كلیههای سالم با خارج كردن مایع، مواد معدنی و مواد زاید اضافی خون شما را پاك نگهمیدارند. آنها در عین حال هورمونهایی را میسازند كه استخوانهای شما را مستحكم نگه میدارد و به تولید خون در بدن كمك میكند. هنگامی كه كلیهها دچار نارسایی میشوند، مواد زاید زیانبار در بدن شما تجمع پیدا میكنند، فشار خون شما ممكن است بالا رود، مایعات در بدن شما تجمع پیدا میكند و ممكن است سلولهای قرمز خون به اندازه كافی در بدن شما تولید نشود. همودیالیز شایعترین روش برای درمان نارسایی پیشرفته و دایمی كلیه است. همودیالیز برای اولین بار در دهه 1960 میلادی به صورت یك درمان عملی برای نارسایی كلیه درآمد، تا به امروز درمان با این شیوه كارآمدتر شده و عوارض جانبی آن به حداقل رسیده است. در سالهای اخیر ماشینهای دیالیز كوچكتر و قابلحملتر و سادهتر شدهاند و در نتیجه، جذابیت بیشتری برای بیماران پیدا كردهاند. اما حتی با داشتن بهترین شیوهها و تجهیزات، همودیالیز هنوز یك درمان پیچیده است كه استفاده از آن نیاز به كار هماهنگ یك گروه كامل مراقبتهای بهداشتی از جمله متخصص كلیه، پرستار دیالیز، تكنسین دیالیز، متخصص تغذیه و مددكار اجتماعی دارد و البته همكاری خودتان و اعضای خانوادهتان...
همودیالیز چگونه عمل میكند؟
همودیالیز فرآیندی است كه در آن در افراد دچار نارسایی كلیه، خون از بدن بیمار خارج میشود و پس از تصفیهشدن در دستگاه دیالیز به بدن بازگردانده میشود. دستگاه دیالیز یا كلیه مصنوعی ماشینی است كه میتواند مواد زاید نامطلوب را از خون جدا كند یا مواد مورد نیاز را به آن بیفزاید. دستگاه دیالیز با انجام این عمل تعادل اسید و باز، و مقدار آب و مواد محلول در بدن را كنترل میكند. در همودیالیز خون به تدریج از بدن خارج میشود، از میان یك فیلتر مخصوص كه مواد زاید و مایعات اضافی را جدا میكند میگذرد، و خون پاكشده دوباره به بدن باز گردانده میشود. خارج كردن مواد زاید زیانبار و نمك و مایعات اضافی فشار خون شما را كنترل میكند و تعادل مواد شیمیایی مانند پتاسیم و سدیم را به بدن شما باز میگرداند. البته این كلیه مصنوعی یك كار مهم كلیه طبیعی - تولید هورمونهایی كه از جمله بر فشار خون و خونسازی تاثیر میگذارند - را نمیتواند انجام دهد. یكی از بزرگترین تغییراتی كه در زندگی شما هنگام شروع درمان با همودیالیز رخ میدهد، این است كه باید از برنامه دقیقی پیروی كنید. اغلب بیماران باید سه بار در هفته برای 3 تا 5 ساعت یا بیشتر به درمانگاه دیالیز بروند تا به دستگاه دیالیز وصل شوند. پژوهشگران در حال بررسی این موضوع بودهاند كه آیا جلسات كوتاهتر دیالیز یا جلسات طولانی دیالیز را بهطور شبانه هنگام خواب بیمار میتواند به همان اندازه در دفع مواد زاید موثر باشد یا نه. ماشینهای جدیدتر دیالیز كه میتوان در خانه از آنها استفاده كرد، این گزینههای جایگزین را عملیتر كرده است. با یك دوره آموزشی كوتاهمدت میتوان یكی از اعضای خانواده یا دوستان بیمار را برای انجام درمان دیالیز در خانه آماده كرد. دیالیز در خانه به شما انعطافپذیری بیشتری از لحاظ برنامه روزانهتان میدهد. در این صورت زمان هر جلسه دیالیز یا شمار جلسات در هفته ممكن است متفاوت باشد، اما در هر حال باید برنامه منظمی برای دیالیز مانند هنگامی كه به درمانگاه دیالیز میروید، داشته باشید.
ایجاد دسترسی عروقی
یكی از مهمترین اقدامات پیش از شروع همودیالیز، آماده كردن یك راه عروقی برای اتصال به دستگاه دیالیز است، یعنی محلی از بدن شما كه بتوان از آن خون را خارج كرد و دوباره به بدن بازگرداند. این راه عروقی باید هفتهها یا ماهها پیش از شروع دیالیز آماده باشد. این اتصال عروقی امكان خارج كردن و جایگزینی موثرتر خون شما را با عوارض كمتر فراهم میكند.
معمولا این راه عروقی در مچ شما با انجام یك جراحی كوچك و اتصال شریان و ورید ایجاد میشود. فشار خون بالای شریان، ورید را گشاد میكند، و یك راه عروق مناسب برای وارد كردن سوزن دستگاه دیالیز ایجاد میشود.
تجهیزات و شیوههای دیالیز
ماشین دیالیز در حدود اندازه یك ماشین ظرفشویی است. این ماشین سه كار عمده را انجام میدهد:
• پمپ كردن خون و نظارت بر جریان خون از لحاظ ایمنی
• پاك كردن خون از مواد زاید
• نظارت بر فشار خون و میزان خارج كردن مایعات از بدن شما
دیالیزور یك محفظه بزرگ حاوی هزاران فیبر كوچك است كه خون از میان آنها میگذرد. محلول دیالیز، مایع پاككننده، در اطراف این فیبرها پمپ میشود. این فیبرها به آب و مایعات اضافی امكان میدهند تا از خون شما به محلول دیالیز وارد شوند و بعد به بیرون حمل شوند. این بخش دیالیزور را گاهی كلیه مصنوعی میگویند.
محلول دیالیز
محلول دیالیز كه مایعی است كه در بخش دیالیزور به خارج كردن مواد زاید و مایعات اضافی از خون شما كمك میكند. این مایع حاوی مواد شیمیایی است كه به صورت اسفنج عمل میكنند. دكتر شما برای درمان شما محلول دیالیز خاصی را تجویز میكند. تركیب این مایع بر اساس میزان تحمل شما نسبت به درمان با دیالیز و آزمایشهای خونی شما ممكن است تغییر داده شود.
سوزنها
بسیاری از افراد وارد كردن سوزنهای دیالیز را یكی سختترین بخشهای این درمان میدانند. اما اغلب افراد پس از چند جلسه به آنها عادت میكنند. اگر وارد كردن سوزن برایتان دردناك باشد، ممكن است از یك كرم یا اسپری بیحسكننده روی پوستتان استفاده شود. اغلب مراكز دیالیز از دو سوزن استفاده میكنند- یكی خون را به دیالیزور وارد میكند و دیگری كه خون را پاكشده را به بدن شما باز میگرداند. البته گاهی هم از سوزنهای مخصوصی استفاده میشود كه دارای دو منفذ هستند و جریان دوطرفه خون را ممكن میكنند، اما این سوزنها كارایی كمتری دارند، و زمان جلسه دیالیز را افزایش میدهند. سوزنهایی كه برای دیالیز با كارایی بالا یا دیالیز جریان سریع استفاده میشوند، باید اندكی بزرگتر از آنهایی باشند كه در دیالیزورهای معمولی استفاده میشوند.
باتشکر