زخم اثنی‌عشر بیشتر از زخم معده است معده و بخش ابتدایی روده باریک که دوازدهه یا اثنی عشر نامیده می‌شود، همواره در معرض غلظت زیاد اسید مترشحه از معده است. پوشش داخلی این اعضا با سیستم بسیار پیچیده و دقیقی در مقابل این اسید محافظت می‌شود. ضعف این سیستم دفاعی یا ترشح بیش از حد اسید عامل به‌وجود آمدن زخم است. دکتر رضا کریمی ، فوق تخصص بیماری‌های غدد درباره زخم معده و اثنی عشر می گوید: «بسیاری از مردم گاه و بیگاه دردهایی در شکم خود احساس می‌‌کنند. این دردها گاهی با غذا خوردن و گاهی با هیجانات ایجاد می‌شود. موضوع مهم این است که در جوان‌ها اگر دردها روز به روز بیشتر شود و با کاهش وزن و یا بی‌حالی همراه باشد، باید به آن اهمیت داد و به دنبال کارهای تشخیصی بود، ولی اگر دردها بسیار پراکنده و زودگذر است، می‌توان با تغییر رژیم غذایی و در بسیاری موارد با اجتناب از پرخوری، آن را درمان کرد. البته در افراد بالای چهل سال تمام دردها بویژه اگر جدید باشند، باید جدی گرفته شود. دستگاه گوارش انسان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. معده و بخش ابتدایی روده باریک که دوازدهه یا اثنی عشر (دئودنوم) نامیده می‌شود، همواره در معرض غلظت زیاد اسید مترشحه از معده است. پوشش داخلی این اعضا با سیستم بسیار پیچیده و دقیقی در مقابل این اسید محافظت می‌شود. ضعف این سیستم دفاعی یا ترشح بیش از حد اسید عامل به‌وجود آمدن زخم است. زخم‌هایی که در معده و دوازدهه ایجاد می‌شود، در بین مردم به زخم معده مشهور است. جالب این است که شیوع زخم دوازدهه خیلی بیشتر از زخم معده است. دردهای زخم دوازدهه معمولا زمانی شروع می‌شود که ساعتی از خوردن غذا گذشته و معده خالی شده است، ولی درد زخم معده همزمان با خوردن غذا زیادتر می‌شود از میان عوامل ایجاد زخم، دو عامل مهم‌تر هستند: میکروبی به نام هلیکوباکترپیلوری و داروهای مسکن غیراستروئیدی. میکروب هلیکو باکتر پیلوری در جوامعی که از نظر بهداشتی و اقتصادی وضع بدی دارند، در اکثر افراد وجود دارد، ولی بهبود سطح بهداشتی در بسیاری از جوامع پیشرفته باعث کاهش شیوع آن حتی تا کمتر از 30 درصد شده است. این میکروب با ایجاد التهاب در جدار معده باعث به وجود آمدن زخم در معده یا دوازدهه می‌شود. داروهای مسکن همچون دیکلوفناک، پیروکسیکام، بروفن، ناپروکسن و آسپیرین از عوامل بسیار مهم زخم‌های معده و دوازدهه است. این داروها در افراد مسن، سیگاری، الکلی و افرادی که سابقه زخم قبلی دارند، یا همزمان از چند نوع از این داروها استفاده می‌کنند، یا همزمان کورتون مصرف می‌کنند، احتمال ایجاد زخم را خیلی زیاد می‌کند. عوامل دیگری نیز در ایجاد زخم مهم است، به عنوان مثال افراد دچار استرس، بیشتر در معرض زخم هستند. در مورد خوراکی‌ها فقط الکل و قهوه ارتباط قابل توجهی با زخم دارد و سایر غذاها چندان ارتباطی ندارد. علامت اصلی این زخم‌ها، درد در قسمت بالای شکم و زیر جناغ است. دردهای زخم دوازدهه معمولا زمانی شروع می‌شود که ساعتی از خوردن غذا گذشته و معده خالی شده است، ولی درد زخم معده همزمان با خوردن غذا زیادتر می‌شود. دردهایی که نیمه شب بیمار را بیدار می‌کند، احتمال زخم دوازدهه یا معده را بیشتر کند. عوارض زخم معده ـ دوازدهه شامل خونریزی ، سوراخ شدن و انسداد مسیر عبور غذا در اثر زخم است. مهم‌ترین شکل درمان زخم‌ها، پیدا کردن عامل ایجاد آنها مثلا داروهای مسکن یا میکروب هلیکوباکتر است که در این صورت باید آنها را حذف کرد. در صورتی که این دو عامل وجود نداشت، مصرف ضد اسیدها و داروهایی که اسید معده را کم می‌کنند ، اساس درمان را تشکیل می‌دهد. با مصرف این داروها به مدت نسبتا طولانی بسیاری از زخم‌ها کاملا بهبود می‌یابد.» بیمار مبتلا به زخم معده و اثنی عشر باید از خوردن غذاهای تند و ترشی، غذاهای حاوی فلفل و ادویه‌، میوه‌های ترش، قرص‌های مسکن و بعضی داروها و همچنین غذاهای پرحجم و سنگین اجتناب کند دکتر ایرج ملایری ، متخصص بیماری های داخلی نیز می گوید: «زخم معده و اثنی‌عشر بیماری نسبتا شایعی است که باعث بروز درد و علایمی مثل چنگ زدن سردل، ضعف رفتن، سنگینی و سیری بعد از خوردن غذا در ناحیه بالای شکم می‌شود. دردهای زخم اثنی‌عشر بیشتر در نیمه شب بروز می‌کند و با خوردن غذا بهتر می‌شود و می‌تواند در هر ساعتی باشد. زخم معده بیشتر بعد از خوردن غذا بدتر می‌شود و درد می‌تواند در هر زمانی باشد. علت بروز زخم‌های اثنی‌عشر و معده (با درصد کمتر در زخم معده) میکروبی به نام هلیکو باکترپیلوری است. این میکروب بیشتر از راه‌‌ تماس انسان‌ها با یکدیگر و عدم رعایت اصول بهداشتی از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود. گاهی مصرف قرص‌های مسکن و بعضی داروهای دیگر باعث ایجاد زخم می‌شود. گاهی زخم باعث ایجاد عوارضی مانند سوراخ شدن معده و اثنی‌عشر، خونریزی، انسداد راه خروجی معده و علایمی مثل تهوع و استفراغ و احساس پری بعد از خوردن غذا می‌شود که علایم ممکن است با علام زخم‌های عادی تفاوت داشته باشد. برای تشخیص زخم معده یا اثنی‌عشر از آندوسکوپی و گاهی رادیولوژی و همچنین جستجوی میکروب در معده با آزمایش‌های مخصوص استفاده می‌شود و معمولی‌ترین و بهترین راه تشخیص زخم در دستگاه گوارشی فوقانی، آندوسکوپی است. درمان زخم‌ها با استفاده از داروهای ضد اسید معده و داروهای ضد میکروب ( آنتی بیوتیک‌ها ) انجام می‌شود. در گذشته از جراحی در درمان زخم‌های معده در اثنی‌عشر بیشتر استفاده می‌شد، ولی امروزه عمل جراحی بسیار کمتر شده است و بیشتر برای درمان عوارض زخم‌ها، از دارو استفاده می‌شود. در مورد رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به زخم معده و اثنی عشر، بایستی بیمار از خوردن غذاهای تند و ترشی، غذاهای حاوی فلفل و ادویه‌، میوه‌های ترش، قرص‌های مسکن و بعضی داروها و همچنین غذاهای پرحجم و سنگین اجتناب کند.» فرآوری: نیره ولدخانی بخش سلامت تبیان منابع: جام جم فارس مطالب مرتبط: زخم پپتیک (زخم معده و دوازدهه) زخم‌های گوارشی را جدی بگیرید علت درد شکم چیست؟ بعد از خوردن غذا حالتان بد می‌شود؟ چرا زخم معده می گیریم؟ وقتی زخم معده اورژانسی می‌شود علائم و درمان‌های زخم‌معده هلیكوباكترپیلوری؛ مهم‌ترین عامل زخم معده