یكی از این روزها هم روز عصای سفید یا روز جهانی نابینایان است؛ روزی كه باید بهانه‌‌ای باشد برای این‌كه 364 روز دیگر سال هم آنها را فراموش نكنیم.
فردا بیست و چهارم مهر، برابر با پانزدهم اكتبر روز جهانی نابینایان است؛ روزی كه باید بیشتر به این گروه از افراد و مشكلات آنها در جامعه توجه شود.
طبق آماری كه اتحادیه جهانی نابینایان ارائه كرده است، اكنون حدود 285 میلیون نفر در سراسر جهان از اختلالات و مشكلات بینایی رنج می‌برند؛ از این تعداد 39 میلیون نفر نابینا و 246 میلیون نفر هم كم‌بینا هستند. البته در كشور ما آمار دقیقی از تعداد نابینایان وجود ندارد و تنها می‌توان از آمارهای تقریبی استفاده كرد.
آن‌طور كه علی‌اكبر جمالی، مدیر عامل انجمن نابینایان ایران می‌گوید، به طور تقریبی حدود 550 تا 600 هزار نفر در كشور دچار اختلالات بینایی بوده و تقریبا 120 تا 130 هزار نفر نیز نابینا هستند.
انجمنی برای تمام نابینایان
نابینایان، نه‌تنها در كشور ما بلكه در تمام نقاط جهان با مشكلات و محدودیت‌هایی روبه‌رو هستند؛ مشكلاتی كه در اثر نبود مناسب‌سازی و برابرسازی خدمات و فرصت‌ها برای آنها پیش می‌آید و ایجاد می‌شود، اما معمولا این گروه از افراد جامعه به پشتوانه انجمن‌هایی كه تشكیل می‌دهند، بهتر می‌توانند به برخی خواسته‌های خود برسند؛ انجمن‌هایی كه قرار است پاسخگوی نیازها و پیگیر حقوق آنها باشد.
جمالی درباره خدماتی كه انجمن نابینایان ایران به این گروه از افراد جامعه ارائه می‌دهد، به «جام‌جم» چنین می‌گوید: خدماتی را كه در این انجمن ارائه می‌شود، می‌توان به دو بخش تقسیم كرد كه هركدام از یك جنبه خاص مدنظر قرار می‌گیرد؛ یكی برنامه‌های فراگیری است كه در انجمن پیگیری می‌شود، برنامه‌هایی با هدف احیای حقوق شهروندی نابینایان، آگاه‌سازی افراد جامعه نسبت به توانمندی‌های این گروه، آگاه‌سازی مسئولان نسبت به نیازهای نابینایان، مسائل و مشكلات آنان و تلاش در رابطه با برقراری تامین رفاه اجتماعی دوستان نابینا.
وی می‌افزاید: در مجموع، ما سعی می‌كنیم با برگزاری برنامه‌هایی مانند جلسات گفت‌وگو، همایش و شیوه‌های دیگر فرصت‌های موجود در جامعه را برای آنها تبیین و در حد امكان فراهم سازیم. یعنی امكانات موجود در جامعه باید به شیوه صحیح و با مناسب‌سازی در دسترس عزیزان نابینا نیز قرار داشته باشد.
به گفته وی، بخش دیگر خدمات، مخصوص اعضای انجمن است. به این معنا كه خدمات رفاهی مانند استفاده از تورهای زیارتی، سیاحتی، تهرانگردی، وام قرض‌الحسنه، مشاوره مددكاری و روان‌شناسی مخصوص كسانی است كه عضو انجمن هستند و می‌توانند از این خدمات بهره ببرند.
به گفته مدیرعامل انجمن نابینایان، نوع نابینایی فرد مهم نیست و تمام عزیزان می‌توانند عضو انجمن شده و متناسب با نیازشان و همچنین با توجه به امكانات انجمن از این خدمات استفاده كنند.
مشكلات متعدد سر راه نابینایان
لازم نیست حتما نابینا باشید تا پایتان توی یكی از چاله‌های وسط خیابان برود و زمین بخورید، لازم نیست نابینا باشید تا بدانید طی كردن عرض خیابان چقدر وقتتان را می‌گیرد؛ لازم نیست نابینا باشید تا بدانید ایاب و ذهاب این افراد چقدر سخت است، حتما نمی‌خواهد با چشمان بسته حركت كنید تا متوجه موانع مسیرها و مشكلات مبلمان شهری شوید، نمی‌خواهد فكر كنید آنها چطور باید با دنیای خارج ارتباط برقرار كنند و از چه نشریاتی كمك بگیرند.
نابینایان با مشكلات متعددی روبه‌رو هستند، مشكلاتی زیاد و آشكار كه دیگر نیازی به تجربه كردن شرایط و بستن چشمها ندارد، بلكه شاید برعكس چشمانی باید برای حل این مشكلات باز شود.
به گفته مدیرعامل انجمن نابینایان ایران، اشتغال اولین و بزرگ‌ترین معضل نابینایان جامعه به شمار می‌آید كه البته این موضوع را می‌توان به نبود برنامه‌ریزی مناسب، علمی و اصولی در زمینه آموزش مهارتهای فنی و حرفه‌ای افراد نابینا مربوط دانست.
در واقع، مسئولان ذی‌ربط و بخصوص سازمان فنی و حرفه‌ای كه مسئول آموزش فنی و حرفه‌ای دوستان نابینا به حساب می‌آید، متاسفانه هیچ اقدامی در این‌باره انجام نداده‌اند. به همین دلیل، اكنون نبود برنامه‌های آموزش مهارتهای فنی و حرفه‌ای یكی از مهم‌ترین مشكلات بوده و در نهایت هم به ایجاد مشكلات شغلی منجر می‌شود.
نكته: تمام وزارتخانه‌ها باید با توجه به مسئولیتی كه دارند، افراد نابینای جامعه را نیز در برنامه‌های خود مدنظر قرار دهند و سعی كنند نیازهای آنها را تامین كنند
جمالی می‌افزاید: علاوه بر مشكلاتی كه در مورد آموزش و اشتغال نابینایان وجود دارد، معضل مسكن، ازدواج، نابرابری فرصت‌ها در جامعه و استفاده نكردن از امكانات بالقوه نیز مطرح است. برای مثال، نامناسب بودن خیابان‌ها و معابر، پارك‌ها، نبود امكانات فرهنگی مورد نیاز در كتابخانه‌ها و دسترسی نداشتن به نشریات متعدد از جمله مشكلاتی است كه باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به این‌كه اكنون فقط یك روزنامه (ایران سپید) ویژه نابینایان منتشر می‌شود، می‌گوید: این یك روزنامه در مقایسه با تعداد كل جراید كه در اختیار افراد جامعه قرار دارد، بسیار ناچیز بوده و به هیچ‌وجه نیازهای نابینایان در این زمینه را برآورده نمی‌سازد.
به گفته جمالی، با این‌كه اقداماتی برای حل این مشكلات صورت گرفته است، ولی این حركات مطلوب و كافی نبوده و همچنان باید ادامه داشته باشد، البته باید به این نكته هم اشاره شود كه در مورد مهارتهای فنی و حرفه‌ای هنوز هیچ اقدام اساسی و موثری انجام نشده است.
مدیرعامل انجمن نابینایان ضمن تاكید بر این نكته كه اگر مناسب‌سازی صورت بگیرد، نابینایان می‌توانند مشاغل مختلفی داشته باشند، یادآور می‌شود: به عنوان نمونه اگر در كارهای الكترونیكی، امكانات مناسب نابینایان مانند فازمتر صوتی در اختیارشان بوده و لوازم مخصوص كار آنها هم فراهم شود، نابینایان قادر خواهند بود چنین كارهایی را انجام دهند. پس مهم‌ترین موضوع در این حوزه، مناسب‌سازی است تا این گروه از افراد هم بتوانند در زمینه‌های مختلف مشغول كار شوند.
هزینه‌های دو برابری زندگی
هزینه زندگی نابینایان در مقایسه با سایر افراد جامعه بیشتر است؛ هزینه ایاب و ذهاب، خرید، تفریح و آموزش. بنابراین، این موضوع یكی از مشكلات جدی این گروه به حساب می‌آید.
جمالی با بیان این‌كه اگر نگوییم هزینه زندگی نابینایان چندبرابر افراد عادی است، حتما دو برابر خواهد بود، توضیح می‌دهد: موضوعات و مسائلی كه برای سایر افراد جامعه بسیار عادی شده و پیش‌‌پا افتاده است، برای نابینایان می‌تواند به شكل مشكلی جدی و مهم نمایان شود؛ به عنوان مثال فرد نابینا بخصوص زمانی كه همسرش هم نابینا بوده یا فرزند خردسالی داشته باشد، به دلیل نبود مناسب‌سازی خیابان‌ها و معابر ناچار است برای ایاب و ذهاب از آژانس استفاده كند.
در حالی كه افراد عادی می‌توانند مسیرهای نزدیك را پیاده طی كرده و در صورت نیاز از تاكسی و اتوبوس كمك بگیرند. خرید كردن نیز موضوع دیگری است كه می‌تواند هزینه زندگی این افراد را افزایش دهد؛ خانواده‌هایی كه با این مشكل روبه‌رو نیستند، برای خرید لوازم مورد نیازشان به فروشگاه‌های زنجیره‌ای و میدان‌های میوه و تره‌بار سر می‌زنند و در نهایت، مواد مورد نیازشان را با قیمت‌های مناسب‌تر تهیه می‌كنند. در حالی كه برای نابینایان شرایط این‌طور نیست و آنها باید با هر قیمتی، مایحتاج‌شان را از فروشگاه محل بخرند. علاوه بر این، نباید این موضوع را نادیده بگیریم كه كفش‌ها و لباس‌های آنها هم بیشتر از سایر افراد جامعه در معرض آسیب و پارگی قرار دارد. با همه این توضیحات، مشخص می‌شود هزینه‌های زندگی نابینایان در مقایسه با سایر افراد جامعه بسیار بیشتر است.
جمالی تاكید می‌كند: تمام وزارتخانه‌ها باید با توجه به مسئولیتی كه دارند، افراد نابینای جامعه را نیز در برنامه‌های خود مدنظر قرار دهند و سعی كنند نیازهای آنها را تامین كنند؛ به عنوان مثال وزارت علوم باید بداند دانشجویان نابینا به تجهیزات خاصی نیاز دارند كه باید برایشان تامین شود یا وزارت راه و شهرداری‌ها باید به فكر مناسب‌سازی معابر و راه‌ها برای این گروه از افراد جامعه باشد.
برنامه‌های روز جهانی
روز جهانی عصای سفید، روزی است كه همه مردم جامعه را دعوت می‌كند بیشتر به این گروه از افراد توجه كنند، نیازها‌یشان را بشناسند و با احترام به آنها، شرایط‌شان را بپذیرند. به همین دلیل، در این روز برنامه‌های متفاوتی برگزار می‌شود تا هم نابینایان و هم كسانی كه با این مشكل درگیر نیستند، بتوانند از آنها استفاده كرده و آگاهی بیشتری در این زمینه كسب كنند.
عباس حسینی، عضو هیات مدیره و مدیر روابط عمومی انجمن نابینایان ایران نیز درباره برنامه‌های انجمن در این روز به «جام‌جم» چنین می‌گوید: بیست و چهارم مهر، انجمن نابینایان ایران با همكاری سایر سازمان‌های غیردولتی كه در این زمینه فعالیت می‌كنند، مراسمی را با مدیریت سازمان بهزیستی اجرا خواهد كرد؛ این برنامه از ساعت 3 تا 6 بعدازظهر در سالن اجتماعات وزارت كار در خیابان آزادی برگزار می‌شود و تمام افراد نابینا و بینایی كه به این نوع برنامه‌ها علاقه داشته باشند، می‌توانند در آن شركت كنند.
وی با اشاره به این‌كه عصای سفید در جامعه نمادی است برای شناخت فرد نابینا، خاطرنشان می‌كند: متاسفانه برخی افراد جامعه شناخت و نگرش مثبتی نسبت به نابینایان ندارند؛ در واقع، گاهی با برداشتی شعارگونه توانایی‌های آنها را بیش از آنچه هست، تصور می‌كنند و گاهی نیز آنها را نادیده می‌گیرند، در حالی كه یك فرد نابینا هیچ‌یك از این شرایط را نمی‌پسندد و می‌خواهد با باور و پذیرش توانایی‌های واقعی‌اش با او برخورد شود.
افراد جامعه باید بدانند نابینایان فقط از حس بینایی محروم هستند و اتفاقا به همین دلیل، سایر حواس‌شان دقیق‌تر و بهتر كار می‌كند. بنابراین فقط زمانی كه فرد نابینا به راهنمایی شما نیاز دارد، باید او را بدرستی راهنمایی كنید.
نیلوفر اسعدی‌بیگی / جام‌جم
