با پیشرفت سریع و ادغام هوش مصنوعی در جنبه‌های مختلف زندگی روزمره، نگرانی‌هایی درباره تأثیرات آن بر توانایی‌های شناختی انسان مطرح شده است.

در واقع می‌خواهیم تأثیر هوش مصنوعی بر مهارت‌های شناختی انسان را بررسی کنیم و به‌ویژه به این سؤال پاسخ دهیم که آیا وارد "دنیای تاریک هوش مصنوعی" شده‌ایم، که در آن دوره زوال مهارت‌های شناختی (دوره زوال مهارت‌های شناختی) آغاز شده است.

آتروفی شناختی ناشی از چت‌بات هوش مصنوعی

تحقیقات نشان می‌دهد که وابستگی زیاد به چت‌بات‌های هوش مصنوعی می‌تواند به آتروفی شناختی منجر شود، که شامل کاهش مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی، تحلیل و خلاقیت است.

واژه آتروفی به معنای نابودی، تجزیه کامل یا جزئی است. این پدیده بر اساس اصل "استفاده کن یا از دست بده" است، که نشان می‌دهد عدم استفاده از برخی عملکردهای شناختی ممکن است به کاهش یا از دست دادن آن‌ها منجر شود. پیامدهای احتمالی این پدیده به شرح زیر است:

• کاهش تعامل ذهنی: کاهش فعالیت شناختی به دلیل وابستگی به هوش مصنوعی برای پردازش اطلاعات.
• غفلت از مهارت‌های شناختی: عدم استفاده از مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی و تحلیل.
• کاهش ظرفیت حافظه: وابستگی به هوش مصنوعی برای یادآوری اطلاعات منجر به کاهش حافظه فعال می‌شود.
• مشکلات توجه و تمرکز: کاهش توانایی تمرکز به دلیل تعاملات پویا با هوش مصنوعی.
• نگرانی‌های اخلاقی و اجتماعی: تأثیرات بر سلامت روانی و مسائل اخلاقی مرتبط با استفاده زیاد از هوش مصنوعی.

زوال مهارت و مانع توسعه مهارت

مطالعات نظری نشان می‌دهند که دستیارهای هوش مصنوعی ممکن است زوال مهارت را در کارشناسان تسریع و توسعه مهارت را در یادگیرندگان مختل کنند. کارشناسان ممکن است بدون آگاهی از کاهش توانایی‌های شناختی خود، همچنان وظایف را با کمک هوش مصنوعی انجام دهند. یادگیرندگان ممکن است دچار توهم درک شوند، به‌طوری که با کمک هوش مصنوعی عملکرد خوبی داشته باشند، اما بدون آن با مشکل مواجه شوند. این موضوع در صنایع پرخطر مانند پزشکی و هوانوردی، که نیاز به تخصص انسانی برای حل مشکلات نوظهور دارند، نگران‌کننده است.

شواهد تجربی از محیط‌های آموزشی

یک بررسی سیستماتیک از مطالعات در محیط‌های آموزشی نشان داد که وابستگی به سیستم‌های گفت‌وگویی هوش مصنوعی می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی مهارت‌های شناختی را کاهش دهد. جزئیات شامل موارد زیر است:

• توانایی‌های تصمیم‌گیری ممکن است تا ۲۷.۷٪ کاهش یابد.
• مهارت‌های تفکر انتقادی ممکن است تا ۷۵٪ کاهش بالقوه داشته باشند.
• تفکر تحلیلی به دلیل پذیرش غیرانتقادی محتوای تعصب‌آمیز تضعیف می‌شود.

این بررسی همچنین نگرانی‌های اخلاقی مانند توهمات هوش مصنوعی، تعصب الگوریتمی، سرقت ادبی، نقض حریم خصوصی و مسائل شفافیت را به عنوان عواملی که وابستگی را تشدید می‌کنند، شناسایی کرده و پیشنهاداتی شامل ادغام متعادل هوش مصنوعی، ترویج ارزیابی انتقادی محتوای هوش مصنوعی و توسعه برنامه‌های سواد هوش مصنوعی را ارائه می‌دهد.

تحلیل کمی تأثیر هوش مصنوعی

یک مطالعه تجربی دیگر با ۲۸۵ دانشجوی دانشگاهی از پاکستان و چین نشان داد که استفاده از هوش مصنوعی تأثیر منفی بر تصمیم‌گیری انسانی و ایجاد تنبلی دارد. این مطالعه نشان داد که هوش مصنوعی ظرفیت تفکر انسانی را کاهش می‌دهد و وابستگی را افزایش می‌دهد، که بر مهارت‌های حرفه‌ای و سطوح استرس تأثیر می‌گذارد.

در پایان، اگرچه هوش مصنوعی مزایای قابل‌توجهی ارائه می‌دهد، شواهد رو به رشدی نشان می‌دهد که وابستگی زیاد به آن می‌تواند به کاهش مهارت‌های شناختی انسان منجر شود و نسل‌های جوان‌تر، که بیشتر در معرض ابزارهای هوش مصنوعی هستند، ممکن است به‌ویژه آسیب‌پذیر باشند.

این پدیده، که گاهی به عنوان ورود به "دنیای تاریک هوش مصنوعی" توصیف می‌شود، اهمیت استفاده آگاهانه و متعادل از فناوری‌های هوش مصنوعی را برجسته می‌کند.

برای کاهش تأثیرات منفی احتمالی هوش مصنوعی بر مهارت‌های شناختی، استراتژی‌هایی مثل استفاده متعادل، تمرینات شناختی، برنامه‌های سواد هوش مصنوی و تحقیق و نظارت توصیه می‌شود.

با این حال، باید توجه داشت که این یافته‌ها بر اساس دیدگاه‌های نظری، بررسی‌های سیستماتیک و مطالعات تجربی هستند که ریسک‌های بالقوه را برجسته می‌کنند، نه شواهد قطعی. تحقیقات بیشتر برای درک تأثیرات بلندمدت هوش مصنوعی بر شناخت و توسعه استراتژی‌هایی برای کاهش این اثرات ضروری است.