مراتب بیدارى- آیة الله جوادی آملی (10)

انسانى كه بیدار مى‌شود عاملى در بیدارى او نقش دارد و عوامل بیدارى انسان غافل، گوناگون است؛ ممكن است این عامل زنگ خطر دوزخ باشد یا شوق بهشت و یا اشتیاق به لقاى حق . در مناجات شعبانیه آمده است كه: "ایقظتنى لمحبتك"(1) تو مرا براى محبت خود بیدار كرده‌اى، نه براى ترس از جهنم یا شوق به بهشت. بیدارى از خواب ظاهرى هم همین طور است؛ مثلا، كسى كه در هنگام نماز صبح، خوابیده است و عاملى وى را بیدار مى‌كند آنچه كه مایه بیدارى او مى‌شود، نجات از عذاب دوزخ یا اشتیاق به بهشت و یا اشتیاق به لقاى حق است. انسانى كه اهل معصیت و یا اهل توجه به غیر خداست نیز خوابیده است: "الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا"(2) بیشتر انسان‌ها در خوابند و وقتى كه بمیرند بیدار مى‌شوند؛ بر خلاف فرهنگ رایج بین ما كه در باره مردگان مى‌گوییم: به خواب ابد فرو رفته‌اند، دین مى‌گوید: مردگان تازه بیدار شده‌اند.

انسانى كه در دنیاست و معارف الهى را نمى‌یابد در خواب است؛ اما وقتى مى‌میرد بسیارى از مسائل براى او روشن مى‌شود و در حقیقت، مرگ سرآغاز بیدارى است و اگر برزخ یا قبر را مرقد یعنى خوابگاه مى‌نامند براى آن نیست كه انسان در آن جا در خواب است چون برزخ نسبت به دنیا بیدارى است؛ بلكه براى آن است كه برزخ نسبت به قیامت كبرا خواب است؛ زیرا بسیارى از امور بعد از مرگ و در برزخ نیز براى انسان روشن نیست؛ ولى در قیامت كبرا روشن مى‌شود. از این رو انسان‌هاى برانگیخته شده از قبر در روز بعث مى‌گویند: "من بعثنا من مرقدنا"(3) چه كسى ما را از خوابگاهمان مبعوث كرده است؟ به هر حال، همان گونه كه عوامل بیدارى انسان گوناگون و مراتب بیدارى وى متفاوت است، زاد و توشه‌اى هم كه بعد از بیدارى براى سفر خویش فراهم مى‌كند مختلف است؛ كسانى كه از همان آغاز، زنگ بیدارى را محبت حق مى‌دانند قهراً زاد و توشه‌اى هم به اندازه همین سفر تهیه مى‌كنند.

پی‌نوشت‌ها:

1- مفاتیح الجنان، مناجات شعبانیه.

2- بحارالانوار، ج 4، ص 43/ اصول كافى، ج 2، ص 240.

3- سوره یس، آیه 52.

منبع: کتاب مراحل اخلاق در قرآن، آیة الله جوادی آملی.