تبیان، دستیار زندگی

در فضیلت نماز شب روایات زیادى داریم و ما مختصرا به دو روایت اشاره مى كنیم ، در مفاتیح الجنان آمده است كه : ابن ابى جمهور از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل كرده كه آن حضرت روزى به اصحاب خود فرمود كه هرگاه كسى خوابیده شیطان بر پشت سر او سه گره مى زند، و بر هر گره اى گوید علیك لیل طویل فارقد یعنى شب دراز است بخواب ، پس هرگاه بیدار شد و ذكر خدا نمود یك گره باز شود و اگر وضوء گرفت گره دیگر گشوده شود و اگر نماز خواند گره دیگر باز شود آنگاه داخل صبح شود با نشاط و پاكیزه نفس وگرنه در حالى صبح مى كند كه خبیث النفس است و با كسالت است و این روایت در كتابهاى اهل سنت نیز ذكر شده است .
روایت دوم : قطب راوندى روایت كرده كه : حضرت عیسى علیه السلام مادر خود حضرت مریم علیه السلام را پس از مردنش صدازد و گفت : مادر با من تكلم كن ، آیا مى خواهى بدنیا برگردى ؟ مادرش گفت : بلى دوست دارم به دنیا برگردم براى نمازگزاران در شبهاى بسیار سرد و روزه گرفتن در روزهاى بسیار گرم ، اى پسر جان این راه بیمناك است .
نماز شب وقت آن از نصف شب طلوع صبح صادق است و هر چه به طلوع صبح صادق نزدیك تر شود فضیلتش بیشتر مى شود اگر قبل از طلوع صبح صادق چهار ركعت از نماز شب رابجا آورد بقیه را مى تواند فقط باحمد و بدون سوره بخواند.
نماز شب بطور مختصر به شرح زیر است :
نماز شب مجموعا یازده ركعت است كه هشت ركعت آن را كه بعد از هر ركعت مانند نماز صبح سلام مى دهد به نیت نماز شب مى خواند و اگر خواست مى تواند فقط حمد را بخواند سوره را نخواند گرچه با سوره فضیلت دیگرى دارد و بعد از آن دو ركعت نماز شفع مانند نماز صبح بخواند و بعد از آن یك ركعت نماز وتر بخواند و در نماز شفع وتر بهتر است بعد از حمد سوره توحید را بخواند تا ثواب یك ختم قرآن را ببرد.
مستحب است كه در قنوت نماز وتر به چهل مؤ من دعا كند مثلا بگوید اللهم اغفر آیة الله البروجردى و غیره و اگر نتوانست چهل مؤ من را به این نحو دعا كند فقط یك مرتبه بگوید (( اللهم اغفر للمؤ منین و المؤ منات و المسلمین و المسلمات الاحیاء منهم و الاموات .))
و بعد از دعا به چهل مؤ من سزاوار است كه هفتاد مرتبه استغفار كند یعنى بگوید (( استغفرالله ربى و اتوب الیه )) و خوب است كه دست چپ را به دعا بالا برد و استغفار را با دست راست بشمارد تا هفتاد مرتبه شود و پس از آن هفت مرتبه بگید: (( هذا مقام العائذ بك من النار )) این جایگاه كسى است كه از آتش قهرت به تو پناه مى برد.
و بعد از آن در ادامه قنوت نماز وتر سیصد مرتبه بگوید: (( العفو العفو...))
و پس از آن به ركوع و سجده رود و نماز را تمام كند و تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را بگوید د بعد هم دو ركعت نماز نافله صبح را بخواند.

شب رسید اى هوشیاران الصلاة 
الصلاة شب زنده داران الصلاة 
هیچ دانى چیست شب اى هوشیار 
محفل شب زنده دار كردگار 
چیست شب وقت دعاى مؤ منان 
چیست شب بزم نیاز عاشقان 
چیست شب وقت مناجات خلیل 
در منى با حضرت رب جلیل 
چیست شب بزم كلیم الله بحق 
پرده پندار در شب گشته شق 
حضرت موسى به شب چون شد قرین 
در ثلاثین و تمام اربعین 
چون به شب با سوز و درد و آه شد 
زان سبب در شب كلیم الله شد 
احمد اندر شب به قوسین پا نهاد 
از سراى ام هانى شد به صاد 
شب شد او از مسجد بطحا به عرش 
سطح اقصایش شد اندر عرش فرش 
در شب هر جمعه شد بهر وصى 
لیلة المعراج باشد دان جلى 
هر شبى در ثلث آخرها بدان 
كاروان ناله آید زاسمان 
در نوافل ناله مستغفرین 
آه زار راكعین و ساجدین 
مى رسد بر محفل محمودیان 
میل دارى شب بود تحصیل آن 
پرده شب كو لباس هر تنست 
پرده شب عارفان را ماءمن است 
بر محب محبوب شب سامان دهد 
بر بشیر لیل عاشق جان دهد 
شب در آمد مژده باد اى عاشقان 
شد چراغان چرخ بهر سالكان 
از دررهاى نجوم شاهوار 
هر فلك دامن پر از بهر نثار 
بهر هر شب زنده دارى از فلك 
در دعا و ناله جمعى از ملك 
هان بدان شب چیست اى مست غرور 
شب بود بر عارفان دار السرور 
شب در آمد دیده ها در خواب شد 
مرد چشم عارفان غرقاب شد 
چشم خون آلوده شد لبریز خون 
آه آتشبار مى آید برون 
عارفان را خواب مى باشد حرام 
دیده احباب بالله لاینام (181 

اما آنچه متعلق به امور آخرت است :
اول مشرف شدن به مقام محمود است زیرا خداى متعال مى فرماید: (( و من اللیل فتهجد به نافلة لك عسى ان یبعثك ربك مقاما محمودا. ))
و مقدارى ار شب را به تهجد بپرداز و نافله شب را انجام بده شاید پروردگارت تو را به مقام محمود و مورد پسند برساند، كه مقام محمود شفاعت گناهكاران یا مكانى در بهشت است .
دوم : آنكه متهجدان اول داخل مى شوند، بعد از آن خداوند منان به حساب خلائق مى پردازد.
سوم : نماز شب موجب مباهات خداوند بر ملائكه و فرشتگان مى شود.
چهارم : كفاره گناهان او مى شود.
پنجم : این آیه شریف (( ((و الذاكرین الله كثیرا و الذاكرات )) )) شامل او مى شود كسانیكه زیاد ذكر خدا را مى گویند از مرد وزن هر كه باشد (خداوند بهشت را براى آنها مهیا مى كند)
ششم : مشرف به جواب لبیك از جانب پروردگار عالم مى شود زیرا خداوند مجیب الدعوات است و دعاى بندگان مخلص را اجابت مى كند و نور خدا در قلب او ثابت مى شود و گناهان او آمرزیده مى شود.
هفتم : زینت آخرت است ، چنانكه مال و فرزندان زینت دنیا هستند.
هشتم : نور چهره و جمال او در قیامت طبق روایتى پانصد سال راه و طبق روایت دیگر سه هزار سال راه مى رود و روشنى مى دهد.
نهم : هفت صف از ملائكه كه هر صفى از مشرق تا مغرب باشد در عقب او صف مى بندند و به عدد هر ملك و فرشته اى به او درجه و مقام دهند.
دهم : خانه اى كه در آن نماز شب خوانده مى شود، براى اهل آسمان روشنائى مى دهد چنانكه ستارگان درخشنده براى اهل زمین روشنائى مى دهند.
یازدهم : باعث خشنودى خداوند مى شود و موجب رضوان الله اكبر است یعنى سبب بزرگترین رضا و خشنودى خدا مى شود.

نماز شب بیست و دو خاصیت دارد كه یازده تاى آن متعلق به امور دنیا است و یازده تاى آن متعلق به امور آخرت است اما آنچه كه متعلق به امور دنیا است عبارتند از:
1- كسى كه اهل نماز شب است روى او نیكو و نورانى مى شود (( ((لانهم خلوا بالله فكساهم الله من نوره )) زیرا آنها با خدا خلوت نمودند در عوض خدا آنها را به كسوت نور خود در آورد.
2- محبوب القواب مردم مى شود و مؤ ید مردم مى شود و زنى كه شوهرش به او مایل نباشد از بركت نماز شب ، بسیار به او مایل مى شود.
3- باعث شرف و بزرگى او مى شود.
4- باعث مانع شدن درد از بدن او مى شود.
5- نماز شب موجب قوت و نیروى روز او مى شود.
6- به سبب آن خوشبو و خوشرو و خوش خلق مى شود.
7- غم را از بین مى برد.
8- باعث اداى قرض او مى شود.
9- باعث وسعت و گسترش روزى مى شود.
10- چشم را جلا و صفا مى دهد.
11- باعث صحت بدن و اعضاء و جوارح مى شود

اربع كلمات قالها امیرالمؤ منین علیه السلام :
(( 1- اطع الله بقدر حاجتك الیه .
2- واعص الله بقدر طاقتك على عقوبته .
3- و اعمل لدنیاك بقدر مقامك فیها،
4- و اعمل لاخرتك بقدر بقائك فیها.(178) ))
این چهار سخن از امیرالمؤ منین على علیه السلام نقل شده :
1- خدا را به اندازه نیاز و احتیاجت به او اطاعت كن
2- به اندازه اى كه طاقت عذاب را دارى گناه و معصیت كن .
3- براى دنیایت به اندازه اى كه در آن میمانى كار كن .
4- براى آخرتت به اندازه اى كه در آن باقى خواهى ماند كار كن .
مؤ لف گوید: این روایت در المخازن كاشانى در صفحه 335 اینطور نقل شده است .
العلم اربع كلمات یعنى علم در چهار جمله است .
(( سئل الامام امیرالمؤ منین على علیه السلام عن العلم ؟ قال اربع كلمات 1- ان تعبدالله بقدر حاجتك الیه 2- و ان تعصیع بقدر صبرك على النار 3- و ان تعمل لدنیاك بقدر عمرك فیها 4- و ان تعمل لاخرتك بقدر بقائك فیها.))
ترجمه ، از امام على علیه السلام درباره علم سئوال شد، آن حضرت فرمود: علم در چهار جمله است .
1- خدا را به اندازه اى كه به او احتیاج دارى عبادت كن و بقیه روایت مثل همان است كه بالا ذكر شد.

گدائى به دهى رسید و جمعى از كدخدایان را دید كه آنجا نشسته اند، گفت : مرا چیزى بدهید و گرنه به خدا قسم با این ده همان كنم كه با آن ده كردم ایشان ترسیدند گفتند: مبادا كه او ولى یا ساحر و جادوگر باشد كه از او خرابى بده ما رسد آنچه خواست به او دادند، بعد از او پرسیدند كه با آن ده چه كردى ؟ گفت : آنجا در خواست كمك كردم به من چیزى ندادند لذا به اینجا آمدم اگر شما هم چیزى نمى دادید اینجا را رها مى كردم و به ده دیگرى مى رفتم 

تا تو این صورت و این سیرت زیبادارى 
در دل و دیده صاحب نظران جا دارى 
بس كه اى دختر چهره ظریفى و قشنگ 
یك جهان عاشق دل خسته و شیدا دارى 
من زلعل تو یكى بوسه تمنا دارم 
بگو اى شوخ تو از من چه تمنا دارى 
خوب رویان جهان پیش رخت منفعلند 
بس كه رخسار دل آرا و فریبا دارى 
چه بگویم زكمال تو و زیبائى تو 
آنچه خوبان همه دارند تو تنها دارى  

معروف است كه محمدشاه قاجار روزى از حاج میرزا آقاسى پرسید: این حوض كه جلو عمارت تخت مرمر واقع شده گنجایش چند كاسه آب را دارد؟
حاج میرزا آقاسى هر چه فكر كرد جوابى به ذهنش نرسیده ناچار گفت : قربان من سواد كافى ندارم ، این موضوع را بهتر است از آخوندها كه اطلاع كافى دارند سئوال بفرمائید.
شاه امر كرد یك آخوند مطلعى آوردند، سئوال خود را با وى تكرار كرد.
آخوند جواب داد: قربان تا كاسه به چه اندازه باشد؟ اگر كاسه به اندازه نصف حوض باشد، دو كاسه و اگر به اندازه ثلث حوض باشد سه كاسه و اگر به اندازه ربع حوض باشد، چهار كاسه و...
شاه گفت : بس است بقیه را فهمیدم و امر كرد به او انعامى بدهند و روانه اش كنند برود

بهاء الواعظین معرف مى گوید: در ابتداى مشروطه به خانه اى رفتم پیرزن و دختر جوانى در آنجا بودند، پیرزن پرسید: منظور از مشروطیت چیست ؟ گفتم : قوانین جدید گفت : مثلا چه چیزى جدیدى ؟ من شوخیم گرفت گفتم : مثلا دختران جوان را به پیر مردان دهند و زنان پیر را به جوانان ، دخترش گفت : این چه فایده اى دارد؟ پیرزن بلافاصله گفت : اى بى حیا حالا كار تو به جائى رسیده كه بر قانون مشروطه ایراد مى كنى 

قاضى در محكمه از متهم پرسید: خواندن و نوشتن میدانى ؟ متهم جواب داد: خواندن را خیر ولى مى توانم بنویسم ! قاضى گفت : بسیار خوب چند كلمه اى بنویس ببنیم ، متهم خطهاى روى كاغذ كشید و گفت ، بفرمائید آقا این نمونه خط من است ، قاضى پرسید اینها چیست كه تو نوشته اى اینكه چیزى خوانده نمى شود خودت بگو چه نوشته اى ؟
متهم گفت : آقا من كه اول عرض كردم خواندن بلد نیستم و فقط نوشتن مى دانم پس معلوم مى شود، شما هم مثل من خواندن نمى دانى