رمان، جریانی میرنده

یار‌علی ‌پور‌مقدم*: رمان در مقابل داستان‌ کوتاه جریانی میرنده است

این داستان‌نویس بیان کرد: به اعتقاد من، امروزه همه چیز به سمت مینی‌مال می‌رود؛ از جمله ادبیات. به قول فردوسی: "بدو گفت روشن روان آن کسی/ که کوتاه گوید به معنا کسی". همین بیت فردوسی همه چیز را مشخص می‌کند.

او افزود: جریان مینی‌مال بر داستان‌نویسی قطعا تأثیر خوبی داشته و سرنوشت داستان به سوی مینی‌مال است. رمان از اساس در مقابل داستان کوتاه جریانی میرنده است؛ چون دیگر تراژدی انسان معاصر، تراژدی موقعیت است.

پورمقدم خاطرنشان کرد: در عهد یونان قدیم، تراژدی انسان، تراژدی سرنوشت بود. یعنی "اُدیپ" از هر راهی که می‌رفت سرنوشت برایش مقدر کرده بود، پدرش را بکشد و با مادرش ازدواج کند و صاحب فرزندانی شود که هم خواهر و برادرش بودند. وقتی هم متوجه این ماجرا شد، خودش را کور کرد.

او اضافه کرد: در عهدی که معروف به دوران الیزابت بود و شکسپیر پا به این دنیا می‌گذارد، تراژدی انسان، تراژدی شخصیت می‌شود و بودن یا نبودن مسأله می‌شود؛ یعنی حرف از آدمی است که نمی‌تواند تصمیم بگیرد و دچار ضعف شخصیت است و نمی‌تواند به موقع تصمیم بگیرد.

پورمقدم ادامه داد: اگر هملت همان سه دقیقه اول که پدرش روی پشت بام آمد و گفت که عمویت مرا کشته، تصمیم می‌گرفت و تصمیمش را اجرا می‌کرد و عمویش را می‌کشت، آن موقع نه پدر اُفِلیا کشته می‌شد، نه اُفِلیا کشته می‌شد و نه مادرش کشته می‌شد. یعنی ضعف شخصیت و نبود تصمیم‌گیری به‌موقع باعث بروز تراژدی می‌شود.

به باور این نویسنده، پیش شرط اصلی مینی‌مال‌نویسی آن است که تراژدی انسان معاصر با تراژدی موقعیت شود؛ یعنی اگر یک نویسنده بتواند یک موقعیت را ایجاد کند، در آن موقعیت دیگر به کلمه زیاد نیاز ندارد.

او افزود: در یک موقعیت تراژیک کلمه‌ای خنثی مثل "نه" می‌تواند آواری را روی سر ما خراب کند و در موقعیت دیگر کلمه‌ای خنثی مثل "آره" می‌تواند موقعیتی را ایجاد کند که باعث خنده شود.

* یارعلی پورمقدم1330نمایشنامه نویس و داستان نویس ادبیات معاصر ایران است . او در مسجدسلیمان متولد شد و تحصیلات ابتدایی را در این شهر گذراند . سپس به تهران آمد و پس از گذراندن دوره دبیرستان به دانشگاه مازندران رفت و در رشته اقتصاد فارغ التحصیل شد . نمایشنامه نویسی را با آه اسفندیارمغموم ( سروش 1356 ) آغاز و با همین اثر برنده جایزه نمایشنامه نویسی جشن هنر طوس در سال 1356 شد. از او تا کنون آثاری چون «یادداشت‌های یک اسب»(براساس فضاهای داستانی شاهنامه)، «گنه گنه‌های زرد»، «آینه مینا»، «رساله هگل» و... منتشر شده است.