تبیان، دستیار زندگی

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره زمر»

قوله تعالى: {يَا حَسْرَتَا عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ} / آيه 56

ترجمه: وا حسرتا! اى واى بر من كه جانب امر خدا را فرو گذاشتم و در حق خود ظلم و تفريط كردم.

حضرت فرمود: جانب امر خدا على (ع) است و او حجت خدا بر بنده‏هايش در روز قيامت خواهد بود.

- برهان 6 / 551

- مناقب آل ابى طالب 3 / 317

قوله تعالى: {قُلْ أَفَغَيْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونِّي أَعْبُدُ أَيُّهَا الْجَاهِلُونَ} / آيه 64

ترجمه: اى رسول به مشركان بگو اى مردم نادان مرا امر مىكنيد كه غير خدا را پرستش كنم.

حضرت فرمود: اهل قريش نزد ابو طالب رفته در حاليكه رسول خدا آنجا نشسته بود، گفتند: ما از پسر برادر تو مىخواهيم با ما با انصاف رفتار كند، ابو طالب گفت:

چگونه با انصاف باشد آنها گفتند: او ما را رها كند و ما او را رها مىكنيم، او با ما سخن نگويد ما هم با او سخن نمىگوئيم، او ما را نكشد و ما او را نمىكشيم، چون اين دعوت به اين خدا باعث شده كه بين ما دورى و دشمنى و كينه بوجود آورد، سپس ابو طالب به حضرت محمد (ص) روى كرد و گفت: آيا شنيدى چه مىگويند، حضرت فرمود: اى عمو اگر عموزاده‏ها انصاف داشته باشند بايد دعوت مرا اجابت مىكردند و نصيحتهاى مرا مىپذيرفتند و خداوند به من امر كرده كه مردم را به آئين پاك ابراهيم و يكتاپرستى دعوت كنم، و هر كس كه بپذيرد بهشت در نزد خدا خواهد داشت و در بهشت جاودانه مىماند، و هر كس از اين دعوت سرپيچى كند با او مىجنگم و خداوند بين ما حكم خواهد كرد سپس اهل قريش گفتند: پس به او بگو كه به خدايان ما دشنام ندهد و با آنها بدرفتارى نكند كه اين آيه نازل شد.

- برهان 6 / 556

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره ص»

قوله تعالى: {أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِي الأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ} / آيه 28

ترجمه: آيا ما آنان را كه به خدا ايمان آورده و به اعمال نيكو پرداختند مانند مردم بى ايمان مفسد در زمين قرار مىدهيم يا مردان باتقوى و خدا ترس را مانند فاسقان بدكار جزا خواهيم داد.

حضرت فرمود: اين آيه در مورد على (ع) نازل شد.

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره سبأ»

قوله تعالى: {وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا قُرًى ظَاهِرَةً وَقَدَّرْنَا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيهَا لَيَالِي وَأَيَّاماً آمِنِينَ} / آيه 18

ترجمه: و ما ميان آنها و شهرهائى كه در آنجا پر نعمت و بركت گردانيديم باز قريه‏هائى نزديك بهم قرار داديم با فاصله كوتاه و سير سفرى معين و آنها را گفتيم كه در اين ده و شهرهاى نزديك بهم شبان و روزان با ايمنى كامل مسافرت كنيد.

ابو حمزه ثمالى از امام سجاد (ع) در مورد آيه سؤال كرد حضرت فرمود: مردم قبل از شما در عراق چه مىگويند او گفت: مىگويند آن مكه بود حضرت فرمود: آيا دزدى در شهر ديگرى بيشتر از مكه ديده‏اى، راوى سؤال كرد پس منظور از آن شهر و قريه كدام است، حضرت فرمود: مراد آيه مردم آن شهر است نه خود شهر، راوى سؤال كرد: آيا در قرآن مانند اين كلام آمده كه منظور از شهر و قريه را مردم آن شهر قرار دهد حضرت فرمود: در آيات زيادى از قرآن وارد شده كه مراد از قريه و شهر مردم آن است آن جائى كه مىفرمايد: چه مقدار شهر كه از دستورات الهى سرپيچى كرده‏اند و يا در آيه ديگرى مىفرمايد: آن شهر را هلاك كرديم و يا در آيه ديگرى مىفرمايد: از قريه و شهر سؤال بكن كه مراد سؤال كردن از اهل و مردم شهر است راوى سؤال كرد پس مراد از مردم اين شهر كه خدا بركت داده كيست؟

حضرت فرمود: مراد از مردم شهر ما هستيم كه از شك و ترديد در امان هستيم.

- مناقب آل ابى طالب 4 / 142

- برهان 6 / 334

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره قصص»

قوله تعالى: {إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ} / آيه 85

ترجمه: يقين دان كه آن خدائى كه احكام قرآن را بر تو فرض گردانيد البته تو را به جايگاه خود باز گرداند.

حضرت فرمود: و پيامبر اكرم (ص) و امير المؤمنين و ائمه اطهار به سوى شما باز خواهند گشت.

- برهان 6 / 100

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره نمل»

قوله تعالى: {مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْهَا} / آيه 89

ترجمه: كسانى كه در قيامت نيكوكار آيند پاداش بهتر از آن يابند.

حضرت فرمود: مردى به جنگ رفته بود و هر وقت به جاى خلوتى مىرسيد مىگفت لا اله الا الله وحده لاشريك له.

روزى در سرزمين روم و جلفا با صداى بلند گفت: لا اله الا الله وحده لاشريك له ناگهان مردى سفيد پوش سوار بر اسب به او گفت به خدا قسم اين همان كلمه‏اى است كه خداوند فرموده هر كس با نيكوئى به قيامت وارد شود.

- الجامع لأحكام القرآن 13 / 244

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره نور»

قوله تعالى: {اللَّهُ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونِةٍ لاَ شَرْقِيَّةٍ وَلاَ غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ} / آيه 35

ترجمه: خدا نور آسمانها و زمين است. مَثَل نور او چون چراغدانى است كه در آن چراغى، و آن چراغ در شيشه‏اى است. آن شيشه گويى اخترى درخشان است كه از درخت خجسته زيتونى كه نه شرقى است و نه غربى، افروخته مىشود.

نزديك است كه روغنش -هر چند بدان آتشى نرسيده باشد- روشنى بخشد.

روشنىِ بر روى روشنى است. خدا هر كه را بخواهد با نور خويش هدايت مىكند، و اين مَثَلها را خدا براى مردم مىزند و خدا به هر چيزى داناست.

حضرت فرمود: مثل ما در قرآن مثل مشكات است، و ما همان مشكات هستيم، و مشكات كه در آن چراغى است، و چراغ در بين ظرف شيشه‏اى قرار گرفته و آن شيشه محمد (ص) است كه به ولايت ما هدايت مىكند هر كس را كه بخواهد.

و همچنين حضرت فرمود: مثل ما در قرآن مانند مشكاتى است كه مشكات در بين چراغى مىباشد و ما همان مشكات هستيم، و چراغ محمد (ص) است و اين چراغ در بين شيشه‏اى است و آن شيشه ما هستيم، و از درخت على (ع) كه زيتون معروفى است و مورد پسند همه خواهد بود و به هر كس كه دوست داشته باشد به ولايت ما هدايت مىكند.

- برهان 5 / 391

قوله تعالى: {وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمْ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لاَ يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمْ الْفَاسِقُونَ} / آيه 55

ترجمه: خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد؛ همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد، و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند، و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند، [تا] مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نگردانند، و هر كس پس از آن به كفر گرايد؛ آنانند كه نافرمانند.

حضرت فرمود: به خدا قسم آنها همان شيعيان اهل بيت هستند، كه خداوند بدست مردى از ما به نام مهدى اين امت وعده شان داده، او همان كسى است كه رسول خدا (ص) فرموده: اگر از دنيا فقط يك روز مانده باشد خداوند آنقدر آن روز را طولانى مىكند تا اينكه مردى از خاندانم كه نامش نام من است خواهد آمد و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد همانگونه كه از ظلم و ستم پر شده بود.

- برهان 5 / 421

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره طه»

قوله تعالى: {وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاَةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا} / آيه 132

ترجمه: تو اهل بيت خو را به نماز امر كن و خود نيز بر نماز و ذكر حق صبور باش.

حضرت فرمود: اين آيه در مورد على و فاطمه و حسن و حسين نازل شد، و رسول اكرم (ص) هر سحرگاه بدرب خانه فاطمه مىآمد و مىفرمود: درود و رحمت خدا بر شما اهل بيت باد، وقت نماز است خداوند شما را مورد رحمت قرار دهد و اين آيه را تلاوت مىكرد به درستى خداوند مىخواهد ناپاكى و زشتى را از شما خاندان دور كند و شما پاك و پاكيزه قرار دهد.

- برهان 5 / 201

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره مريم»

قوله تعالى: {فَحَمَلَتْهُ فَانتَبَذَتْ بِهِ مَكَاناً قَصِيّاً} / آيه22

ترجمه: پس مريم به آن پسر بار برداشت و به جائى دور خلوت گزيد.

حضرت فرمود: حضرت مريم از دمشق خارج شد و به كربلا آمد و عيسى را در محل قبر امام حسين (ع) قرار داد سپس همان شب برگشت.

- برهان 5 / 114

قوله تعالى: {وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّداً وَبُكِيّاً} / آيه 58

ترجمه: و ديگر كسان كه هدايت كرده و برگزيديم آنها را بلطف و انعام خود مخصوص گردانيديم كه هر گاه آيات رحمت يا بر آنها تلاوت شود با گريه روى اخلاص بر خاك نهند.

حضرت فرمود: مراد از آيه ما هستيم و ما اهل هدايت هستيم كه خدا ما را اختيار كرد.

- برهان 5 / 132

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره اسراء»

قوله تعالى: {إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ} / آيه 9

ترجمه: همانا اين قرآن خلق را براست ترين و استوارترين طريق هدايت مىكند.

حضرت فرمود: هر امامى كه از ماست بايد معصوم باشد، مراد از معصوم اين نيست كه در رفتار ظاهرى باشد كه شناخته گردد، پس عصمت بايد از طرف خدا بيان گردد و از امام سؤال شد: معنى عصمت چيست؟

حضرت فرمود: كسيكه به ريسمان الهى چنگ بزند و ريسمان الهى همان قرآن است كه تا روز قيامت جدا نمىشود و امام به قرآن هدايت مىكند، و قرآن هم به امام هدايت مىكند كه مراد آيه شريفه اين است.

- برهان 4 / 539

قوله تعالى: {وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ} / آيه 26

ترجمه: حقوق خويشاوندان و ارحام خود را ادا كن.

حضرت به مردى از اهل شام فرمود: آيا اين آيه را خوانده‏اى؟ او گفت:بله حضرت فرمود: ما همان خويشاوندان هستيم و از حضرت روايت شده فرمود: خويشاوندان پيامبر هستند كه خداوند دستور داده حقوق آنها را از بيت المال پرداخت شود، يعنى سهم خويشاوندان از جنگ و غنيمت مىباشد، و اين خطاب به دولتمردان و حكام مىباشد.

- برهان 4 / 552

- الجامع لأحكام القرآن 10 / 247

قوله تعالى: {وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنْ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً} / آيه70

ترجمه: ما فرزندان آدم را بسيار گرامى داشتيم و آنها را به مركب بر و بحر سوار كرديم و از هر غذاى لذيذ و پاكيزه آنها را روزى داديم و بر بسيارى از مخلوقات خود برترى و فضيلت بزرگ بخشيديم.

زيد پسر امام سجاد از پدرش روايت مىكند كه حضرت فرمود: مراد از اين آيه اينكه خداوند فرزندان آدم را بر بسيارى از مخلوقات ديگر برترى داد و او را برترى و خشكى قرار داد و از ميوه‏هاى پاك و پاكيزه روزى داد، و تمام پرنده‏ها و حيوانات هنگام خوردن و آشاميدن از دست ها استفاده مىكند و اين نوعى برترى و فضيلت است.

- برهان 4 / 582

قوله تعالى: {كُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِيراً} / آيه 97

ترجمه: هر گاه آن دوزخ آتشش خاموش شود باز شديدتر سوزان و فروزان مىكنيم.

حضرت فرمود: در جهنم صحرائى و دره‏اى به نام سعير وجود دارد و اگر آتش جهنم خاموش گردد خداوند در آن دره را باز خواهد كرد.

- برهان 4 / 634

- تفسير عياشى 2 / 340

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره حجر»

قوله تعالى: {وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلاَّ عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ} / آيه 21

ترجمه: و هيچ چيز در عالم نيست جز آنكه منبع و خزينه آن نزد ما خواهد بود.

حضرت فرمود: خداوند هر آنچه كه در عرش الهى وجود داشت مانند او را در زمين و دريا آفريد.

- الجامع لأحكام القرآن 10 / 15

قوله تعالى: {فَاصْفَحْ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ} / آيه 85

ترجمه: تو اى رسول از اين منكران نيكو در گذر.

حضرت فرمود: بخشش بدون سرزنش.

- امالى الصدوق، ص 276