İslam"ın Ekonomik Düzeni-10
8-Maliyet, humus, zekât, adak ve sadaka almak ve onları halkın ihtiyaçlarını gidermek yolunda sarf etmek, serveti tâdil etmenin ve malları camiada yaymanın en önemli amillerinden biridir.
9-Eğer bunca kontrol edici faktörlere rağmen yine de bazen tekasür ve servetin tekelleşmesiyle karşılaşılırsa, şeriatın salih hakimi, ağır vergiler tayin etmekle onun önünü alabilir.
10-İnfak, karzü'l-hasene (güzel borç) ve kardeşlere yardım etmeye ait ahlakî düsturlar. Nitekim Kur’ân namaz kılanların sıfatı hakkında şöyle buyuruyor:
“(Gerçek namaz kılanlar) o kimselerdir ki, mallarında fakirler ve mahrumlar için belli bir hak vardır.”
Bir de İslamî kardeşlik ki üç mertebeye sahiptir:
a) Kendi ihtiyaçlarını giderdikten sonra din kardeşinin de ihtiyaçlarını temin etmek (ihsan).
b) İhtiyaçları gidermekte İslamî kardeşi kedisiyle eşit saymak (beraberlik).
c) Din kardeşini kendisine nispet üstün saymak ve kendi ihtiyaçlarını gidermeden onun ihtiyaçlarını gidermek (fedakârlık).[1]
11- Hasbe Dairesi
İslam’ın kadılık tezgâhının Hasbe[2] isminde bir dairesi vardır, onun nezaretçisine muhtesip veya sahibü's-suk denir.
Bu dairenin işi toplumda iktisadî emniyeti korumaktır. Örneğin:
1-Esnafın, geçit yolunu kapatmasına, eşyaları yolun üzerine bırakmasına ve gelip gidenlere zahmet vermesini engellemek.
2-Esnaf ve mağaza sahiplerinin terazi ve taşlarını teftiş etmek ve fiyatları kontrol etmek.
3-Stokçu ve menfaatçi tüccarları gafil avlamak ve stok edilmiş erzak ambarlarının anahtarlarını kırmak.
4-Dini, dolandırıcılık vesilesi kılan ve fiyatları yükselten kimseleri cezalandırmak.
İslami hükümette, Hasbe idaresi, her yerde ve her zaman halkın hizmetindedir; bütün alanlarda ve mamur mekânlarda, ticarî ve içtimaî yerlerde süratle halkın muhtelif sınıflarının ekonomi ve huzurlarını korumaya koyuluyorlar.[3]
[1] - İhyau'l-Ulumu'd-Din, Gazali, İslamî Uhuvvet bölümü.
[2] - Dava açmaya ihtiyaç duyulmayan işler hususunda halkın arasında hükmetmeye Hasbe ve onun nezaretçisine Hasbe Valisi denir. Bu çeşit işler, çabuk yapılması için valinin veya özel bir yöneticinin gözetimi altında yer alır.
[3] - Şu kitaplara müracaat edilsin: İbn-i Haldun, s.196; el-Ahkamu's-Sultaniyye, el-Maverdî, s. 61-72; Hutatu'l-Mukrizi, c. 1, s. 463-464; Tarihu'l-İslam, Dr. İbrahim Hasan, c. 1, s.489-490. Adalet ve Kaza der İslam, s. 159-168.
İslamın Ekonomik Düzeni-9
İslamın Ekonomik Düzeni-8
İslamın Ekonomik Düzeni-7
İslamın Ekonomik Düzeni-6
İslamın Ekonomik Düzeni-5
İslamın Ekonomik Düzeni-4
