با وجود افزایش شهرنشینی و دیجیتالی‌شدن زندگی، نیاز به ارتباط با طبیعت همچنان اساسی باقی مانده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که طبیعت می‌تواند مهارت‌های اجتماعی، تمرکز و سلامت روانی کودکان را تقویت کند و نقشی کلیدی در رشد سالم آن‌ها داشته باشد.
مطالعات منتشرشده در مجلات معتبر علمی تأکید می‌کنند که تجربه منظم در محیط‌های طبیعی، نه‌تنها باعث بهبود عملکرد شناختی و ثبات احساسی کودکان می‌شود، بلکه برای رشد همه‌جانبه آن‌ها ضروری است.
تأثیر طبیعت بر رشد ذهنی و احساسی کودکان
طبیعت نقش مهمی در تقویت تمرکز، خلاقیت و موفقیت تحصیلی کودکان دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که حضور منظم در محیط‌های طبیعی باعث بهبود عملکرد شناختی و سلامت عاطفی آن‌ها می‌شود. همچنین، مثلا فعالیت‌های گروهی در باغبانی آموزشی می‌تواند به‌ویژه برای کودکانی که با چالش‌های رشدی روبه‌رو هستند، مفید باشد.
علاوه بر تأثیرات شناختی، طبیعت نقشی کلیدی در سلامت روانی دارد. کودکانی که به فضاهای طبیعی دسترسی دارند، معمولاً استرس کمتری را تجربه می‌کنند. برخی پژوهش‌ها حتی تأثیر طبیعت را با عوامل خانوادگی و سن والدین در سلامت روانی کودکان مقایسه کرده‌اند. همچنین، روش‌های درمانی مبتنی بر طبیعت می‌توانند در پیشگیری و درمان مشکلات روانی مؤثر باشند.
تعاملات اجتماعی در طبیعت نیز تأثیر بسزایی دارند. فعالیت‌های گروهی در فضای باز باعث افزایش همکاری، مسئولیت‌پذیری و آگاهی محیطی در کودکان می‌شود و آن‌ها را به احترام و حفظ طبیعت ترغیب می‌کند.
علاوه بر این، آکادمی اطفال آمریکا در دستورالعمل‌های خود تأکید کرده است که بازی در فضای باز و تعامل با محیط‌های طبیعی می‌تواند به بهبود سلامت جسمی و روانی کودکان و کاهش استرس آن‌ها کمک کند. این سازمان توصیه می‌کند که والدین برنامه‌ریزی منظمی برای بردن فرزندان خود به پارک‌ها و فضاهای سبز داشته باشند تا از مزایای متعدد طبیعت بهره‌مند شوند.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۳ در نشریه JAMA Network Open منتشر شد، به بررسی تأثیر گذراندن زمان در طبیعت بر رفتار و علائم سلامت روان بیش از ۵۰۰ دانش‌آموز در کبک پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد که پس از یک دوره سه‌ماهه، کودکانی که زمان بیشتری را در طبیعت سپری کرده بودند، کاهش قابل‌توجهی در علائم اضطراب، افسردگی، پرخاشگری و مشکلات اجتماعی نشان دادند. این تأثیر به‌ویژه در کودکانی که در ابتدای مطالعه علائم شدیدتری داشتند، مشهودتر بود.
نتایج نشان می‌دهد که تنها ۶۰ دقیقه حضور روزانه در طبیعت، خطر مشکلات روانی را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. این تأثیر برای کودکان خانواده‌های کم‌درآمد، به‌ویژه از نظر بهبود رفتار و مهارت‌های اجتماعی، چشمگیرتر است. همچنین مشخص شد که فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی در طبیعت، به‌اندازه ورزش‌های شدید مفید هستند.
آینده‌ای پایدار: ادغام طبیعت در آموزش و رشد کودکان
پژوهش‌های اخیر بر ضرورت تغییر در شیوه‌های آموزشی و تربیتی تأکید دارند تا تجربه‌های طبیعی بیشتر در زندگی کودکان گنجانده شود. این تغییر شامل ایجاد فضاهای سبز در مدارس، گنجاندن فعالیت‌های طبیعت‌محور در برنامه‌های درسی و تشویق کودکان به بازی در فضای باز است. همچنین، با توجه به تأثیر مثبت طبیعت بر سلامت روان، توسعه روش‌های درمانی مبتنی بر طبیعت برای کودکان با چالش‌های روانی توصیه می‌شود.
به طور مثال پژوهشی در مجله «Frontiers in Psychology» به بررسی تأثیر برنامه‌های آموزشی مبتنی بر طبیعت بر سلامت روان کودکان پرداخت. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که شرکت در این برنامه‌ها باعث بهبود قابل‌توجهی در خلق‌وخو، کاهش استرس و افزایش تمرکز در کودکان می‌شود.
ضروری است که سیاست‌گذاران و مسئولان نقش کلیدی طبیعت را در رشد کودکان درک کرده و منابع کافی را برای دسترسی عادلانه همه کودکان به طبیعت، بدون در نظر گرفتن محل زندگی یا وضعیت اقتصادی آن‌ها، اختصاص دهند.
تأثیر طبیعت بر سلامت روان کودکان، به‌ویژه در خانواده‌های کم‌درآمد
پژوهش جدیدی که توسط دانشگاه گلاسگو انجام شده، نشان می‌دهد کودکانی که زمان بیشتری را در محیط‌های طبیعی سپری می‌کنند، از سلامت روان بهتری برخوردارند. این مطالعه که در مجله Environment International منتشر شده، با استفاده از فناوری GPS و شتاب‌سنج، تأثیر مستقیم طبیعت را بر سلامت روان کودکان بررسی کرده است.
نتایج نشان می‌دهد که تنها ۶۰ دقیقه حضور روزانه در طبیعت، خطر مشکلات روانی را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. این تأثیر برای کودکان خانواده‌های کم‌درآمد، به‌ویژه از نظر بهبود رفتار و مهارت‌های اجتماعی، چشمگیرتر است. همچنین مشخص شد که فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی در طبیعت، به‌اندازه ورزش‌های شدید مفید هستند.
محققان بر اهمیت ایجاد فضاهای سبز باکیفیت در مناطق محروم و افزایش آگاهی درباره فواید طبیعت تأکید دارند. آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان شهری و متخصصان سلامت، دسترسی کودکان به طبیعت را به‌عنوان راهی برای کاهش نابرابری‌های سلامت روان در نظر بگیرند.
علاوه بر این، سازمان جهانی بهداشت (WHO) در گزارشی به اهمیت فضاهای سبز برای سلامت روان کودکان اشاره کرده است. این گزارش تأکید می‌کند که دسترسی به محیط‌های طبیعی می‌تواند به بهبود سلامت روانی و کاهش مشکلات رفتاری در کودکان کمک کند.
در ایران نیز، پژوهشی نشان داد که تعامل با طبیعت رابطه مستقیمی با بهبود سلامت روان کودکان و نوجوانان دارد. این مطالعه نشان داد که حضور در محیط‌های طبیعی و بهره‌گیری از عناصر موجود در طبیعت مانند آب، خاک، فضای سبز و هوای پاک، از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر کیفیت محیط و سلامت روان کودکان محسوب می‌شوند.
https://www.psychiatry.org/news-room/apa-blogs/connecting-children-with-nature-to-improve-mental
https://www.acamh.org/blog/exploring-the-role-of-nature-in-childhood-development-and-mental-health/
https://www.gla.ac.uk/news/archiveofnews/۲۰۲۴/june/headline_۱۰۸۶۰۹۶_en.html
پیام شما به ما