تبیان، دستیار زندگی

تالاب آلاگل در شرق جاده آق قلا به اینچه برون واقع گردیده که مساحت آن در زمان پرآبی به 2500 هکتار می رسد . این تالاب همانند تالاب های آجی گل و آلماگل از رودخانه مرزی اترک و زهکش های طبیعی تامین می شود . محیط های پیرامونی تالاب با پوشش نی و جگن و درختچه های گز پوشیده شده است . بستر قالب دراکثر نقاط پوشیده از پوشش سبز جلبک می باشد . هر ساله در فصل مهاجرت هزاران پرنده به این تالاب و دیگر تالاب های استان می آیند که از انواع قو – فلامینگو – اردک – پرستو – قازها می توان نام برد .

  

انگیزه های جذب گردشگر

 

            این تالاب به دلیل قابلیت و اهمیت بین المللی که دارد از لحاظ اکوسیستم طبیعی و اکوسیستم آبی قابل استفاده برای گردشگران و علاقمندان ورزش های آبی – ماهی گیری و ... می باشد .

  

مجموعه تالاب‌های آق‌قلا و اترك

 

            این مجموعه در قسمت جنوبی رودخانه اترك واقع شده و مشتمل بر تالاب‌ها و مرداب‌های اینچه، آلماگل، آلاگل، اینجه برون، بی‌بی شیروان، آجی‌گل، نمك و دانشمند است كه مجموع مساحت آنها هزارو دویست و پنجاه هكتار تخمین زده می‌شود. برخی از این تالاب‌ها از جمله تالاب‌ آلاگل در فهرست كنواسیون تحقیقات بین‌المللی پرندگان آبزی و مهاجر در سال هزارو سیصدوپنجاه به ثبت رسیده است.فاصله تالاب‌ها از یكدیگر بسیار نزدیك است و آب و هوای محدوده آنها مدیترانه‌ای گرم با تابستان‌های خشك و گرم و زمستان‌های ملایم می‌باشد. سطح آب تالاب‌ها در زمان پرآبی به بیش از دوهزارو پانصد هكتار نیز می‌رسد. این مساحت به عواملی نظیر میزان آب ورودی و خروجی، به اقلیم و دیگر عوام محیطی بستگی دارد. آب این تالاب‌ها از رودخانه‌ اترك تأمین می‌شود.تالاب‌های یاد شده محل زیست پرندگان مهاجر متنوعی است كه از جمله آنها می‌توان به فلامینگو‌ها ، قوها، غازها، حواصیل و... اشاره كرد. فصل شكار طبق تقویم اداره محیط‌زیست از اول پاییز تا آخر زمستان هر سال و هر هفته دو روز(چهارشنبه و جمعه) می‌باشد.از ماهیان این تالاب‌ها نیز می‌توان به كولی، اورنج، سیم‌پرك و شیشه ماهی اشاره كرد كه فصل صید آن طبق مجوز اداره محیط‌زیست گنبد از پانزده اردیبهشت تا پانزده اسفند ماه هر سال می‌باشد.از آنجا كه این مجموعه‌ تالاب‌ها و مرداب‌ها دارای راه‌های دسترسی، محوطه‌های اطراق، چشم‌اندازهای دشتی، مرغزارهای وسیع و پرندگان بومی و مهاجر، هم چنین استفاده‌های طبی می‌باشند، قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای را برای ایجاد یك كانون توریستی فراهم می‌كنند. شكار و صید بی‌رویه، چرای دام، وارد كردن گونه‌های غیر بومی، قطع اشجار و... ازجمله عوامل تهدیدكننده این تالاب‌ها به شمار می‌آیند.

 

انگار آدمی ‌با سفر دوباره زاده می‌شود. رفتن به گوشه گوشه ایران زمین برای جستن و یافتن نغمه‌ای آشنا. این بار فردوسی را باز می‌خوانیم تا از نو روایت كند داستان سرزمین 5 هزار ساله سیستان را. این سرزمین مردان ماندگاری را در فرهنگ ایران زمین به بارآورد.

 

مردانی كه اهل دل و سرآمد معرفت بودند. انگار «معنای زنده بودن من با تو بودن است.» سرزمین افسانه و اسطوره، مردمان این دیار شاهد یادگار هزاران سال تمدن و تاریخ هستند. به سیستان كه رسیدیم، به رستم پهلوان سلامی ‌دوباره دادیم، به كسی كه نامش هویت ایران ماست. در اوستا نقل شده است، سیستان یازدهمین سرزمینی است كه آفریده شده، حتی به روایتی دیرینه و مقدس حضرت آدمع از آب گوارای سیستان نوشیده‌ است. با ما به تاریخ سفر كنید، ابتدا زابل و بعد هم راهی زاهدان خواهیم شد.

 

می‌خواهیم شما را به دوره‌ای دیگر از تاریخ ببریم. دریچه‌ای به 2500 سال پیش. زمانی كه در آن آرزو‌ها به آسمان می‌رسید، اما... نمی‌دانم. «دهانه غلامان» مكانی كه تا مدت‌ها برده‌فروشان در آن جان آدمی‌ را ارزان می‌فروختند. صدای آنان از دور دست به گوش می‌رسد. اینجا در زمان خود مكانی تجاری و پررونق بوده است. این دهانه در زمان یونانیان به نام شهر زرین و بعدها به نام‌های زرك، زرك‌ها و زرنج نامیده می‌شد. این شهر نخستین بار در سال 1960 توسط ایتالیایی‌ها و پس از انقلاب در سال 1379 از سوی ایرانیان مورد كاوش قرار گرفت.

 

لازم است كسانی كه می‌خواهند از این مكان دیدن كنند، یك نفر راهنما به همراه داشته باشند تا وجود محله‌های مسكونی، ساختمان‌های بزرگ، معبد، فرزانه شهر، محل صنعتی و نظامی ‌را برای آنها تشریح كند.

  

شاهنشین بلاد سكستان

 

30 كیلومتری جنوب غربی زابل، كوه خواجه، نام‌های شگفت‌انگیز دیگری هم دارد. كوه رستم یا خداكوه.

وقتی تاریخ این بخش را مرور می‌كنی، خود را تنها در جزیره‌ای خواهی یافت. همان دوره كه وسعت دریاچه، آنجا را در بر گرفته بود. نمی‌دانم آن زمان زندگی در اینجا چگونه جریان داشت. حالا شما شاهد مجموعه‌ای از قلعه‌ها در این كوه خواهید بود. مثل قلعه كافرون. قلعه كك كهزاد، قلعه چهل دختران و آرامگاه خواجه مهدی. اینها بناهایی هستند كه از ادوار مختلف همچون ساسانیان، اشكانیان و دوران اسلامی ‌به یادگار مانده‌اند. این كوه مركز شاهنشین در دوران اشكانی بود. یك مسافر در آستانه غروبی زیبا آمده تا دوباره تاریخ را ورق بزند و اینك مانده كه بماند یا برود ... .

  

خنده دختران بر فراز آسمان

 

نام یكی از قلعه‌ها در كوه خواجه قلعه چهل دختر بود. افسانه‌ای درباره این قلعه وجود دارد كه شنیدنی است. روایت می‌كنند كه در این قلعه چهل دختر سكونت داشته‌اند و زمانی كه با هم می‌خندیدند، صدایشان از قلعه سه‌كوهه كه حداقل 20 كیلومتر با آن فاصله دارد، شنیده می‌شد. اگر به این قلعه رفتید، خوب گوش دهید تا شاید هنوز صدای انعكاس این هلهله را میان دیوار قلعه بشنوید. اگر شنیدید هم باور نكنید! هر چه بیشتر می‌مانی و تامل می‌كنی ایمان خواهید آورد « كه مرگ پایان كبوتر نیست...»

  

سه‌تپه و یك قلعه

 

حالا در همان امتداد خنده‌ها، به دوران افشاریه می‌رویم. خانمی‌ مسن از خاندان پردل، مالك این قلعه است. اگر توانستید با او هم گپی داشته باشید.

 

دوست محلی ما درباره نام این قلعه دو نظر را بیان می‌كند؛ نخست این كه نامش از اقوام سكاها گرفته شده و دیگر این كه چون قلعه روی سه‌تپه قرار گرفته است به این عنوان خوانده می‌شود. این قلعه چند بخش دارد. برج فلك سر كه حاكم آن را برای دخترانش ساخته بود، بخش عامه‌نشین كه محل قضاوت حاكم بوده است و بخش مسكونی. شما را دعوت كردیم تا بدون هیچ مانع و تشریفاتی از تمام بخش‌های آن دیدن فرمایید.

  

پرسه در قلعه‌ای دیگر

 

اگر 60 كیلومتر از زابل به سمت جنوب غربی حركت كنید، درست میان شهر سوخته و تاسوكی به یك كاخ خواهید رسید كه در عهد صفویه تا قاجاریه مركز حكمرانی خاندان رئیسی از حاكمان محلی بوده است.

از ویژگی‌های معماری این بنا، ایوان گنبدهای رفیع و عظیم خشتی و گلی منحصر به فرد است كه پلان مربع شكل آن با تزئینات ساده چلیپا خودنمایی می‌كند. مصالح به كار رفته در آن چینه و خشت است. این كاخ هر چند به دلایل جغرافیایی و سیاسی متروك شده، اما همچنان به عنوان نماد هنری خشت و چینه از دوران صفوی در دشت سیستان از منزلتی ویژه برخوردار است. امیدواریم از پرسه زدن در این قلعه‌ها خسته نشده باشید.

  

رستم اجازه ورود نمی‌دهد

 

اگر وسیله شما اتوبوس است، آن را عوض كنید به 2 دلیل؛ نخست آن كه راه ناهموار است و دوم این كه رستم پهلوان تنها اجازه ورود ماشین‌های پرقدرت و بیابان رو را می‌دهد. غیر از این مواظب كانال‌های حفر شده باشید. به شما توصیه می‌كنیم از دلیل حفر آن سوال نكنید. چون ما هم نمی‌دانیم! شما پا در قلعه رستم گذاشته‌اید. این قلعه در فاصله 60 كیلومتری جنوب غربی شهر زابل قرار گرفته است. حالا به دلیل عوامل جوی تخریب شده است، اما 4 برج و دروازه ورودی آن قابل مشاهده است كه می‌شود از آن شكوه و عظمت را باز خواند. هنوز اسكلت بندی بسیاری از بناها از جمله طاق‌ها و آب انبار پابرجاست.

 احتمال داده می‌شود كه این قلعه 400 تا 500 سال پیش متروك شده است، اما با وجود این نمای خشت و گلی و عظمت آن در بیابان برای همیشه در حافظه شما ثبت خواهد شد.   

موزه زابل

 

به بازدید یك دوست بروید، نه یك دوست، بلكه همه دوستان و آشنایان خونگرم در این شهر پر رمز و راز. آدرس موزه مردم‌شناسی را از یك رهگذر بپرسید. بازدید از موزه برای هر گردشگر از واجبات سفر اوست. پس بدون تأمل به بخش سیستانی نشین بروید و با هویت این قوم آشنا شوید.

 

ساختمان این موزه در سال 1287 توسط سایكس، افسر انگلیسی به عنوان كنسولگری انگلستان بنا شد. وسعت آن 3990 متر بوده و زیربنای آن به هزار مترمربع می‌رسد. این ساختمان در سال 1366 به سازمان میراث فرهنگیواگذار شد. 18 اتاق دارد و معماران استان آن را با مصالح محلی مرمت كرده‌اند. برای هر بخش از اشیا چیدمان خاصی طراحی شده است. مثل سكانس‌های یك فیلم بلند، خودتان بروید و شاهد ماجرایی باشید كه همچنان ادامه دارد... .

  

تالابی كه بین‌المللی بود

 

از زابل كه به سمت زاهدان حركت می‌كنید، اگر در مسیر به افق دوردست نگاه كنید، نقطه‌ای به شكل آب خواهید دید. آب یا سراب! هنوز مبهم است، انگار آنجا شتاب دارد تا باز گوید افسانه خود را بیش از مردن! شما همچنان پیش بروید. تالابی را خواهید دید كه روزی روزگاری هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و بزرگ‌ترین دریاچه آب‌شیرین كشور محسوب می‌شد، اما حالا در آستانه نابودی قرار دارد. به همین سادگی. دریاچه‌ای كه در كمتر از 2 دهه قبل، سالانه پذیرای بیش از یك میلیون پرنده مهاجر بود؛ اما امروز پذیرای مرگ آنان شده است. خشكسالی‌های دهه اخیر و عدم پایبندی افغان‌ها به را‡ی كمیسیون دلتا، باعث شده است امروز ‌هامون چشم انتظار قطره‌ای از آب هیرمند باشد. دریاچه ‌هامون یكی از پدیده‌های طبیعی ارزشمند از نظر ملی و بین‌المللی است كه در طول صدها سال مردم حاشیه‌نشین تالاب از بركت آن بهره‌مندند. این منطقه ویژه، پناهگاه بسیاری از گونه‌های نادر در خطر انقراض است. به سمت آن با شوق رفتیم و با تأسف بازآمدیم.

  

در امتداد جاده

 

پس از 2 ساعت حركت از مسیر زابل زاهدان جاده در نگاهمان محو می‌شود و خود را در خیابان‌های زاهدان می‌یابیم. شهری كه ساكنانش به آن می‌گویند شهر 72 ملت. بلوچ، فارس،كرد، هندی، پاكستانی و بنگلادشی همه در كنار یكدیگر زندگی آرامی ‌دارند. جالب آن‌كه همه از حال یكدیگر باخبرند. در طول مسیر، راننده كه اهل زاهدان بود از شكسته‌بندی حرف زد. نه او پزشك بود و نه كسی آسیب‌دیده بود؛ این یكی از اصطلاحات مردم بلوچ است. در سیستان و بلوچستان اختلافات خانوادگی با میانجیگری و پادرمیانی ریش‌سفیدان طوایف حل و فصل می‌شود كه در اصطلاح به آن شكسته‌بندی می‌گویند. بنابراین طایفه‌گرایی در حال حاضر نوعی سنت اجتماعی است كه ویژگی‌ها و كاركردهای خود را دارد. گرچه زاهدان خود قدمت زیادی ندارد، اما جاهای دیدنی و اماكن تفریحی یك لحظه شما را آرام و ساكن نمی‌گذارد.

  

رنگ از همه رنگ

 

پیش از آن‌كه زاهدان را ببینم، با شنیدن نام این شهر كویر و مردم بلوچ در ذهنم تداعی می‌شد. این باور عجیب در ذهنم نقش بسته بود. اما به محض ورود به اینجا همگی رنگ باختند. زاهدان شهری بود میان كوه‌ها با مردمانی از اقوام مختلف. حالا شما وارد دنیایی از رنگ‌ها شده‌اید از همه رنگ، بازارچه زاهدان تو را می‌خواند تا جلوه خود را نشان دهد. رنگ‌هایی به اندازه قامت زنان و مردان استوار این دیار.

 

اینجا كسی احساس غربت نمی‌كند انگار همه برای او آشنا هستند با این همه آدمی‌ دوست دارد تا بیشتر روح و جان سخنانشان را دریابد .

 

دیواره‌های آجری روایتگر معماری بازارچه است. بام آن از قوس‌هایی تشكیل شده كه در كنار همدیگر نمای بسیارزیبایی را تشكیل می‌دهند. ساخت این بازارچه به دوره پهلوی بازمی‌گردد، اما در حال حاضر مهم‌ترین مركز خرید و فروش محسوب می‌شود.

 

از جاذبه‌های گردشگری زاهدان مسجد جامع مكی است كه با گچبری و تزئینات منحصر به فرد و متاثر از معماری هندی بنا شده است.

  

مكان‌های دیدنی

 اگر از سیاحت در بازارچه سرپوشیده خسته نشده‌اید، قدم زنان به خیابان امام خمینی بروید. ساختمان قدیمی ‌دادگستری نمایی از معماری اولیه این شهر جدید را نشان می‌دهد. این بنا به تازگی از سوی سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است. امروزه دیگر در این مكان داوری و قضاوت صورت نمی‌گیرد و ساختمان دراختیار بسیج است. در زاهدان ساختمان‌های قدیمی ‌دیگری وجود دارد كه سبك معماری و قدمت آنها چندان اختلاف زیادی با هم ندارند. همچون مسجد فیض‌الرحمان و معماری آن با آجر و گچ است. گمرك میرجاوه هم به اواخر دوره قاجاریه برمی‌گردد. اما تنها وقت خود را به دیدن آثار تاریخی اختصاص ندهید. تفریحگاه و تفرجگاه پارك ملت و براسان، مجتمع فرهنگی و تفریحی باغ خانواده، موزه مردم‌شناسی با جلوه‌های بسیار زیبا از فرهنگ منطقه و كتابخانه مرحوم كامبوزیا از جاهایی است كه می‌توان از آن لذت برد و عكس یادگاری گرفت. از این دیار هم گذشتیم، اما آنچه جاودانه خواهد ماند، نام بلوچستان است. این نام در سنگ نبشته‌های داریوش بر بیستون و تخت جمشید، مكا یا مكران نوشته شده است و از آن به عنوان استان چهاردهم فرمانروایی هخامنشی نام برده شده است.   

رستم در گذر زمان

 

این دیار خاطرات تلخ و شیرینی را در تاریخ خود دارد. گاه با عظمت سربرافراشته و زمانی مورد تاخت و تاز قرار گرفته است. این سرزمین اساطیری (سیستان و بلوچستان) از دو ناحیه شمال و جنوب تشكیل شده است. تاریخ‌نگاران سیستان را به گرشاسب، یكی از نوادگان كیومرث نسبت داده‌اند. نام سیستان برگرفته از نام اقوام آریایی سكاست. سكاها در حدود 128 سال قبل از میلاد، سیستان را به تصرف خود در آوردند و در پهنه آن استقرار یافتند. نیمروز نام دیگر سیستان است.بنای بیشتر شهرهای سیستان را به پهلوانان اسطوره‌ای ایران چون زال، سام و رستم نسبت داده‌اند. زمانی سیستان جزو متعلقات دولت ساسانی به شمار می‌آمد كه به دست اردشیر بابكان فتح شد. در سال 23 هجری قمری، سپاه اسلام این سرزمین را فتح كردند. اولین فرمانروای معروف ایرانی این سرزمین بعد از اسلام، یعقوب لیث صفاری بود. سرزمین بلوچستان امروزی كه ناحیه جنوبی استان را تشكیل می‌دهد، در قدیمی‌ترین اسناد تاریخی به اسم مكا مشهور بوده و در نوشته‌های هرودت، مورخ مشهور كه از آن به عنوان گدروزیا یاد شده است، در دوره سقوط هخامنشیان از سوی اسكندر مقدونی فتح شد. در زمان ساسانیان توسط اعراب مسلمان به تصرف درآمد و بیشتر مردم بلافاصله به دین اسلام گرویدند. سیستان همچنان در دل تاریخ به راه خود ادامه داد تا این‌كه با دخالت بریتانیا در قرن نوزدهم میلادی به 2 بخش غربی و شرقی تقسیم شد... .

  

غریبه‌ای آشنا

 

مسافری غریب، نه، اینجا كسی احساس غربت نمی‌كند انگار همه برای او آشنا هستند با این همه آدمی‌ دوست دارد تا بیشتر روح و جان سخنانشان را دریابد. به موسیقی آنها گوش دهد و با بچه‌ها به دنیای كودكی برگردد. اینجا آوردگاه رستم است. اما هنوز نمی‌دانم چرا بسیاری در كوچه پس‌كوچه‌های آن بیكار هستند؟ 

            دیدن، شنیدن و تامل در این همه شكوه حس عجیبی به آدم می‌دهد پرسشی در ذهن جان می‌گیرد آیا این كیفیت شادی با ارزش‌ترین میوه تمدن ما نیست؟

  

اتوبوس یا هواپیما

 

زمان اهمیت خاصی برای هر گردشگری دارد. اگر شما محدودیت زمانی ندارید و می‌خواهید از مسیر و جاده لذت ببرید، پس 22 ساعت در اتوبوس آرام بنشینید. شاید خسته شوید، اما جاهای زیادی را خواهید دید. تنها كافی است به تعاونی 15 مراجعه كنید و با خرید بلیت در ساعت 10 صبح، 14 یا 16 به سمت زاهدان حركت كنید. اما اگر 22 ساعت نشستن و صبر كردن برای شما دشوار است، لذت پرگشودن درآسمان آبی را تجربه كنید. قیمت بلیت 70 هزار تومان ناقابل.

  

تاكسی دربستی

 مسافرت درون شهری مسافران بیشتر با تاكسی است. گرچه بهای كرایه تاكسی اندك است، اما بیشتر مردم ترجیح می‌دهند به صورت دربست رفت و آمد كنند. تنها با یك برگ سبز هزار تومانی می‌توانید از این سر شهر به آن سر شهر بروید. در زابل هم وضع چنین است.   

سبدهای سنگین سوغات

 

در سیستان و بلوچستان صنایع‌دستی مانند سوزن‌دوزی، قالی‌بافی، خورجین‌بافی، سوزن‌بافی، سكه و دكمه‌دوزی، پریواردوزی، سیاه‌دوزی، ساخت ظروف سفالین و زینت آلات میان خانواده‌ها معمول است.

حتما تا حالا وسوسه شده‌اید كلی خرید كنید؛ اما هنوز فرصت دارید پارچه‌های دست بافت از كرك و پشم شتر از صنایع مورد توجه در این استان است. هنوز عجله نكنید. اگر خانمی ‌همراه شماست بدون شك او از لباس‌های رنگارنگ براحتی گذشت نخواهد كرد. برای ما از همه زیباتر آینه‌های تزئین شده با پولك بودند. حالا كلی سبدتان سنگین شده است.

 

اگر دوست دارید، صدای خروش آبشاری پرآب در كوهسار را بشنوید و به تماشای ریزش آب از كوه و لاله‌های سرخ واژگون و شكوفه‌های رنگارنگ و بستر سبز كنار جوی‌ها بایستید، به سمیرم در استان اصفهان بروید و از آنجا پس از پشت سر گذاشتن مسیری 5 كیلومتری به كنار آبشار سمیرم می‌رسید كه از زیباترین و بزرگ‌ترین آبشارهای ایران است .

  

چشم‌اندازهای طبیعت رنگارنگ آنجا در بهار و اوایل تابستان رویایی‌اند اما در زمستان هم می‌شود به كنار آبشار رفت و در خلوت سكوت، غرش آبشار را با تمام وجود شنید. حیف است اهل گردشگری در طبیعت باشیم و آبشار سمیرم را نبینیم. آبشار پرشكوه سمیرم، آبنمای طبیعی چشم‌نوازی است كه در 5 كیلومتری شرق سمیرم واقع در 160 كیلومتری جنوب اصفهان قرار گرفته است. با عبور از سمیرم به سمت شرق به آبشار زیبای سمیرم می‌رسیم. این آبشار گاهی، البته بندرت، ارتفاعی بیش از 70 متر پیدا می‌كند. آب آبشار از چشمه‌ساران ارتفاعات بالادست آن سرچشمه می‌گیرد و از بالای تخته سنگ صخره‌ای صاف و عظیم به بیرون می‌جهد. پای آبشار فضای سبز وسیعی احداث شده كه هماهنگی چشمگیری با كوه و آبشار و گیاهان و گل‌های طبیعی كوه دارد.

  

آب و هوای اینجا در بهار و تابستان مطبوع و روح‌نواز است و گردشگران زیادی را جذب خود می‌كند اما در زمستان هم بویژه اگر هوا خیلی سرد نباشد و برف زیادی زمین را نپوشانده باشد، مشتاقان طبیعت به تماشای آبشار می‌شتابند.اواخر بهار و سراسر تابستان شاید جایی برای نشستن روی نیمكت‌های فضای سبز آبشار پیدا نكنید و صدای آبشار در سروصدای مردم، صلابت زمستانی‌اش را نداشته باشد؛ اما در زمستان شمایید و طبیعت شگفت‌انگیز پیش‌رویتان و شاید هم چند نفری مثل خودتان آنجا باشند. می‌گویند آبشار سمیرم، عروس زیبای سلسله كوه‌های زاگرس است.

  

زاگرس زیبایی‌های خیره‌كننده‌ای دارد. شاید یكی از جالب‌ترین آنها همین آبشار باشد. این آبشار كه آبش در دره نادر جریان می‌یابد، در گذشته 75 متر ارتفاع داشته؛ اما بر اثر فرسایش در سال‌های متمادی به 35 متر كاهش یافته و تنها در سال‌های پرآبی دوباره ارتفاع می‌گیرد.سالیان طولانی كه شاید هزاران سال باشد، سبب شده تا نرمی آب، خراش و شكافی بر سینه كوه ایجاد كند و آب از این شكاف بیرون می‌جهد. همسایگی آبشار و كوه با درختان و همنوایی آنها با پرندگان، درختان و جانوران در محل، چشم‌اندازی رویایی پدید آورده كه تنها باید به آنجا رفت و این همه زیبایی را به چشم بصیرت و حیرت دید و این كلام را بر زبان آورد: خدایا تو را شكر كه سرزمینی زیبا به ما عطا فرمودی. شكرگزار نعمت‌های بی‌پایانت هستیم.

 

اگر تا به حال دریاچه زریوار را كه خارج از كردستان با نام زریوار مشهور شده، ندیده‌اید، كافی است یك بار به مریوان و ساحل این دریاچه بزرگ بروید. چنان مجذوب خواهید شد كه دلتان بارها هوای زریوار یا زریبار را خواهد كرد. برای دیدار از زریبار كافی است به شهر مریوان در استان كردستان بروید .

 

از آنجا تا زریوار كمتر از 3 كیلومتر راه است. فاصله دریاچه تا سنندج حدود 135 كیلومتر است. این دریاچه در ارتفاع 1285 متری از سطح دریا قرار گرفته و طولش حداكثر 5 كیلومتر و عرض آن حداكثر 5/1 كیلومتر است.

 

حجم آب زریوار 30 میلیون متر مكعب و عمق متوسط آن 3 متر است كه در برخی نقاط تا 8 متر هم می‌رسد. آب زریبار شیرین است و از جوشش چشمه‌هایی تامین می‌شود كه در كف دریاچه واقع شده‌اند بنابر این هیچ رودخانه‌ای به زریوار نمی‌ریزد.

 

آب دریاچه اغلب سبز مایل به قهوه‌ای كمرنگ است. زریوار در همه فصول زیباست، حتی زمستان. در روزهای سرد زمستان، سطح دریاچه كاملا یخ می‌بندد به حدی كه می‌توان روی آن راه رفت و موتورسواری كرد.

چشم‌انداز زمستانی دریاچه بسیار تماشایی است. به همین علت در ماه‌های سرد سال نیز بازدیدكنندگان زیادی دارد.

 

اطراف دریاچه را نیزارهای بلند پوشانده كه در برخی جاها صاف و در جاهایی نیز تپه‌‌ای است.

 

منطقه دریاچه زریوار تسهیلات گردشگری متعددی دارد كه از جمله امكان قایقرانی و ماهیگیری در ماه‌های گرم، امكانات اقامتی مناسب در كنار دریاچه و تپه‌های مجاور آن و بازار خرید اجناس خارجی مریوان است. اگر در این زمان از سال به دریاچه زریبار بروید، انواع پرندگان مهاجر آبزی را خواهید دید كه زیبایی دریاچه و ساحل آن را دو چندان كرده‌اند.

 

شهرت جزیره هرمز اگرچه به اندازه تنگه مشهور و استراتژیك آن نیست، اما این جزیره، بهشت زمین‌شناسان و كانی‌شناسان به شمار می‌رود. جزیره هرمز به واسطه تنوع لایه‌های زمین‌شناسی خود دارای شهرت فراوان و همچنین جذابیت زیادی برای دانشمندان و حتی گردشگران است .

 

          این جزیره كه در فاصله 8 كیلومتری بندرعباس و در مغرب تنگه هرمز واقع است، جمعیتی بالغ بر 5 هزار نفر را در خود جای داده است. وجود قلعه پرتغالی‌ها جذابیت این جزیره را بیشتر كرده است، قلعه یاد شده در ضلع غربی جزیره هرمز واقع شده و از شگفتی‌های معماری روزگار گذشته به شمار می آید، رنگ سنگ‌های بنا، شكل و شمایل كلی قلعه، وجود كلیسا، آب‌انبارها و اتاق فرماندهی از ویژگی‌‌های این قلعه است.

 

          مدیركل میراث فرهنگی هرمزگان می‌گوید: قلعه پرتغالی‌ها به دست یك دریانورد نظامی حدود 480 سال پیش (سده پانزدهم میلادی)‌ بنا نهاده شد و به واقع جایگاهی برای توسعه امپراتوری استعماری پرتغالی‌ها در منطقه و استحكام جایگاهی در مسیر جاده ابریشم به شمار می‌رفته است.

 

          پرتغالی‌ها هنگام تسلط بر جزیره هرمز، بسیاری از ساكنان منطقه را با استفاده از سلاح‌های پیشرفته آن زمان (مانند توپ و تفنگ و ...) قتل‌عام كردند.در سال 1031 هجری شمسی، امامقلی خان، از سرداران شاه عباس صفوی با تقویت ناوگان دریایی ایران، جزیره هرمز همیشه ایرانی را از چنگال استعمارگران خارج كرد.گفتنی است این جزیره اگرچه در گذشته اقتصاد پررونقی داشته، ولی در دهه‌های اخیر بسیاری از آبادانی‌های منطقه در آستانه ویرانی قرار گرفته و جمعیت آن به كمترین میزان خود رسیده است.

           به گزارش مهر، كمبود منابع آب شیرین، عدم وجود اسكله مناسب حمل و نقل بار و مسافر، گرانی اقلام اولیه موردنیاز، آب و هوای شرجی و نامناسب، نبود امكانات اولیه اقامت و نبود زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی از مجموعه عواملی‌اند كه موجبات ركود در این منطقه را فراهم كرده است.

          جزیره هرمز به عنوان یكی از جزایر 13 گانه استان هرمزگان نیازمند توجه بیش از پیش مجموعه دستگاه‌ها و ادرات است تا از این رهگذر، به جایگاهی كه در خور شأن آن است، دست یابد و این جزیره تاریخی، دوباره همچون مرواریدی بر گستره آبی همیشه فارس ایران بدرخشد.

 

جزیره کیش با ۹۰ کیلومتر مربع مساحت یکی از زیباترین جزایر خلیج فارس است که در ۱۸ کیلومتری کرانه جنوبی ایران واقع شده است.

 

کیش از طبیعتی زیبا و منحصر به فرد بر خوردار است. سواحل آرام با ماسه‌های مرجانی آب زلال دریا که شفافیت کم نظیر آن، امکان مشاهده انواع آبزیان را در عمق چند متری مقدور می‌سازد.

 

پوشش گیاهی مناسب و سر سبز و باطراوت این جزیره به ویژه در ۷ ماه از سال چشم‌اندازی زیبا و تماشائی به آن بخشیده است که سالانه حدود یک میلیون نفر از دوستداران طبیعت و دریا را به سوی خود جلب می‌کند.

 

مساجد کیش:

 

کیش دارای ۷ مسجد و حسینیه است، مسجد امیر(ع)، مسجد خاتم الانبیاء و مسجد نور از بزرگترین مساجد کیش هستند. مسجد خاتم الانبیاء (ص) که مناره‌های آن سر به آسمان کشیده و رو به سوی دریا دارد در منطقه سفین، سمت شمال غربی جزیره واقع شده و از مهمترین بناهای مذهبی کیش به شمار می‌آید و نمازهای جماعات و جمعه در این محل برگزار می‌شود.

 

مسجد امیرالمومنین (ع) دارای بافت معماری بسیار قدیمی است و در سال ۱۳۷۰ توسط سازمان میراث فرهنگی ایران بازسازی شده و در منطقه ماشه واقع می‌باشد.از دیگر مسجدهای زیبا و قدیمی کیش مسجد جامع نور می‌باشد که سبک معماری آن ترکیبی از هنر ایرانی و اسلامی است. این مسجد در منطقه سفین واقع شده و متعلق به مسلمانان اصل سنت است.

 

آثار باستانی جزیره:

 

کیش در روزگارانی بسیار دور منطقه آبادی بوده و یکی از قطب‌های تجارت میان چین و اروپا و شمال آفریقا بوده است. گرچه هنوز بررسی‌های باستان شناسی وسیعی در نقاط مختلف جزیره به عمل نیامده، اما در هر گوشه جزیره می‌توان آثاری از گذشتگان را مشاهده کرد که هر کدام یادآور دوران مجد و عظمت این جزیره بوده است. در جریان فعالیت‌های عمرانی جزیره کیش و در برخی از پژوهش‌های باستان شناسی محدود گذشته آثاری در سطح جزیره پیدا شده است که ارزش فراوانی دارد و مجموعه جذابی را تشکیل می‌دهد که بخشی از آن در ساختمان کانون هنر در معرض بازدید عموم قرار دارد.

 

سکه‌های ایرانی و خارجی مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی، ظروف مسی، مفرغی و سفالین، سنگ نوشته‌های اوایل دوره اسلامی (به خط کوفی)، سنگ قبر و یک عراده توپ از جمله آثاری هستند که در معرض دید قرار دارند. عملیات اکتشافی باستان‌شناسی بقایای شهر تاریخی جزیره در سه مجموعه مجزا انجام شده است:

 

خانه اعیانی:

 

خانه اعیانی یادآور خانه‌های چندخانوار قدیمی در داخل فلات ایران و در شهرهایی چون یزد، اصفهان و کاشان است و یکی از نمونه‌های قدیمی مسکن جمعی در حاشیه خلیج فارس محسوب می‌شود.

 

علاوه بر وسعت خانه و همچنین فضاهای مختلف و متنوع آن، کاشی‌های ستاره‌ای شکل که در این خانه به دست آمده است، همانند کاشی‌هایی که زینت بخش بناهای مهم ایلخانی ایران همچون تخت سلیمان و سلطانیه به کار رفته است.

 

بخش کارگاهی و صنعتی:

 

این مجموعه درست در کنار دریا ساخته شده و دارای معماری و فضاهای ناشناخته‌ای است. مجموعه کانال‌های افقی و زیرزمینی و چاه‌های متعدد در گوشه و کنار، مجموعه بسیار جالب و نادری را تشکیل می‌دهد که هنوز عملکرد آن‌ها روشن نیست، اما به نظر می‌رسد که ارتباط مستقیم، با فعالیت‌های صیادی (صید ماهی، مروارید و مرجان) داشته و برای دسترسی آسان‌تر به دریا احداث گردیده است.

 

مجموعه حمام:

 

شامل حمامی است با صحن‌های متعدد و حصار آن به مساحت تقریبی ۵۰۰ مترمربع. سربینه و گرمخانه و تون حمام در جنوب بخش ذکر شده قرار گرفته و توسط راهرو سرپوشیده‌ای از آن جدا شده است.

 

شهر زیرزمینی کاریز:

 

قنات کیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و از آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره را تامین می‌کرده ولی اکنون به یک شهر زیر زمینی شگفت انگیز بدل شده که بیش از ۱۰۰۰۰ متر مربع وسعت دارد.

 

شهر زیر زمینی کاریز در فاز یک شامل غرفه‌های صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه سالن آمفی‌تئاتر سالن کنفرانس، گالری‌های هنری است.

 

شهر کاریز در عمق ۱۶ متری زیر زمین قرار دارد. سقف آن ۸متر ارتفاع و بیشتر سقف آن مملو از سنگواره، صدف و مرجان‌هایی است که با نظر کارشناسی ۲۷۰ تا ۵۷۰ میلیون سال قدمت دارد و تک تک آن شناسایی و دارای شناسنامه رسمی است.

 

کارگزاران شهر زیر زمینی بر این باورند که دو ویژگی کاریز را در فهرست ابنیه جهانی درخواهد آورد. خاک‌های برداشت شده از کاریز دارای خواص درمانی زیادی است که در گل درمانی استفاده‌های فراوان خواهد داشت.

 

آب انبارهای سنتی:

 

در جزیره کیش، مانند بسیاری از نقاط کم آب کشور، در دهه‌های گذشته از آب انبارهای مخصوصی برای ذخیره آب‌های حاصل از نزولات آسمانی استفاده می‌شد.

 

این آب انبارها در انتهای آبگیرهای طبیعی در عمق زمین در جزیره کیش، مانند بسیاری از نقاط کم آب کشور، در دهه‌های گذشته از آب انبارهای مخصوصی برای ذخیره آب‌های حاصل از نزولات آسمانی استفاده می‌شد.

 

کشتی یونانی:

 

در غرب جزیره و در نزدیکی مجتمع غروب کیش، یک کشتی عظیم الجثه در سواحل نیلگون کیش جا خوش کرده است که به کشتی یونانی معروف است. کشتی یونانی از نظر تاریخی قدمت و اهمیت چندانی ندارد. این کشتی در ۴ مرداد سال ۱۳۴۵ که از بندر امام خمینی (ره) عازم یونان بوده است به گل نشست و ۸۰ روز تلاش اورینوکو، یدک‌کش هلندی برای بیرون کشیدن این کشتی به ثمری نرسید.

 

سواحل کیش:

 

خاک کیش ساختار مرجانی دارد و با رنگ نقره فام در زیرآفتاب از درخشندگی خیره‌کننده‌ای برخوردار است.آب دریا در ساحل این جزیره شفاف و روشن است و تا فاصله‌ای دور می‌توان کف دریا را به راحتی تماشا کرد. کیش به نسبت وسعت خود دارای یکی از وسیع ترین سواحل است و در دنیا کمتر ساحلی را می‌توان یافت که به وسعت سواحل کیش قابل استفاده باشد. ماهی‌های تزیینی و بسیار زیبا که در آب‌های حاشیه کیش غوطه‌ور هستند و وجودشان را از تماشاگران پنهان نمی‌کنند، از جاذبه‌های استثنایی کیش به حساب می‌آیند. در عین حال مرغوب‌ترین ماهی‌های خوراکی کشور نیز در همین سواحل صید می‌شود.ساحل کیش از کم خطرترین سواحل دنیاست. آب‌های ساحلی کیش فاقد کوسه خطرناک بوده و استفاده از آب دریا کاملا بی‌خطر است.کوسه‌هایی که بعضا در ساحل کیش دیده می‌شوند از ماهی‌های کوچک تغذیه می‌کنند و برای شناگران خطری ندارند. ساحل کیش از آن نوع سواحل استثنایی است که هم در فصل سرد و هم در فصل گرم برای مسافران قابل استفاده می‌باشد و امکان ورزش‌های دریایی در آن فراهم شده است.

 

جاده جهان:

 

جاده جهان به صورت یک جاده کمربندی، جزیره کیش را احاطه کرده است. در سرتاسر طول این جاده ۲۵ قطعه زمین به استان‌های کشور واگذار شده است تا در آن آثار هنری، مصنوعات و تولیدات خود را به نمایش گذارند.

جاده جهان نمادی از ارتباط فرهنگ‌های مختلف ایران و جهان است. این جاده امکان ارتباط با طبیعت بکر جزیره را در سمت‌های جنوبی و غربی فراهم آورده است.

 

دوستداران مناظر طبیعی می‌توانند چشم اندازهایی از دریا، ساحل، پوشش گیاهی و حیات جانوری متنوع جزیره را در سرتاسر طول جاده مشاهده کنند.

 

          جاده جهان شب‌ها چون کمربندی نگین جزیره را در میان گرفته است و تمامی پهنای جزیره را در دیدرس مسافرانی که با پروازهای شبانه به منطقه می‌رسند، قرار می‌دهد.

 

آکواریوم، حیات در دریا:

 

خلیج فارس از حیات آبزی بسیار متنوعی برخوردار است. سیاحتگران در هر گوشه ساحل، می‌توانند انواع ماهیان و دیگر آبزیان را که برخی از آن‌ها بسیار عجیب به نظر می‌رسند، در داخل آب‌های شفاف تماشا کنند.

در آکواریوم کیش که در ساختمان کانون هنر قرار دارد انواع مختلفی از آبزیان زیبا و شگفت‌انگیز خلیج فارس نگهداری می‌شود. برای کسانی که امکان غواصی در زیر آب و دیدن ماهی‌های رنگارنگ زیبا را در محیط طبیعی خود ندارند، دیدار از آکواریوم می‌تواند به یادماندنی و خاطره انگیز باشد.

 

نمایشگاه خزندگان:

 

در این نمایشگاه بیش از ۱۰۰ گونه خزنده از خانواده مارسانان به نمایش گذاشته شده است. مارهای عظیم بوا، پیتون آفریقا و آمازون، سوسمار ایگوانه ماداگاسکار، عقرب سیاه امپراتور آفریقا، مار پرنده تایلند، عنکبوت‌های بزرگ و پرنده‌خوار برزیلی نمونه‌هایی از این گونه خزندگان هستند.

 

مجموعه موجودات تاکسیدرمی شده:

 

تاکسیدرمی روشی برای نگهداری از کالبد موجودات زنده با حفظ ظاهر طبیعی آن‌هاست. در دانشگاه کیش صدها نمونه از موجوداتی نظیر پرندگان، خزندگان، سخت‌پوستان و موجودات دریایی خلیج فارس و جزیره کیش تاکسیدرمی شده و در معرض دید علاقمندان قرار دارد.

 

منطقه جنگلی کیش:

 

منطقه جنگلی کیش در جنوب شرقی جزیره قرار دارد. این جنگل مصنوعی که اغلب درختان آن در سال ۱۳۷۱ کاشته شده اند، حدود ۶۰۰ هکتار وسعت دارد. آکاسیا، درمان عقرب، اوکالیپتوس، ابریشم مصری، کهور، کنار، لور، گز، خرما و تمرهندی انواع درختان موجود در منطقه جنگلی است.

 

روستای باغو:

 

باغو از آبادی‌های قدیمی کیش است که در جنوب غربی جزیره قرار دارد. در حال حاضر، این آبادی جز چند خانوار دامدار، سکنه دیگری ندارد. در بین بومیان، حاصلخیزی این منطقه زبانزد است.

 

در این منطقه بیشه انبوهی از انواع درختان بومی به چشم می‌خورد که در آن میان، مجموعه درختان کهن‌سال لور زیبایی چشمگیری دارد.

 

بوستان آهوان:

 

این بوستان با ۲ هکتار مساحت در انتهای خیابان فردوسی جزیره قرار دارد و دارای ۱۷ قفس برای نگهداری از انواع حیوانات می‌باشد.شیر، آهو، روباه، شغال، میمون، گوزن، و انواع پرندگان در بوستان آهوان نگهداری می‌شوند. آهوها برخلاف سایر حیوانات که در قفس نگهداری می‌شوند به صورت آزاد در این بوستان زندگی می‌کنند. همچنین در این بوستان، وسایل بازی کودکان نیز نصب شده است.

 

نخلستان‌های کیش:

 

پرورش نخل در کیش از سابقه دیرینه‌ای برخوردار است. اغلب جهانگردانی که در سده‌های گذشته از کیش دیدار کرده‌اند به وجود نخلستان‌های انبوه در این جزیره اشاره کرده‌اند.

 

باغ بهشت تنها نخلستان به جای مانده از دوره‌های گذشته است که در غرب محله سفین واقع شده و از جمله زیباترین نخلستان‌های کیش است که به ویژه در هنگام غروب آفتاب چشم اندازی زیبا و تماشایی دارد.

 

ورزش‌های دریایی در کیش:

 

یکی از امتیازات کیش، سواحل زیبا و آرام آن است و تقریبا همه نقاط آن در سرتاسر جزیره برای شنا و انواع ورزش های دریایی مساعد است.

 

وجود سوابق طولانی و تاریخی مردم این دیار در صید مروارید و ارج و منزلت دریا و دریانوردی در فرهنگ مردم خطه جنوب ایران در کنار موقعیت مساعد طبیعت و دریا در کیش موجب شده است که برنامه توسعه ورزش های دریایی با سرعتی به مراتب بیش از آن چه انتظار می‌رفت مورد استقبال واقع شود و با موفقیت به مرحله اجرا درآید. در کیش علاوه بر امکانات پراکنده در سرتاسر سواحل جزیره، دو مجموعه کامل با انواع تجهیزات و وسایل پیشرفته برای تفریح و ورزش‌های دریایی در اختیار علاقمندان قرار دارد.

 

آموزش غواصی:

 

غواصی در سواحل کیش به دلیل مرجانی بودن جزیره و شفافیت آب دریا که امکان تماشای انواع آبزیان زیبا و منحصر به فرد این منطقه را میسر می‌سازد جاذبه فراوانی برای گردشگران و شهروندان کیش دارد.

دو مرکز در باشگاه ورزش‌های دریایی کیش و اسکله تفریحی خدمات و آموزش‌های لازم همراه با کلیه تجهیزات و امکانات (لباس مخصوص، کپسول هوا و. . . ) را در اختیار علاقمندان به غواصی قرار می‌دهند.

تخت عروس در موقعیت 622 09/ 34 شمالی و 884 45/ 54 شرقی در استان اصفهان و در جنوب کویر بزرگ مرکزی ایران واقع شده است. در اصطلاح جغرافیایی تخت های مناطق کویری، به نقاطی اطلاق می شود که نسبت به زمینهای اطراف دارای ارتفاع زیادتری باشند و بلندترین نقطه آنها مانند یک تخت صاف و هموار باشد. وجود بادهای شدید در مناطق کویری و فرسایش بادی باعث شده که قله این تپه ها در اثر مرور زمان صاف و هموار شوند . همچنین باد خاک نرم را با خود حمل کرده و قلوه سنگها و سنگریزها را به جا گذاشته است.

        در زمانهای گذشته از تختها به عنوان عوارض طبیعی راهنما استفاده می شده است. وجود علامتهای نشان دهنده مسیر بر بالای تخت عروس بیانگر این مطلب است. تختها به علت وسعت و ارتفاع قابل توجه در مناطق کویری عوارض طبیعی مناسبی برای جهت یابی و تعیین مسیر بوده اند.

 

        علت نامگذاری این منطقه به تخت عروس وجود مناظر زیبا بر بالای این تخت می باشد. در فرهنگ کویر نشینان، عروس نماد زیبایی و وجاهت است. مردمان حاشیه کویر به مناطق زیبا لقب عروس میداده اند. نامهایی چون روستای عروسان در شرق مصر و تخت عروس از جمله این نامگذاری ها می باشند.

 

        تخت عروس یکی از زیباترین مناطق کویری ایران می باشد. در بالای تخت عروس در منظره جنوبی تپه های شن روان ، چال سلکنون و روستای مصر قابل رویت هستند. در منظره شمالی نیز تپه های وسیع شنهای روان، تخت شورو در شمال غربی، کوههای دامغان،قله دماوند در صورت صاف بودن هوا و باتلاقهای کویر مرکزی قابل رویت هستند. در قسمت غربی تخت عروس تپه شنی بسیار بلندی قرار دارد که در صورت صعود به آن می توانید از موبایل نیز استفاده کنید.

 

        پوشش گیاهی تخت عروس اغلب گیاهان شور پسند مانند تاق، ترخ، اسفند و نسی می باشد. این پوشش بسیار ضعیف است . وجود سنگریزه های فراوان در بالای تخت نشانگر وجود بادهای شدید در بالای تخت می باشد. باد غالب در این منطقه جهتی غربی-شرقی دارد که از شکل تپه های شنی قابل تشخیص است.

        مناظر دیدنی تخت عروس آنچنان بدیع و زیباست که هر بینندهای را مسحور میکند. برای رسیدن به تخت عروس باید از روستای مصر به سمت شمال حرکت کرد. بعد از گذر از روستای فرحزاد وارد دو راهی چال سلکنون شد و پس از طی مسافتی در حدود 3 کیلومتر وارد دو راهی دریاچه چال سلکنون شد. در این قسمت باید از چند تل شن عبور کرد. پس از عبور از دیواره شنی دریاچه نمک سلکنون و تخت عباس در قسمت شرق قابل رویت هستند. مسیر را به سمت شمال ادامه دهید تا پس از طی 6 کیلومتر و عبور از 2 چال به تخت عروس برسید. برای بالا رفتن از تخت با خودروهای 4wd از حاشیه جنوبی تخت مسیر اوریب برای کاهش شیب به سمت شرق را انتخاب کنید و پس از رسیدن به انتهای تخت به سمت غرب تغییر مسیر دهید.

تاریخچه

 

دوغ آباد ( دوغدو آباد) یکی از روستاهای مهم و قدیمی منطقه مه ولات می باشد که دارای سوابق تاریخی،دینی و ادبی درخشان بوده است. اولین سوالی که برای هر کس پیش می آید این است که چرا دوغ آباد؟

 

پس از تحقیقاتی که انجام دادیم و به خاطر حس وطن دوستی‌مان به تاریخچه و ریشه‌ی این نقطه درخشان و تاریخی سرزمین پارس پی بردیم که دوغ آباد نام خود را از نام « دوغدو » یا « دوغذو » مادر زرتشت پیامبر ایرانی گرفته است. در کتاب تاریخ شاهنشاهی هخامنشی آمده است که : دوغدو یا دوغذو در اوستا نام زن پورشسب مادر زرتشت پیامبر ایرانی است.

 

          رنگ سپید مظهر روشنایی است و دوغ و دوغدو به مادر زرتشت پیامبر ایرانی عصر روشنایی منجی ایرانیان باستان از ظلمت و تاریکی به سوی نور و روشنایی برمی گردد و شاید یکی از دلایل شکوه و قدمت و باقیماندن این روستا وجود تجلی روشنایی این پیامبر مقدس در این منطقه است.

 

          زمانیکه زرتشت، پیامبر نور و روشنایی برای عرضه کردن دین خدایی ( اهورایی ) خود به منطقه شمال شرق ایران، پایتخت فرمانروایی و تختگاه گشتاسب پور لهراسب کیانی، آهنگ سفر کرد طی ملاقاتی که بین گشتاسب کیانی و زرتشت در منطقه ترشیز (کاشمر و مه ولات و آبادی های دوغدوآباد) پیش آمد گشتاسب دین « بهی » را پذیرفت و زرتشت نخستین آتشگاه و آتشکده خود را در قلمرو کیانی پی ریخت و در جلو این آتشگاه سروی را که تبار بهشتی داشت با دست خویش کاشت تا همین سرو را بر ایمان شاه گواه بگیرد.( هم اکنون این سرو قدیمی و مقدس در کاشمر قرار دارد.) ...

 

این منطقه که با مساحت بالغ بر 2 هکتار در سال1379 طی مصوبه شماره 169 مورخ 11/3/79 شورایعالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست.

 

موقعیت جغرافیایی:

 

اثر طبیعی ملی غار سهولان با مختصات 4056264 عرض جغرافیایی و584916 طول جغرافیایی در 30 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان مهاباد در استان آذربایجان غربی واقع گردیده است.

 

ویژگیهای منطقه:

 

این غار دارای یک حوضچه بزرگ و دالانهای متصل به هم با آبی زلال، عمق متوسط 11 متر، عرض 2 متر و طول 250 متر است. وجود استالاکتیتهای آهکی جلوه خاصی به غار بخشیده است. شکوه و عظمت غار و سرسبزی دره سهولان، زمینه ساز جلب گردشگران به منطقه شده است. به دلیل نبود نور هیچ نوع گیاهی در این غار نمی روید.از گونه های جانوری میتوان از کبوتر چاهی و خفاش نام برد. در 43 كیلومتری شرق شهرستان مهاباد وسرراه جاده مهاباد-بوكان موسوم به جاده برهان قراردارد.بازدیدكنندگان غار بایستی ازكنارروستای عیسی كند عبوركنند تابه روستاوغارسهولان برسند.

 

مقدمه ای درمورد غارسهولان:

 

هرچند از نظر آغاز پیدایش به دوره دوم زمین شناسی (كرتاسه) برمی گردد اما درهیچ یك ازكتب معتبرفارسی.كردی.تركی وعربی نامی ازآن برده نشده است.تنها"ژاك دمورگان"جهانگردفرانسوی بین سالهای1896 -1892میلادی كهدرایران مشغول نوشتن كتاب جغرافیای غرب ایران بوده غاررادیده وباكمك ساكنین روستا بوسیله كلك ازراه آبی وارد غارگشته وازراه خشكی بالایی خارج گشته است.كروكی دمرگان 60%باواقعیت كنونی همخوانی دارد.درسال 1350ه.ش یك هیئت غارنوردازدانشگاه آكسفورد باتجهیزات كامل ازغاردیدن كرده ودرباره ی آن نوشتند كه غارسهولان یكی ازعجیب ترین غارهای آبی جهان به شمار می رود.

 

سرانجام درسال1370ه.ش هیاتی برای شناسایی از غار دیدن كرده واقداماتی اولیه رابرای بازگشایی مسیرانجام دادنكهدرسال1376 انرا تكمیل نموده ودرنهایت شهرداری مهاباد انرا برای استفاده عموم آماده نموداماهنوز برای كشف مسیرهای دیگرغار باید كاركرد.هم اكنون این غارتوسط شركت تعاونی گردشگری وتفریحی غارسهولان وشهرداری مهاباد اداره می شود.

 

سهولان از نظرتاریخی:

 

به گفته كارشناسان این غار ازقدیم الایام مورداستفاده مردم قرار گرفته ودراین رابطه سفال هایی مربوط به دوره ی اشكانی وجام مسی ایلخانی كشف شده است.مردم روستای مجاور- كه غار بانام روستایشان "سهولان" شناخته شده است- به یاددارند كه درقسمت خشك غار گورهایی وجودداشته كه به زمان حمله روس ها به منطقه وپناه گرفتن مردم به ان جا برمی گردد.

 

مشخصات فیزیكی غار:

 

غار از دو بخش آبی باسه حوضچه به هم چسپیده وبخش خشكی مجاورآن درست شده است غار آهكی است بنابراین دارای قندیلهای زیبا وفراوانی است كه برهركدام از آن ها نامی نهاده اند مثل:هشت پا-لاك پشت- ستاره دریایی-خوشه انگور و... . عمیق ترین قسمت آبی غار52متر ومیانگین عمق آن20متر می باشد غارفعال بوده ودلیل فعالیت آن رشد قندیل هااست.ارتفاع بخش خشكی غار به250متر میرسدكه مزین به قندیل های بسیا زیباست كه بابرق رسانی انجام شده برای بازدیدكنندگان ملموس است .موجوداتی زنده درداخل غار وجوددارند كه عمده آنها كبوتروخفاش استوهمچنین نوعی سخت پوست شبه آرتیمیا درداخل آب یافت شده كه مستلزم شناسایی بیشتراست.درمحل اتصال قسمت آبی با خشكی درعمق غار یا شیب تندوجودداردكه درانتهای ان تونلی كنده شده وجودداردكهبه عقیده ی كارشناسان مربوطه راهی مخفی برای رسیدن به قلعه ی بالای كوه بوده كه براثر مرورزمان مسدود گشته است .

 

مختصات سنگها و آب داخل غار:

 

جنس سنگها: آهك دولومیتی ورسوبی .

 

فشارهوادرغار:892میلی بار.

 

رطوبت:70%الی80%.

 

ارتفاع آب از سطح دریا:1780متر.

 

دمای هوای داخل:13درجه بالای صفر.

 

دمای آب غار:متغیردرفصول مختلف بین7الی10درجه.

 

هدایت جریان الكتریكیec :576

 

PH: 8/6

 

این غار آبی با جلوه‌های طبیعی و با قندیل‌های منحصر به فرد ویژه‌ای كه دارد در دامنه رشته كوه‌هایی بنام كوتر قرار دارد كه بلندترین نقطه آن از سطح دریاهای آزاد دارای ‪ ۲۲۰۰متر ارتفاع است. این غار دو دهانه دارد كه ارتفاع دهانه اصلی آن در حدود ‪ ۱۷۶۵متر و به نام "كونه كوتر" (لانه كبوتر) به دریچه‌ای به عمق ‪ ۳۰متر راه دارد. دهانه دوم كه در فاصله نه چندان دور از دهانه اصلی واقع شده در حدود ‪ ۱۷۹۵متر ارتفاع داشته و به نام "كونه مالان" بصورت یك چاه طبیعی تا ساحل این دریاچه ‪ ۵۰متر ارتفاع دارد.محوطه ورودی مدخل این غار از سطح جاده بصورت قطعه زمینی هموار و نعلی شكل پوشیده از چمن است كه چندین درختچه نیز در دل صخره‌های غار از آن بیرون زده است. با گذر از محوطه بیرونی به دهانه غار می‌رسیم كه ارتفاع آن از كف محوطه حدود ‪ ۳۰متر می‌رسد. محوطه غار به وسیله دالانی كه آن نیز یكی از شگفتی‌های طبیعت است به دریاچه باز می‌شود كه دراین دالان نقش‌هایی از دوران ماقبل تاریخ را می‌توان مشاهده كرد. این دالان با ارتفاعی حدود ‪ ۵۰متر بالاتر از اولین دریاچه غار قرار گرفته كه با پله‌های سیمانی طی مسیر ممكن می‌شود. دریاچه اول حدود ‪ ۲۰۰متر مربع وسعت دارد كه در واقع اسكله غار هم محسوب می‌شود.

 

این دریاچه نیز توسط دالان‌هایی به عرض یك تا دو متر به دریاچه‌های دیگری منتهی شود كه دیواره و سقف تالارهای آن مجموعه‌ای از شگفتی‌ها و عوارض زیبای طبیعی است. این پرندگان حیواناتی خجول و حساسی هستند كه بدون توجه به حضور انسانها مشغول زندگی خود هستند. در اطراف دریاچه دوم علاوه بر یك خشكی، شبه جزیره‌ای است كه می‌توان به راحتی از قایق برروی آن پیاده شد. این دریاچه دارای گلوگاه‌ها و ایوان‌های بلندی است كه انتهای یكی از گلوگاهها به تونلی می‌رسد كه تاكنون كشف نشده است. مطالعات غارشناسان نشان می‌دهد كه این غار بر اثر فعالیت‌های زمین شناسی اواخر دوره "كرتاسه" برمی‌گردد كه قدمت آن به ‪ ۷۰میلیون سال قبل باز می‌گردد. این غار یكصد سال پیش برای اولین بار توسط "ژاك دمرگان" فرانسوی مورد كاوش و بررسی قرار گرفت.

 

پس از آن در سال‌های جنگ جهانی دوم نیز این غار توسط یك هیات انگلیسی مجددا مورد مطالعه قرار گرفت ولی از یادداشت‌ها و گزارش‌های این گروه تا بحال مطلبی دردست نبود تا اینكه در مهرماه ‪ ۱۳۷۳توسط غارشناسان ایرانی بخش‌های مهمی از این غار شناسایی شد. در خرداد ماه سال ‪ ۷۶نیز یك كمیته از اعضای غارشناسی آذربایجان غربی این غار را مورد بازدید و مطالعه قرار دادند. كارشناسان میراث فرهنگی معتقدند به استناد لایه‌های سفالی كه از منطقه دالان اصلی و تالار بزرگ و دهلیز ورودی كونه‌مالان بدست آمده است این غار از هزاره‌های دوم و اول قبل از میلاد تا دوره پارتی و اسلامی و حتی زمان‌هایی از قرون وسطی مورد سكونت انسانها قرار گرفته است. بگفته تعدادی از ریش سفیدان روستاهای این منطقه در طول جنگ‌های زیادی كه در كردستان به وقوع پیوسته و نیز در زمان حمله روس‌ها به این منطقه ساكنین روستاهای اطراف در این غار پناه می‌گرفتند. موجودات زنده این غار به غیر از كبوترهای چاهی، خفاش‌ها می‌باشند كه قسمت‌هایی از غار را به عنوان آشیانه انتخاب كرده‌اند. به دلیل تاریك بودن و نبود نور هیچ نوع جلبكی در آب دریاچه این غار رشد نكرده و به غیر از جانداران میكروسكوپی هیچ موجوی دیگری زیست نمی‌كند. براساس تحقیقات انجام شده رطوبت داخل این غار آبی ‪ ۷۵درصد و دمای آب آن نیز بین ‪ ۵تا ‪ ۱۰درجه سانتیگراد است. در زمان حاضر روزانه حدود یكهزار نفر از این پدیده طبیعی زیبا و شگفت انگیز بازدید می‌كنند.

 

این پل در فاصله دو کیلومتری جنوب شرقی خوی و بر روی یکی از شاخه های رودخانه " قطور" در زمان "احمد خان دنبلی" – یکی از بزرگان خوی بین سال های 1170 الی1200 هـ.ق – ساخته شده است. جهت پل شمالی- جنوبی است.

 

طول پل پنجاه متر و عرض و ارتفاع آن هر یک هفت متر است.

 

این پل هفت دهانه بزرگ و هفت دهانه کوچک در بالای پایه ها و شش پایه سنگی دارد. ارتفاع پایه های سنگی از کف پل، دو متر است. فاصله بین پایه های سنگی را با طاق های جناقی متناسب و مستحکمی برپا داشته اند. پایه های پل در هر دو جهت مخالف و موافق آب رودخانه، آب شکن های مثلثی به اندازه دو متر دارند.

 

پل خاتون هفت چشمه طاق بزرگ و هفت چشمه طاق کوچک در بالای پایه ها دارد .

 

تمامی این چشمه طاق ها به وسیله طاق های جناقی و با آجر و ملاط گچ و قسمت های وسط طاق نیز با سنگ و ملاط گچ پوشش داده شده است. بعد از اتمام کار طاق زنی، دیواره های طرفین پل خاتون را با آجر تا ارتفاع مورد نظر بالا برده و میان این دیواره را با ملاط و مصالح آجر و سنگ پر کرده اند.

 

سطح گذر پل به علت بزرگ تر بودن طاق میانی پل از سایر طاق ها و به علت متقارق بودن طاق های بزرگ دارای شیب ملایم به دو طرف شمال و جنوب است.

 

مصالح اصلی بنا سنگ های تراشیده سفید رنگ نامنظم و سنگ های تراشیده منظم، قلوه سنگ، سنگ لاشه و آجرهایی به ابعاد25×25×5 و 18×18×5 و ملاط آهک و گچ و ساروج است.