های داخل شکم شده و خطر بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد.

همچنین یائسگی با افزایش چشمگیر فشارخون، شاخص توده بدنی، چاقی و توزیع چربی همراه است که همگی ریسک بیماری‌های قلبی را بالا می‌برند.

علائم قلبی مربوط به یائسگی:

طی پیش‌یائسگی و یائسگی خانم‌ها ممکن است انواع علائم مرتبط با قلب را تجربه کنند، از جمله:

. تپش قلب یا ناآرامی قلب: احساس می‌کنید قلبتان تندتند می‌زند یا نامنظم می‌زند.

. گرگرفتگی و تعریق شبانه: این علائم می‌توانند بر گردش خون اثر گذاشته و فشار بیشتری بر قلب و عروق وارد کنند.

. تنگی نفس و خستگی: این علائم ناشی از تغییراتی در کارآمدی قلب و عروق یا تغییراتی در انرژی در اثر هورمون‌ها هستند.

. احساس گرفتگی و ناراحتی در سینه: هر چند این علائم گاهی مرتبط با اضطراب و نوسانات هورمونی‌اند اما لازم است سلامت قلب چک شود.

تپش قلب در دوره پیش یائسگی

تپش قلب و ناآرامی قلب طی دوره پیش یائسگی یعنی در دورهٔ انتقال به یائسگی رایج است. این علائم ممکن است باعث شوند احساس کنید قلبتان تندتند می‌زند یا به سینه‌تان می‌کوبد یا نامنظم می‌زند.

مطالعات نشان می‌دهند ۴۲ درصد زنان در دوره پیش یائسگی و ۵۴ درصد زنان در دوره پس از یائسگی زمان‌هایی تپش قلب را تجربه می‌کنند که اغلب ناشی از نوسانات استروژن و پروژسترون است. شما ممکن است در یائسگی یا در سال‌های منتهی به یائسگی، تپش قلب را تجربه کنید.

چرا این اتفاق می‌افتد و هورمون‌ها چگونه بر ضربان قلب اثر می‌گذارند؟ در ادامه به چند دلیل اشاره می‌کنیم:

. اثر استروژن بر دستگاه عصبی خودمختار: استروژن بر نحوهٔ تنظیم ضربان قلب و فشارخون توسط بدن اثر می‌گذارد. با افت استروژن، دستگاه عصبی ممکن است بیش از حد فعالیت کند و باعث بی‌نظمی ضربان قلب شود.

. افزایش حساسیت نسبت به هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین: این می‌تواند باعث شود احساس کنید قلبتان تندتر یا سخت‌تر از معمول می‌زند.

. گرگرفتگی و گشادشدن عروق: این شرایط موقتاً ضربان قلب را بالا می‌برد.

هر چند تپش قلب طی پیش از یائسگی معمولاً خطرناک نیست؛ اما گاهی می‌تواند علامتی از یک مشکل باشد. اگر تپش قلب همراه با درد در قفسه سینه، سرگیجه یا غش باشد باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

هورمون‌درمانی و بیماری قلبی

درمان جایگزین هورمون (HRT) می‌تواند برخی از علائم مرتبط با یائسگی مانند گرگرفتگی را در خیلی از موارد کاهش دهد و اگر زودتر در دوره یائسگی شروع شود شاید به نفع سلامت قلب و عروق نیز باشد. مطالعات نشان می‌دهند درمان با هورمون برای بیماری‌های قلبی و عروقی می‌تواند برای بعضی از خانم‌ها فوایدی داشته باشد:

. بهبود انعطاف‌پذیری رگ‌ها.

. کاهش خطر تجمع پلاک اگر در اوایل یائسگی شروع شود.

. کمک به تنظیم سطح کلسترول و کاهش کلسترول بد.

. کاهش چربی شکم.

. بهبود کنترل قند خون.

هر چند درمان با هورمون می‌تواند انتخاب خوبی برای بعضی از خانم‌ها باشد اما درمان مناسبی برای همه نیست. خانم‌هایی که لخته خون فعال دارند یا اخیراً سابقه لخته خون دارند نباید تحت درمان هورمونی قرار بگیرند. زیرا استروژن می‌تواند خطر لخته‌شدن خون را افزایش دهد. ضمناً درمان هورمونی معمولاً به زنانی که دچار سرطان هستند یا به هر دلیل دیگری منع مصرف هورمون دارند توصیه نمی‌شود.

اگر درمان هورمونی مدنظر شماست حتماً با پزشک مشورت کنید تا مزایا و معایب این درمان بر اساس سابقه پزشکی شما و نیازهای خاصتان بررسی شود. یادتان باشد درمان با هورمون برای مدت‌زمان کوتاه و با پایین‌ترین دوز به کار می‌رود تا عوارض جانبی کمتری داشته باشد.

راه‌های علمی توصیه شده برای حمایت از سلامت قلب طی یائسگی

 علاوه بر درمان با هورمون، راه‌های دیگری نیز برای کمک به سلامت قلب طی یائسگی وجود دارند که از نظر علمی هم تأیید شده‌اند:

. به طور منظم ورزش کنید: هم ورزش هوازی انجام دهید (مانند پیاده‌روی و شنا) و هم تمرینات قدرتی تا به عملکرد قلب و عروق خود کمک کنید و فشار خونتان کنترل شود.

. استرس خود را مدیریت کنید: تمرین ذهن‌آگاهی، یوگا و تنفس عمیق می‌توانند به تعدیل کورتیزول کمک کنند.

. رژیم غذایی دوستدار قلب داشته باشید: رژیم غذایی مدیترانه‌ای سرشار از میوه‌ها و سبزها و غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب و مغزها و دانه‌ها و چربی‌های سالم است.

. سیگار و الکل را کنار بگذارید: سیگارکشیدن به رگ‌ها آسیب می‌زند. مصرف الکل نیز باعث التهاب و افزایش وزن و قند خون بالا می‌شود.

. وزن سالمی داشته باشید: کاهش وزن اضافی خصوصاً در ناحیه شکم و پهلو می‌تواند کمک زیادی به سلامت قلب و فشارخون و کلسترول بکند.

. اسیدهای چرب امگا ۳ مصرف کنید: امگا ۳ موجود در ماهی‌های چرب مانند سالمون و مکمل‌های این چربی‌ها به سلامت قلب کمک می‌کنند زیرا:

. التهاب را کاهش می‌دهند.

. تری‌گلیسرید خون را پایین می‌آورند.

. به ریتم نرمال قلب کمک می‌کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

هر چند بسیاری از علائم قلبی طی یائسگی نرمال هستند؛ اما برخی از آنها به بررسی پزشکی نیاز دارند:

. درد مداوم در قفسه سینه.

. تنگی نفس جدی.

. سرگیجه و غش.

. تپش قلبی که اغلب هست و یا بدتر شده.

علائم حمله قلبی در خانم‌ها

خانم‌ها برخلاف آقایان اغلب علائم چندان آشکاری در حملات قلبی ندارند:

. احساس ناراحتی در سینه: احساس فشار، چنگ‌زدگی، پُری و سنگینی یا درد.

. تنگ‌نفس: احساس نفس‌تنگی حتی بدون فعالیت.

. خستگی: خستگی زیاد که با استراحت بهتر نمی‌شود.

. درد در پشت، گردن، فک یا معده: شبیه احساس بدهضمی، درد عضلانی یا شکم‌درد.

. سرگیجه یا سبکی در سر: احساس ناگهانی از حال رفتن یا تعادل نداشتن.

اگر هر یک از این علائم را داشتید باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

در پایان

پیش‌یائسگی و یائسگی می‌توانند باعث تغییرات زیادی در عملکرد قلب و عروق شوند که دلیل آن تأثیرات هورمونی بر قلب، رگ‌ها، وزن بدن، دستگاه عصبی و... است. آگاه بودن نسبت به ریسک فاکتورهای عوارض و علائم قلبی، اولین گام در پیشگیری است. با درپیش‌گرفتن سبک زندگی سالم می‌توانید خطر بیماری‌های قلبی عروقی را در این مرحله از زندگی خود پایین بیاورید.