آمارهای بی‌سر و سامان در دنیای سگ‌ها
بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت، در سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۳۸۶ هزار و ۵۲۱ مورد حیوان گزیدگی داشتیم که بخش عمده‌ای از این موارد مربوط به سگ‌ها است. بر اساس بررسی‌های میدانی در تهران، مشهد، شیراز و تبریز، جمعیت سگ‌های ولگرد به طور نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. به گفته‌ی کارشناسان، در تهران تعداد این سگ‌ها بین ۷۰,۰۰۰ تا ۹۰,۰۰۰ سگ برآورد می‌شود. حضور مشابهی در دیگر کلان‌شهرها مانند اصفهان و کرج نیز گزارش شده که نشان‌دهنده یک بحران رو به گسترش است. اما این ارقام، هرچند هشداردهنده، به دلیل فقدان یک سامانه ملی جامع برای ثبت و پیگیری، تنها برآوردهایی تقریبی از وضعیت نگران‌کننده را ارائه می‌دهند. همچنین روش‌های متفاوت آماری میان نهادهای مختلف باعث ایجاد اطلاعات متناقض شده است که تصویری دقیق از وضعیت واقعی ارائه نمی‌دهند.
هر مورد سگ‌گزیدگی چه هزینه‌ای به کشور تحمیل می‌کند؟
حضور گسترده سگ‌های ولگرد در مناطق شهری و روستایی ایران علاوه بر ایجاد معضلات زیست‌محیطی، پیامدهای بهداشتی و اقتصادی قابل توجهی به همراه دارد. هزینه‌های درمانی هر مورد حیوان‌گزیدگی مستلزم مصرف واکسن‌ها و سرم‌های ضد هاری است که هزینه‌ای بالغ بر ۶ میلیون تومان را به دنبال دارد. به عنوان نمونه، در استان مازندران طی سال ۱۴۰۰، هزینه درمان موارد حیوان‌گزیدگی بالغ بر ۱۱۰ میلیارد تومان گزارش شده است. این هزینه‌ها صرفاً شامل درمان مستقیم نیست بلکه هزینه‌های جانبی نظیر حمل و نقل و مراجعات مکرر به مراکز درمانی را نیز در بر می‌گیرد.
۱۷ مورد مرگ بر اثر هاری!
سگ‌های ولگرد علاوه بر تهدیدات جسمی، عامل انتقال بیماری‌های واگیر نظیر هاری به شمار می‌آیند؛ بیماری‌ای که در صورت عدم درمان مناسب عواقب کشنده‌ای دارد. سازمان جهانی بهداشت اعلام می‌کند که بیش از ۵۰ درصد موارد هاری در کشورهای در حال توسعه از طریق گزیدگی سگ‌ها انتقال می‌یابد به طوری که سال گذشته ۱۷ نفر در ایران بر اثر هاری جان باختند. همچنین، عفونت‌های موضعی و التهابی ناشی از گزیدگی‌ها، به ویژه در مناطقی با دسترسی محدود به درمان‌های به موقع، مشکلات جدی بهداشتی ایجاد می‌کند. از دیدگاه روانشناختی نیز تجربه گزیدگی می‌تواند منجر به اضطراب، ترس و استرس‌های مزمن طولانی‌مدتشود.
اثرات غذا رسانی به سگ‌های ولگرد بر تعادل شهری و زیست‌محیطی
غذا رسانی مستقیم به سگ‌های ولگرد که با نیت انسان‌دوستانه انجام می‌شود، در عمل چالشی پیچیده و آسیب‌زا برای محیط شهری و زیستی ایجاد می‌کند. تأمین مستمر غذا برای این حیوانات به‌صورت ناخواسته زمینه‌ای برای افزایش زاد و ولد و رشد جمعیتی آن‌ها فراهم می‌آورد. این وضعیت نه تنها فشار مضاعفی بر مدیریت شهری برای کنترل جمعیت سگ‌ها تحمیل می‌کند، بلکه خطر گسترش بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان را افزایش می‌دهد. از طرفی، عادت سگ‌ها به دریافت غذا از انسان، تمایل آن‌ها به نزدیک شدن به محیط‌های مسکونی را تقویت می‌کند که در برخی موارد منجر به بروز رفتارهای پرخاشگرانه و افزایش موارد گزیدگی شده است.
تجارب موفق بین‌المللی در مدیریت سگ‌های ولگرد
تجارب کشورهای مختلف نشان می‌دهد که مدیریت مؤثر سگ‌های ولگرد مستلزم رویکردی چندجانبه است. به عنوان مثال:
هلند به‌عنوان نخستین کشوری که موفق به حذف کامل سگ‌های ولگرد از خیابان‌های خود شده است، شناخته می‌شود. این موفقیت با اجرای برنامه‌های گسترده عقیم‌سازی، واکسیناسیون، و انتقال سگ‌های بی‌سرپرست به پناهگاه‌های استاندارد حاصل شده است. همچنین، دولت هلند با وضع قوانین سخت‌گیرانه، از جمله تعیین مجازات زندان برای افرادی که حیوانات خانگی خود را رها می‌کنند و اعمال مالیات برای نگهداری حیوانات خانگی، به کنترل جمعیت سگ‌ها کمک کرده است.
در آلمان، قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای نگهداری حیوانات خانگی وجود دارد. علاقه‌مندان به پرورش سگ‌های بزرگ و برخی نژادهای خاص ملزم به انجام آزمایش‌ها و اخذ مجوزهای لازم هستند. همچنین، فروش حیوانات خانگی در فروشگاه‌ها محدود شده و تنها وسایل نگهداری آن‌ها عرضه می‌شود. این رویکردها به کاهش تعداد سگ‌های ولگرد و کنترل جمعیت آن‌ها کمک کرده است.
در اسپانیا، سالانه بیش از ۲۰۰ هزار حیوان در خیابان‌ها رها می‌شوند. با این حال، اقدامات پیشگیرانه مانند عقیم‌سازی، افزایش ظرفیت پناهگاه‌ها، بهبود شرایط آن‌ها، ریزتراشه‌گذاری، و آموزش صاحبان حیوانات خانگی منجر به حذف کامل سگ‌های ولگرد شده است.
از نبود قوانین تا عدم هماهنگی
در ایران، اگرچه قوانین متعددی در حوزه حمایت از حیوانات تصویب شده است، اما این قوانین به‌طور خاص به مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد نمی‌پردازد. در برخی شهرهای بزرگ مانند تهران و مشهد، شهرداری‌ها برنامه‌های عقیم‌سازی و واکسیناسیون را اجرا کرده‌اند؛ اما کمبود هماهنگی میان وزارت بهداشت، شهرداری‌ها و سازمان‌های حقوق حیوانات به همراه محدودیت منابع مالی، اثربخشی این برنامه‌ها را کاهش داده است. متخصصان و فعالان حوزه حیوانات بر لزوم تدوین قانونی جامع و یکپارچه تأکید دارند که بتواند مسائل مربوط به سگ‌های ولگرد را از منظر بهداشتی، حقوقی و زیست‌محیطی به‌طور هماهنگ مدیریت کند.
پیام شما به ما