با این حال والدینی که فقط یک فرزند دارند، همیشه خود را برای تنها ماندن فرزندشان ملامت می کنند و نمی توانند خود را راضی کنند که با وجود توجه، عشق و علاقه ای که معطوف به فرزندشان می کنند، این تنهایی برای او خوب باشد... .
گرچه روان شناسان اتفاق نظر دارند که تک فرزندی معایب زیادی نسبت به چند فرزندی دارد، اما منکر آن هم نیستند که تک فرزندی مزایایی نیز دارد.چرا که والدین مجبور نیستند محبت و توجه خود را میان چند فرزند تقسیم کنند و تمام توان عاطفی و امکانات مالی خود را معطوف به تنها فرزندشان می کنند، اما مساله اینجاست که رقیب نداشتن در جلب توجه و محبت والدین روی دیگری نیز دارد. یعنی با وجود آن که بشدت اعتماد به نفس فرزند خانواده را تقویت می کند، نسل برآمده از این خانواده ها را به سمت انزوا و تنهایی سوق می دهد. حال شاید بپرسید که آیا تک فرزندها لزوما منزوی می شوند؟
زهرا کاشانی نسب، کارشناس ارشد مشاوره در گفت وگو با جام جم در پاسخ به این پرسش می گوید: یکی از مهم ترین پیامد های تک فرزندی در بسیاری موارد، کاهش رشد اجتماعی کودک است. در خانواده های تک فرزند، ضعف در تعاملات اجتماعی با همسالان، به دلیل ارتباط کودک با افراد بالغ دیده می شود. از این رو کودکان تک فرزند، اغلب از برقراری ارتباط با همسالانشان دچار ترس و اضطراب میشوند و گرایش به انزوا و درونگرایی پیدا می کنند.
تقویت ارتباط با همسالان
تک فرزندان کسی را ندارند تا با او رقابت، بازی و دعواهای کودکانه کنند و از آنجا که در خانواده ای رشد می کنند که افراد بالغ در آن حضور دارند و کودک دیگری نیست که بتوانند با او ارتباط برقرار کنند غالبا رفتاری را بروز می دهند که یا به شیوه بزرگسالان است یا همواره خود را کودک فرض می کنند و رفتارهای اجتماعی ضعیفی از خود بروز می دهند.
دکتر زهرا غلامی حیدرآبادی، دکترای روان شناسی نیز در گفت وگو با جام جم به والدینی که فقط یک فرزند دارند، بهره گیری از روش هایی برای تقویت ارتباط فرزندشان با دیگر همسالان توصیه می کند و می گوید: در چنین شرایطی والدین باید به فرزندانشان بیاموزند که با صراحت و اطمینان، هنگام بروز مشکل و اختلاف با همسالانشان رو به رو شوند و همچنین از حمایت های افراطی خود بکاهند و اجازه دهند کودک، حس رقابت را تجربه کند و فرصتی برای مدیریت و کنترل این حس داشته باشد. اگر روش تربیتی خانواده به گونه ای باشد که فرزند خود را وابسته نگه دارد و اجازه انجام امور مختلف را به او ندهند باعث می شود کودک با اعتماد به نفس کمتری به کارهای خود رسیدگی کند و بیشتر متکی به خانواده باشد، اما اگر رفتار خانواده متناسب باشد و در صورت لزوم مسئولیت هایی به فرزند بدهد، باعث می شود وی بتواند از پس کارهای خود بهتر بربیاید.
کودکانی بهظاهر اجتماعی
تک فرزندها در خیلی از موارد، اجتماعی، مستقل و متکی به نفس به نظر می رسند، اما استقلال عمل شان در مواجهه با بزرگسالان خانواده شکل گرفته که معمولا در قبال خواسته های آنان کوتاه آمده اند.
کاشانی نسب از کارشناسانی است که معتقد است، گرچه کودکان تک فرزند اجتماعی تر از دیگر کودکان به نظر می رسند، اما به دلیل احساسات ناپخته ای که در آنها شکل می گیرد، احتمال دارد تمایل به برقراری ارتباط با کودکان بزرگ تر از خود را داشته باشند و از همسالان خود خجالت بکشند.
او برای جلوگیری از این پدیده به والدین توصیه می کند: شرایطی را برای فرزندان مهیا سازید که ارتباط آنها با همسالانشان بیشتر شود تا به بلوغ و عاقلانه شدن احساساتشان منجر شود. فرستادن بچه به مهد کودک نیز می تواند بسیار کمک کننده باشد، چراکه مهد کودک و آمادگی مکانی است که در آن کودک می تواند احساسات نابهنجار را در بازی با کودکان هم سن و سال خود تجربه و احساسات خود را عاقلانه کند.
تعدیل انحصارطلبی تک فرزندان
یکی دیگر از مشکلات تک فرزندان توجه طلبی و انحصارطلبی آنهاست. غالبا آنها به سمتی حرکت می کنند که نشان دهند حرف خودشان باید به کرسی بنشیند و چون فرزند دیگری وجود ندارد که بر سر شراکت قدرت با هم رشد کنند و مراوده داشته باشند، حق خود می دانند حرف هایشان مورد پذیرش کامل اطرافیان قرار گیرد و چنانچه خلاف آن اتفاق بیفتد، حتی ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه از خود بروز دهند.
دکتر غلامی برای تعدیل حس انحصارطلبی تک فرزندان توصیه می کند: کودک تک فرزند باید در مراودات اجتماعی بیشتری با گروه همسالان خود قرار بگیرد تا از این طریق تعامل را بیاموزد. لازم است کودکان تک فرزند در فعالیت های اشتراکی از قبیل باشگاه ورزشی، مهدکودک و کلاس های گروهی نیز شرکت کنند.
این دکترای مشاوره تاکید می کند: یکی دیگر از راهکارها این است که خانواده های تک فرزند با خانواده هایی رفت و آمد کنند که فرزندان هم سن و سال داشته باشند و بتوانند جمعی دوستانه فراهم کنند که خانواده ها براحتی با یکدیگر مراوده داشته باشند.
مشاهده دنیا از پشت عینک بزرگسالی
از آنجا که کودکان تک فرزند در خانواده هایی رشد می کنند که در آنها فقط افراد بالغ وجود دارد آنها نیز از والدین خود تقلید و همچون بزرگسالان رفتار می کنند و زودتر از همسالان غیر تک فرزند، وارد دنیای بالغان می شوند. برخی کودکان تک فرزند، به دلیل زندگی در یک محیط بزرگسال از لحاظ روحی و روانی بسیار سریع تر رشد می کنند و دنیا را از دید بزرگسالان می بینند. به گفته روان شناسان، راهکار موثر برای کاهش این پدیده، فراهم آوردن شرایطی است که کودک در محیط همسالان خود قرار گیرد تا تجربه رفتارهای خاص گروه سنی اش را به دست آورد.
حساسیت والدین افزایش می یابد
اما چرا والدینی که فقط یک فرزند دارند نسبت به تمام امور فرزندشان حساسیت و نگرانی بیشتری بروز می دهند؟ حتی در بسیاری موارد به نظر می رسد حساسیت فراوان والدین درباره رفتار وگفتار فرزندشان او را به رفتار و گفتاری نامطلوب می کشاند و به اصطلاح «لوس» می کند.
دکتر غلامی درباره علت بروز این حساسیت ها می گوید: خانواده هایی که تک فرزند دارند چون تجربه ای از داشتن فرزند نداشته اند، در قبال هر ناکامی و اتفاقی بسرعت برآشفته می شوند و رفتارهای وسواس گونه و اضطراب زا از خود بروز می دهند و ممکن است براحتی خونسردی خود را از دست بدهند. آنها غالبا حتی در زمینه سلامت جسمانی فرزند خود نیز دیدگاه کمال طلبانه دارند و چون تجربه ای ندارند، انتظار دارند همه چیز درست و کامل پیش برود. این حساسیت ها تا آنجا پیش می رود که فرزندان این خانواده ها احساس می کنند افراد مهمی هستند و این موضوع ممکن است به مرور زمان، خانواده را فرزند سالار کند.
در مقابل خواسته هایش تسلیم نشوید
در بسیاری موارد، والدین تک فرزند، به دلیل حمایت و توجه بیش از حد به فرزندشان، با او مخالفت نمی کنند و همواره تسلیم خواسته های او و مانع از ناراحت شدن وی می شوند؛ این امر باعث می شود او به فردی ضعیف و کم تحمل تبدیل و با روحیه حساس و شکننده ای تربیت شود و در رویارویی با مشکلات از مهارت های لازم برخوردار نباشد.
به همین علت روان شناسان تاکید می کنند اگر والدین اجازه ندهند فرزندشان با احساسات سخت و ناراحت کننده روبه رو شود، آنها قادر نخواهند بود مسئولیت عمل خود را بپذیرند. والدینی که فقط یک فرزند دارند باید بدانند این که تمام نیازهای فرزندان بلافاصله و در کامل ترین شکل مرتفع شود و این که آنها هرگز با میزانی از ناکامی های کوچک روبه رو نشوند، آنها را در محیطی غیرواقعی و خارج از شکل زندگی واقعی پرورش می دهند.
به همین علت دکتر غلامی به خانواده های تک فرزند هشدار می دهد: خطری که فرزندان تان را تهدید می کند آن است که هنگام بزرگسالی و وقتی که بناچار، از حمایت های کمتر محیطی بهره مند می شوند، دچار ناامیدی می شوند و جامعه و محیط بیرونی را برای خود تهدیدکننده و ناکام کننده می یابند که اینها همه ریشه در توجه و حساسیت بیش ازحد شما دارد.
