از سوی دیگر، برخی افراد بدون آگاهی از احکام شرعی، در تماس مداوم با این حیوان قرار دارند که ممکن است طهارت و پاکیزگی در زندگی و عباداتشان را تحت تأثیر قرار دهد. در فقه اسلامی، نجاسات ۱۰ مورد است که سگ یکی از آنها است. سگ نجس‌العین محسوب می‌شود و تماس با آن، در شرایط خاصی موجب انتقال نجاست خواهد شد.
ماهیت نجاست سگ در فقه شیعه
سگ عین نجاست است که با هیچ یک از مطهرات جز استحاله (تغییر ماهیت)، پاک نمی‌شود. (مصطلحات الفقه، ص۴۴۶) تمام اجزای بدن سگ، از جمله مو، پوست، گوشت و رطوبت‌های بدنش نجس است. این حکم شامل سگ‌های خشکی‌زی است و سگ‌های دریایی را در بر نمی‌گیرد.
شرایط انتقال نجاست سگ
این که گفته می‌شود سگ نجس است بدین معنا نیست که تحت هر شرایطی نجاست را انتقال می‌دهد بلکه شرایطی دارد.
- وجود رطوبت سرایت‌کننده: به‌طور کلی، نجاست تنها از طریق رطوبت قابل انتقال است و در صورت خشکی کامل، انتقال نجاست امکان‌پذیر نیست. این رطوبت می‌تواند هم از سوی موجود یا شیء نجس و هم از طرف فرد یا شیء پاک وجود داشته باشد.
اگر بدن سگ یا شیء آلوده به سگ مرطوب باشد و این رطوبت به حدی باشد که هنگام تماس، خیسی به دست یا شیء دیگر منتقل شود، نجاست سرایت خواهد کرد. اما اگر سگ خشک باشد یا دست و شیء مقابل نیز کاملاً خشک باشند، تماس با آن موجب نجاست نمی‌شود.
اگر فردی در پاک یا نجس بودن مکانی تردید داشته باشد، شرع او را ملزم به معامله پاکی با آن مکان می‌داند. این قاعده نه‌تنها از وسواس و سخت‌گیری بی‌مورد در مسائل طهارت جلوگیری می‌کندهمچنین، اگر دست یا شیئی مرطوب باشد و با بدن سگ تماس پیدا کند، در صورتی که رطوبت آن قابل انتقال باشد، نجاست به آن سرایت می‌کند. بنابراین، برای آنکه انتقال نجاست رخ دهد، وجود رطوبتی که به آن خیسی اطلاق شود، شرط اساسی است.
آیت‌الله سیستانی در این باره می‌فرماید: اگر خشک باشد منجس نیست مگر اینکه ملاقی آن خیس باشد.( استفتائات آیت‌الله سیستانی، بخش نجاسات)
- نوع ماده و قابلیت نفوذ: برخی مواد مانند پارچه، زمین یا میوه‌ها، در صورت تماس با رطوبت نجس، تنها همان قسمت آلوده نجس می‌شود و بخش‌های دیگر پاک می‌مانند، حتی اگر متصل باشند. در توضیح‌المسائل آیت‌الله سیستانی آمده است:
زمین و پارچه و مانند اینها، اگر تری سرایت‌کننده داشته باشد، هر قسمتی که نجاست به آن برسد، نجس می‌شود و جاهای دیگر آن پاک است هرچند جای پاک به جای نجس متصل باشد.(استفتائات آیت‌الله سیستانی، بخش طهارت)
- یقین؛ رکن اساسی در تشخیص نجاست: در فقه اسلامی، اصل بر طهارت اشیا و مکان‌هاست و تنها در صورت یقین قطعی به نجاست، حکم به ناپاکی آنها داده می‌شود. یقین به معنای آگاهی روشن و بدون تردید از وجود نجاست است که می‌تواند از طریق مشاهده مستقیم یا اطلاع معتبر و مستند حاصل شود. احتمال، شک و گمان هرگز مبنای در نظر گرفتن چیزی به‌عنوان نجس نیستند. به همین دلیل، اگر فردی در پاک یا نجس بودن مکانی تردید داشته باشد، شرع او را ملزم به معامله پاکی با آن مکان می‌داند. این قاعده نه‌تنها از وسواس و سخت‌گیری بی‌مورد در مسائل طهارت جلوگیری می‌کند، بلکه نشان‌دهنده دقت و اعتدال احکام اسلامی در زندگی روزمره است.
نگهداری سگ در منزل
نگهداری سگ در منزل، به‌ویژه در فضای مشترک، بسیار محتمل است که نجاست را انتقال دهد. مقام معظم رهبری در پاسخ به استفتائی درباره نگهداری سگ در منزل فرموده‌اند: فی‌نفسه اشکال ندارد.(استفتائات مقام معظم رهبری، بخش احکام نجاسات) یعنی خود نگهداری سگ در منزل اشکالی ندارد گرچه بهتر است نباشد اما بعد از نگهداری آن در منزل مشکلات آغاز می‌شود. چه از جهت شرعی و چه از نظر بهداشتی. باید توجه داشت که حضور سگ در منزل، ناگزیر موجب انتقال نجاست به محیط و وسایل می‌شود و رعایت طهارت در چنین شرایطی دشوار خواهد بود.
به‌طور کلی، نجاست تنها از طریق رطوبت قابل انتقال است و در صورت خشکی کامل، انتقال نجاست امکان‌پذیر نیست
به فتوای فقیهان، تمیز کردن و واکسن‌زدن به سگ باعث طهارت آن نمی‌شود؛ چرا که نجاست سگ به‌خاطر ولگرد بودن و یا کثیف بودنش نیست.
فتوای مقام معظم رهبری درباره نجاست سگ و موی سگ
اگر سگ با رطوبت جایی تردد کند و یا اینکه با رطوبتش، لباس و یا بدن شخصی را آلوده نماید و یا آب دهانش در جایی بریزد، آنجا و نیز بدن و لباسِ شخص، نجس می‌شود ولی چنانچه در حالی که سگ کاملا خشک است، در خانه تردد کند و یا به بدن و لباس یا هر چیز دیگری برخورد کند، حکم به نجاست نمی‌شود. البته در صورتی که موی سگ در لباس یا بر بدن باشد ولو اینکه کاملاً هم خشک باشد، نجس بوده و نماز با وجود موی سگ باطل است.
چگونگی تشخیص نجاست کوچه و خیابان
بسیاری از مردم از حضور و رفت‌وآمد سگ‌ها در کوچه، خیابان و پارک‌ها گلایه دارند و معتقدند که این مکان‌ها به دلیل تماس با سگ‌ها نجس شده و حضور در اماکن عمومی را برایشان دشوار کرده است. در حالی که احکام فقهی در این باره، سخت‌گیری افراطی را لازم ندانسته و برخی بیش از حد بر خود سخت می‌گیرند.
اصل در احکام طهارت این است که هر چیزی پاک محسوب می‌شود، مگر آنکه یقین به نجاست آن داشته باشیم. بنابراین، تا زمانی که عین نجاست (مانند آب دهان یا فضولات سگ) به‌طور واضح دیده نشود و یا حضور سگ در مکانی که خیس هست دیده نشود و یقین قطعی نسبت به نجاست مکانی نداشته باشیم، آنجا پاک محسوب می‌شود. بر این اساس، نمی‌توان صرفاً بر اساس احتمال و گمان، کوچه، خیابان یا پارک را نجس دانست، بلکه باید با چنین مکان‌هایی معامله پاکی کرد.
به فتوای فقیهان، تمیز کردن و واکسن‌زدن به سگ باعث طهارت آن نمی‌شود؛ چرا که نجاست سگ به‌خاطر ولگرد بودن و یا کثیف بودنش نیست
نحوه تطهیر پس از تماس با سگ
در صورت تماس با سگ یا اشیائی که به‌واسطه رطوبت با سگ نجس شده‌اند، برای تطهیر باید مراحل زیر را انجام داد:
- حذف عین نجاست: ابتدا باید مو یا بخش آلوده به نجاست را جدا کرد.
- شست‌وشو با آب: سپس محل نجس‌شده را با آب قلیل یا جاری شست‌وشو داده تا نجاست برطرف شود.
آیت‌الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری در پاسخ به استفتائی درباره نجاست موی سگ خانگی بیان داشته‌اند:
موی سگ مانند خود سگ نجس است و با شستن، پاک نمی‌شود و برای تطهیر محلی که رطوبت مسریه با آن ملاقات کرده، ابتدا باید موی سگ جدا شود و بعد محل مزبور شسته شود. (استفتائات مقام معظم رهبری، بخش طهارت)
خاک‌مال کردن: ظرفی را که سگ، لیسیده یا از آن آب یا مایع دیگری خورده، برای پاک کردنش باید خاک‌مال شود و سپس با آب قلیل یا کر شسته شود.( رساله توضیح المسائل (مراجع)، ج۱، ص۱۰۱) و بدون خاکمالی کردن با شیوه دیگری پاک نمی‌شود. (بهجت، استفتائات، آیت‌الله بهجت، ج۱، ص۱۰۴؛ امام خمینی، توضیح‌المسائل، ج۱، ص۱۰۱)
موی سگ مانند خود سگ نجس است و با شستن، پاک نمی‌شود و برای تطهیر محلی که رطوبت مسریه با آن ملاقات کرده، ابتدا باید موی سگ جدا شود و بعد محل مزبور شسته شود
حکم خرید و فروش سگ
به نظر فقها، خرید و فروش سگ، حرام است؛ چرا که عین نجاست، ارزش مالی ندارد و نمی‌توان آن را خرید و فروش کرد. (المکاسب شیخ انصاری، ج۱، ۵۴-۵۷) البته این حکم، مختص سگ ولگرد است و سگ شکاری و سگ نگهبان به جهت منافعی که دارند از این حکم استثناء شده‌اند. (مصطلحات الفقه، ص۴۴۷)
نتیجه‌گیری
نجاست سگ در فقه اسلامی امری مسلم و انتقال آن مستلزم وجود رطوبت سرایت‌کننده است. در صورت تماس با سگ یا اشیاء نجس‌شده توسط آن، رعایت دستورالعمل‌های شرعی برای تطهیر الزامی است تا طهارت و پاکیزگی در عبادات و زندگی روزمره حفظ شود. همچنین، هرچند نگهداری سگ به‌عنوان حیوان خانگی فی‌نفسه حرام نیست، اما توجه به احکام نجاسات و محدودیت‌های شرعی آن برای مسلمانان ضروری است.
پیام شما به ما