اهداف جلسه:
· آشنایی با بام و دیوار سبز
· آشنایی با مشخصات فیزیکی درطراحی بام و دیوار سبز
· آشنایی با تأسیسات سبز
· آشنایی با آبیاری بام های سبز
وسایل مورد نیاز:
· کامپیوتر مجهز به اینترنت
مقدمه
جستجو و سرمایه گذاری در تکنولوژی بام ها و دیوارهای سبز، مهمترین روشی است که به شهرهای ما اجازه رشد و توسعه با اطمینان از حفاظت محیط زیست و ادامه حیات بشر را می دهد. در رابطه با کلان شهرها که از یک سو با آلودگی های زیست محیطی چون آلودگی هوا، آلودگی های ناشی از فاضلاب شهری، آلودگی صوتی و آلودگی آب های سطحی مواجه است و از سوی دیگر به دلیل وجود جزایر گرمایی و افزایش دما در مراکز شهری به دلیل رشد غیر استاندارد و غیر همگن بافت های شهری، با افزایش مصرف بی رویه انرژی های فسیلی توأم است، به نظر می رسد که زمان آن رسیده تا استفاده از بام و دیوار سبز، به عنوان راهکاری موثر در پایداری هر چه بیشتر شهرسازی معاصر ایران در مقررات ملی ساختمان ، مورد مطالعه و اجرا قرار گیرد.
7-1 مشخصات فیزیکی درطراحی بام و دیوار سبز
توجه به شرایط فیزیکی ساختمان هنگام احداث بام و دیوار سبز و طراحی آن از اهمیت زیادی برخوردار است. مشخصات فیزیکی بام و دیوار که در هنگام طراحی باید بدان توجه شود:
1.شیب بام: شیب ۱ تا ۳۰ درجه برای جلو گیری از فرسایش و رانش خاک مناسب است و موجب تثبیت خاک خواهد شد . وزن: قبل از نصب بام و دیوار سبز باید در مورد میزان بار اضافی که سازه می‌تواند تحمل کند اطلاع یافت. یک لایه نازک بام سبز وزنی معادل ۵۰ کیلو گرم بر متر مربع زمانی که اشباع شده باشد دارد.
2.مصالح سبز: همانطوری که در شکل اجزای یک سیستم بام سبز آورده شده است موارد زیر برای اجزای ان باید در نظر گرفته شود:
ü از استفاده آن دسته از مواد شیمیایی که اُزن را از بین می‌برند در تجهیزات مکانیکی و عایق‌ها اجتناب باید کرد. از مصالح ساختمانی بدست آمده از محل استفاده شود.
ü حمل و نقل حائز اهمیت است هم در انرژی مصرفی و هم در آلودگی عموی از مصالح ساختمانی زائد یا فراورده‌هایی که از مواد قابل برگشت به چرخه طبیعت بدست آمده‌اند از قبیل عایق سلولز، هوموسوت، تخته چندلایه، آجر فرش کف ساخته شده از شیشه زمینی و پلاستیک بازیافتی به شکل الوار و کف‌پوش استفاده شود.
ü فراورده‌های چوبی معتبر جستجو شود. از الوار منحصراً ضمانت‌شده و بدست آمده از جنگل‌های کنترل شده استفاده شود.
ü لایه زهکشی
ü بین محیط كاشت و غشاء بام لایه‌ای قرار دارد كه آب بتواند از هر جای بام سبز به سیستم زهكش ساختمان جریان یابد. دلیل اصلی استفاده از لایه زهکشی در زیر لایه‌ی خاک جلوگیری از فرسایش است. دلیل دیگر (در ارتباط با بام‌های هموار) ، شکل دهی گودال است. عملکرد دیگر مواد زهکشی، ذخیره آب است. دو روش کلی جهت زهکشی در بام سبز وجود دارد. روش اول زهکشی با ایجاد لایه مجزا و روش دوم بدون ایجاد لایه مجزا می‌باشد. بام سبزهایی که در آنها از روش دوم استفاده شده باشد، به بام سبز یک لایه‌ای معروف هستند.
ü آب باران توسط خود بام، ناودانی‌های مربوط به شیروانی‌ها و کانال آب تخلیه می‌گردد. به منظور رعایت احتیاط، باید دو کانال خروجی یا یک خروجی و محلی برای سرریز تعبیه گردد (خروجی‌ها باید خالی از هرگونه گیاهی باشند و این امر از طریق نصب دریچه‌ای در بالای آنها برای بازرسی انجام می‌شود) در تراس‌ها می‌توان از یک شبکه توری تراس استفاده نمود.
الف) لایه صافی: در بین محیط کشت و لایه زهکش فیلتری قرار دارد که رطوبت را از محیط ریشه‌ها دور می‌کند و مانع از گندیدگی ریشه‌ها می‌شود. این فیلتر می‌تواند شامل یک بافت پارچه‌ای، و یا حتی لایه‌ای از شن و ماسه باشد و در این حالت ممکن است با لایه زهکش ترکیب شود.
ب) لایه مانع ریشه‌ها: لایه‌ای است که به خوبی از نفوذ ریشه‌ها و آسیب زدن آنها به عایق کاری و غشاء سقف جلوگیری می‌کند. این لایه بیشتر در سیستم‌های متمرکز استفاده شده و در زیر زهکش بلافاصله بعد از لایه آب بند نهایی (یا عایق کاری حرارتی قرار می‌گیرد).
ü صفحه زهکش: یک صفحه سه لایه است که لایه بالایی عمل فیلتر را انجام می‌دهد و آب اضافی را از قسمت ریشه‌ها دور می‌کند. این لایه همچنین به عنوان لایه محافظ ریشه‌ها عمل می‌کند. لایه وسطی که به شکل کاسه‌های مخروطی شکل است، آب اضافی را از ریشه‌ها دریافت کرده و در خود نگه می‌دارد. لایه پایینی یک فیلتر پارچه‌ای است که مانع از آسیب دیدن غشاء و عایق می‌شود.
ü استفاده از مواد بازیافتی خانگی مانند کیسه‌های خرید و بطری آب خالی به عنوان هسته اصلی زهکشی ایده‌ای است که این روزها طرفداران فراوانی داشته و در بعضی کشورها اجرایی شده است. به جز لایه زهکش دو لایه دیگر نیز در طراحی بام سبز در نظر گرفته می‌شود .
ü لایه محافظ: این لایه شامل پوشش‌هایی است که بام و سیستم عایق کاری را از نشت کردن و نفوذ آب حفاظت می‌کنند. این صفحه می‌تواند باریکه‌ای از بتن سبک، صفحه‌ای از عایق محکم، ورقه ضخیم پلاستیکی، ورق مسی، یا ترکیبی از اینها، بر حسب ویژگی‌های طراحی و کاربرد بام سبز باشد. برخی از سیستم‌های بام سبز لزوما به این لایه احتیاج نداشته و ممکن است لایه مانع ریشه به جای آن استفاده شود.
ü ساختار سقف، غشاء بام یا لایه عایق کاری رطوبتی: بام را از نشت کردن و چکه کردن محافظت می‌کند. غشا هم به شکل یک لایه یکپارچه ضد آب و هم به شکل ورقه‌های بهم پیوسته استفاده می‌شود. انتخاب این لایه بر اساس هزینه و شرایط بام و سهولت اجرا و تعمیر می‌باشد. بعضی از کارخانه‌ها لایه مانع ریشه و غشاء بام را در یک لایه قرار داده‌اند.
3. از موادی که با گاز خود آلوده کننده هستند استفاده نشود: حلال پایه رنگ و روغن، چسب‌ها، براده چوب و بسیاری از دیگر مصالح و فراورده‌های ساختمانی، فرمالدئید و ترکیبات فرار ارگانیک آزاد می‌کنند.
7-2 تأسیسات سبز
از چراغ‌های روشنائی و وسایل با کارآیی بالا استفاده شود. لامپ فلورسنت از نظر زیبایی شناختی پیشرفته است و ارزانتر از نور سفید است. در صورت استفاده از انرژی معمول خورشیدی از دیگ‌های سایز کوچک استفاده شود. دستشویی‌های آب نگهدار، دوش‌های حمام و هوادهنده‌های شیر آب نه تنها مصرف آب را کاهش می‌دهند بلکه بار سیستم سپتیک یا عملکرد دستگاه فاضلاب را نیز کم می‌کنند. استقرار تجهیزات به طور متمرکز هزینه آب گرم را کاهش می‌دهد.
7-3 آبیاری بام های سبز
آبیاری بام سبز به دو طریق انجام می‌شود. روش اول آبیاری مصنوعی و روش دوم آبیاری طبیعی یا همان تامین آب مورد نظر گیاه از طریق آب باران می‌باشد. غالبا در آبیاری بام سبز از هر دو روش به صورت ترکیبی استفاده می‌شود و استفاده انحصاری از آب باران مختص مناطق مرطوب با میزان بارندگی بالا مانند مناطق شمال ایران است. در این روش آب مازاد بر رطوبت خاک در لایه‌های تصفیه کننده آب و لایه زهکش ذخیره شده و تا دوره‌ای، خاک را از آبیاری مجدد بی‌نیاز می‌کند. از سوی دیگر باران اضافی بر روی لایه ضد رطوت ریخته و از طریق شیب بام به بیرون انتقال می‌یابد. این آب می‌تواند پس از تصفیه شدن در مخازنی ذخیره گردد (برای مثال در سیستم فلاش تانک سرویس‌ها). روش مصنوعی نیز خود به دو طریق امکان‌پذیر است: دستی و اتوماتیک. روش دستی در فضاهای کوچک و در مناطقی که بارندگی وجود داشته ولیکن به میزان کافی نباشد و برای تکمیل عملیات آبیاری و تامین کافی آب ناحیه ریشه مناسب و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است. در نهایت با ارائه برنامه مناسب آبیاری به کاربران و کاشت گیاهان مقاوم به خشکی این روش آبیاری به سادگی قابل اجراست. در روش اتوماتیک، انتخاب سیستم مناسب برای یک فضای سبز خود یکی از مهمترین گام‌هاست. در این راستا سیستم‌های آبیاری نوین متداول در بام سبز عبارتند از:
v سیستم تحت فشار قطره‌ای برای انواع گیاهان پوششی و درختچه‌ها و درختان
v سیستم تحت فشار آب فشان، در دو نوع عمده آبپاش ثابت و آبپاش چرخان،که در فضای سبز کاربرد دارد.
سیستم‌های آبیاری كه در منظره سازی استفاده می‌شوند می‌توانند برای كاربردهای بام سبز نیز استفاده شوند. روش اتوماتیک هم به دو صورت آنالوگ و دیجیتال انجام می‌شود که ممکن است یک ایستگاهه یا چند ایستگاهه باشد. آبیاری اتوماتیک بام سبز یا دیوار سبز به وسیله دو ابزار کنترل می‌شود: با استفاده از تایمر و کنترلر. استفاده از هر کدام بستگی به متراژ سطوح زیر کشت، فشار آب ورودی، سایز لوله و تعداد شیرهای برقی دارد.
در روش اتوماتیک یک شیر برقی در ابتدای هر بخش قرار دارد. چند شیر برقی که با یک برنامه زمانی کار کنند، "ایستگاه" نام دارد. در صورت وجود یک ایستگاه از تایمر و در غیر این صورت (چند ایستگاهه) از کنترلر استفاده می‌شود. کنترلر‌ها و تایمرها در جعبه فرمان درون موتورخانه یا سرایداری یا قسمت‌های کنترل برقی نصب می‌شوند و قابل هدایت و برنامه ریزی مجدد هستند. فرمان الکتریکی صادره از کنترلر یا تایمر، به شیر برقی رسیده و جریان آب استمرار می‌یابد. به محض قطع شدن جریان برق مسیر آب توسط شیر برقی بسته می‌شود.
تکلیف1: با توجه به مطالب ارائه شده در این درس در مورد مشخصات فیزیکی درطراحی بام و دیوار سبز تحقیق و بررسی نمایید. سپس اطلاعات خود را طبقه بندی نمایید.
تکلیف2: در این درس با تأسیسات سبز و همچنین نحوه آبیاری بام های سبز را آموختید. چه تاسیساتی برای ایجاد بام های سبز استفاده کنیم و چه نوع آبیاری را انتخاب کنیم تا کمترین آسیب به ساختمان ها وارد شود و همچنین از مضرات بام های سبز بکاهد.
محل بازدید/ اردو/ خرید: _________
منابع مطالعه: برای کسب اطلاعات بیش تر در زمینه مطالب مرتبط این درس به وب سایت زیر مراجعه نمایید.
http://www.manzarsabz.com
مطالب مرتبط:
توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه اول
توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه دوم
توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه سوم
توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه چهارم
توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه پنجم
توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه ششم
توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه هفتم
توسعه بام های سبز در ایران ، جلسه هشتم
تهیه کننده: الهام گارسچی
تنظیم کننده: محبوبه همت
