تبیان، دستیار زندگی

مهدی صاحب الزمان بهر بابا نوحه گر شد

یوسف زهرا ببین غرق ماتم خونجگر شد

گلشنِ زهرا خزان

اشکِ مهدی شد روان

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

سامرا ماتم سرا شد

سامرا غرق عزا شد

در زمین و آسمانها

مجلس ماتم به پاشد

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

درون حجره امامی است خون جگر گشته

دچار داغ و گرفتار درد سر گشته

ببین که لحظه ی راه رفتن این آقا

شبیه مادر تو دست بر کمر گشته

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

از ما زمنیان به شما اسمان سلام

مولای دلشکسته امام زمان سلام

این روزها هزار ودوچندان شکسته ای

حالا کجای روضه بابا نشسته ای

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

        آسمان ماتم گرفته از جفا یابن الحسن        

سر کشیده ساقی آن جام بلا یابن الحسن

بر دل یاران غمی ناگفتنی بنشسته است     

 غرق ماتم گشته شهر سامرا یا بن الحسن

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

سوزد از زهرِ جفا پیکرِ او وامصیبت

مهدیش گریه کنان در برِ او وامصیبت

سامرا ماتمسراست

قلبِ مهدی در عزاست

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

می شود در این حریم

مهدی زهرا یتیم

می نشیند در غم و

محنت و سوگی عظیم

یا امام عسگری

بی پناه و لشگری

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

دگر تمام امیدهای زندگی مهدی

برای باب غریب تو بی ثمر گشته

همین مه شبِ قامت هلال، هر چشمش

برای ظلم مدینه چقدر، تر گشته

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

کشته شد نورِ دلِ آل خاتم تسلیت باد

شد اباصالح یتیم اهلِ عالم تسلیت باد

شد عزای دیگری

از فراق عسگری

اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

نسل پاک فاطمه

یادگار حیدری

گشته در این سرزمین

یوسف زهرا حزین

بهر تشییع می رسد

حضرت روح الامین

یازده بار جهان گوشهء زندان کم نیست

کنج زندان بلا گریهء باران کم نیست

سامرائی شده ام ، راه گدایی بلدم

لقمه نانی بده از دست شما نان کم نیست

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

قسمت این بود که من هم به جوانی بروم

با دلی سوخته زین وادی فانی بروم

آنچنان زهر بهم ریخته ارکان مرا

نفسی نیست که با آه و فغانی بروم

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

امروز دیگر سامرا مثل یتیمی

امروز دیگر سامرا آقا نداری

در آسمان آفتابی نگاهت

آن گنبدی که داشتی حالا نداری

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

دیروز از بال و پر پروانه تو

دیدیم زیر خاک ها خاکسترش را

عیبی ندارد مرقدت گنبد ندارد

جبریل می سازد برایت بهترش را

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

ای کاش در اینجا مجالی دست میداد

پای گلوی بیصدای تو بمیرم

یک حجره و یک بستر و یک باغ لاله

خیلی دلم میخواست جای تو بمیرم

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

با چشم هایی که کبود و تار هستند

روی پسر را بیش از این دیدن محال است

ای تشنه لب با لرزش دستی که داری

آب از لب این ظرف نوشیدن محال است

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

وقتی لب این کاسه پر آب آقا

بر آستان تشنه ی دندانتان خورد

از شدت برخورد این ظرف سفالی

انگار لب های کبودت خیزران خورد

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

رنج و هجران وبلا از غربتم لبریز بود

دیده،عمری بود از غمهای من خونریز بود

کربلایم سامرا و قاتلم زهر جفا

گوشه تبعیدگاهم ، قتلگاهم نیز بود

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

بهشت گمشده در غربت! فدای آن حرم ویران

به سوی خاک شما از اشک، دخیل بسته‌ام از ایران

شما همان دو بهشتانید ، مقام پاک سرشتانید

نه این خرابۀ خاموشان، نه این شکستۀ دلگیران

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

زچشم پر گهر من خدا خبر دارد

زجان پر شرر من خدا خبر دارد

که بود معتمد و ظلم او چگونه شکست

ز کینه بالو و پر من خدا خبر دارد

 اس ام اس شهادت امام عسکری/sms تسلیت شهادت امام  عسکری/smsشهادت امام  عسکری

یكى از اهداف و برنامه‏هاى كلّى پیامبر و معصومان علیهم‏السلام حراست و مرزبانى از اندیشه‏هاى اسلامى بود كه با آغاز بعثت و دعوت پیامبر شروع شده و هریك از امامان بزرگوار به تناسب شرایط زمانى خود به این وظیفه مهم و خطیر پرداخته‏اند. چنانكه ملاحظه مى‏كنیم، حضرت محمد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم با بسیارى از گروه‏ها همانند: دهرى‏ها، زنادقه، براهمه و غیر آنان و همچنین امامان علیهم‏السلام با افراد و گروه‏هاى بسیارى كه به ظاهر مسلمان بوده، اما افكار خارج از اندیشه‏هاى دینى و اسلامى داشتند، به بحث و گفت و گو و مقابله جدّى مى‏پرداختند.

بدین شكل كه اگر فرد یا افرادى دچار اشتباهات یا تناقضاتى مى‏شدند، نخست به هدایت و روشنگرى و به دور از هرگونه موضع‏گیرى كار خود را آغاز مى‏كردند؛ اما همین كه احساس مى‏شد، این فكر انحرافى به دنبال جریانى پنهان یا آشكار، خود را نشان داده است فوراً دست به افشاگرى علیه آنان مى‏زدند.

و گاهى نیز همین اندیشه‏ها كه هر روز در لباس نویى خود را در جامعه اسلامى آشكار مى‏كرد، خلفاى بنى عبّاس را هم به دام انداخته و گاه مى‏شد همان افكار غلط، سیاست نظام را ترسیم مى‏نمود.

مثلاً در زمان امام هادى علیه‏السلام مسأله «خلق قرآن» در جامعه اسلامى بالا گرفته و طرفداران زیادى پیدا كرده بود و چند خلیفه عبّاسى به تبعیّت از یك دسته، گروه مخالف را در زیر بدترین فشارها و شكنجه‏ها وادار به پیروى از عقیده خود مى‏كردند. از جمله كسانى كه در سال 220 ق. بر سر همین عقیده، شلاّق زیادى خورده و شكنجه فراوانى دید و مدّتى در زندان به سر برد، احمد بن حنبل1 بود كه از او مى‏خواستند تا دست از عقیده خود برداشته و با خلیفه عبّاسى هم نظر شود.

بى‏شك یكى از علل و انگیزه‏هاى جدا ساختن امامان علیهم‏السلام از امت اسلامى، همین جهت بود كه عدّه‏اى از خدا بى‏خبر مى‏خواستند با استفاده از قدرت خلافت اسلامى، جامعه را به سمت و سویى كه خود مى‏خواهند، بكشانند و جوانان را نسبت به باورهاى دینى سست كنند و آنها را در دامان همان اندیشه‏هاى باطلى كه از پیش طرّاحى كرده و رواج داده بودند، بیندازند تا كسى نتواند آزادانه در برابر این تهاجم ایستادگى نماید.

این نوشتار، به بخش بسیار كوچكى از این تلاش‏هاى جدّى پرداخته است.

امام و نگهبانى از اندیشه اسلامى

دوران امام یازدهم، یكى از دوران‏هاى سخت و دشوارى بود كه افكار گوناگون از هر سو «جامعه اسلامى» را تهدید مى‏كرد. و با اینكه امام در نهایت فشار به سر مى‏برد، اما وى همانند پدران خود، لحظه‏اى از این مسأله غفلت نورزیده و در برابر گروه‏ها و مكتب‏هاى التقاطى و اندیشه‏هاى وارداتى و ضدّ اسلامى از جمله: صوفیان، غُلات، مُفَوّضه، واقفیه، دوگانه پرستان و سایر دگراندیشان، سخت موضع گرفته و با شیوه‏هاى خاصّ خود، كارهاى آنها را خنثى نموده و نقش بر آب مى‏كرد.

آگاه ساختن فیلسوف عراق

مورّخان نوشته‏اند: در زمان امام حسن عسكرى علیه‏السلام فیلسوفى در عراق مى‏زیست به نام «اسحاق كِندى». وى به خیال این كه در قرآن تناقض وجود دارد، در خانه نشست و مشغول تدوین و تألیف كتابى در تناقض قرآن شد. ابن شهرآشوب مى‏نویسد:

روزى یكى از شاگردان اسحاق كِندى به محضر امام حسن عسكرى علیه‏السلام وارد شد. امام به وى فرمود: آیا در بین شما فرد توانایى پیدا نمى‏شود كه استادتان كِندى را در آنچه كه آغاز كرده، رد كند و او را از این كار باز دارد؟!

او گفت: ما همه از شاگردان او هستیم و چگونه مى‏توانیم در این خصوص یا در دیگر مسائل بر استاد خود اعتراض كنیم؟!

حضرت فرمود: آیا آنچه را كه به تو بیاموزم، به او مى‏رسانى؟

عرض كرد: آرى.

امام فرمود: به نزد او روانه شو و نخست با وى معاشرت نیكى داشته باش و به هر چه نیاز دارد، كمكش كن. هنگامى كه با او انس گرفتى، به او بگو: سؤالى به ذهنم رسیده است كه دوست دارم آن را از تو بپرسم. او خواهد گفت: سؤال كن. پس به او بگو: اگر گوینده (آورنده) این قرآن نزد تو بیاید و از تو بپرسد: آیا احتمال وجود دارد كه مقصود خداوند از این گفتار، غیر از آن باشد كه شما پنداشته‏اى و در پى آن هستى؟

 او به تو خواهد گفت: آرى، این احتمال وجود دارد. زیرا انسان هنگام شنیدن، بهتر متوجّه معانى مى‏شود و آنها را درك مى‏كند. چون چنین گفت، به او بگو: شما چه مى‏دانى شاید منظور گوینده كلمات قرآن غیر از چیزى باشد كه شما تصوّر كرده‏اى و او الفاظ قرآن را در غیر معانى خود استعمال كرده باشد.

آن مرد از حضور امام حسن عسكرى علیه‏السلام مرخّص شده و به سوى استاد خود، فیلسوف عراقى، رهسپار گردید و مدّتى به دستور آن حضرت با او به نیكى رفتار كرد و سرانجام در فرصت مناسب، سؤال پیشنهادى امام را از او پرسید.

كِندى گفت: یك مرتبه دیگر این سخن را برایم بیان كن.

وى بار دیگر سخن امام را بیان نمود. كِندى درنگى كرده و مقدارى فكر كرد و دریافت كه هم از نظر لغت و هم از نظر علمى این امر كاملاً محتمل است و در نظرش این سخن كاملاً صحیح آمد. از این روى به شاگردش گفت: تو را سوگند مى‏دهم كه بگویى این سخن را از كجا آموختى و چه كسى آن را به تو گفته است؟

راوى مى‏گوید: گفتم: این، چیزى بود كه بر قلبم گذشت؛ لذا از شما پرسیدم.

گفت: هرگز! همانند تو محال است بر چنین چیزى دست پیدا كند و به این مرتبه از این سخن برسد! حال به من بگو كه این سخن را از كجا آوردى؟

گفتم: این، دستورى بود كه ابومحمّد ـ عسكرى علیه‏السلام ـ به من یاد داده است.

گفت: درست گفتى، چرا كه چنین سخنانى تنها از همان خاندان صادر مى‏شود.

سپس آتشى درخواست كرده و هر آنچه را كه نوشته بود، در آتش سوزاند.2

برخورد با غلات و مُفَوِّضه

از دیگر برخوردهایى كه امام حسن عسكرى علیه‏السلام با منحرفان فكرى داشت، همانا موضع‏گیرى در برابر غلات و مفوّضه بود؛ یعنى همان‏هایى كه عقیده داشتند: خداوند در ابتداى آفرینش با خلقت كردن پیامبر، همه چیز را به او واگذار كرده، سپس این پیامبر است كه دنیا و هر آنچه كه در او هست را آفریده است. و برخى گفته‏اند: خداوند این اختیار را به علىّ بن ابیطالب علیه‏السلام داده است.3

و چون این اندیشه انحرافى لطمه شدیدى بر عقاید مسلمانان مى‏زد، و پیامدهاى ناگوارى در پى‏داشت، بدین جهت از آغاز پیدایش این تفكّر غلط، مورد نكوهش معصومان علیهم‏السلام قرار گرفت و این طایفه را بدتر از یهود و كفّار قلمداد كردند. زیرا چیزى مدّعى شده بودند كه حتّى یهود و نصارا هم نگفته بودند. چرا كه یكى از آثار این تفكّر غلط، غُلوّ درباره پیامبر و معصومان علیهم‏السلام بود. از این‏رو، امام عسكرى علیه‏السلام مسلمانان را از پیروى چنین افرادى با چنین افكارى بر حذر مى‏داشت و گاهى با برخى از ساده‏اندیشان و فریب خوردگان بسیار بزرگوارانه برخورد مى‏كرد، به امید آنكه از باور خود دست بردارند.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی آستانه مقدسه قم

پى‏نوشت‏ها:

1. تاریخ یعقوبى، ج 2، ص 472؛ تاریخ طبرى، ج 7، ص 195؛ الامام الصّادق و المذاهب الاربعه، ج 4، ص 456.

2. مناقب آل ابى‏طالب(ع)، ج 4، ص 424؛ با خورشید سامرّا، ص 267.

3. شرح باب حادى عشر، ص 99.

6. هدایت چهره به چهره

امام عسكرى علیه‏السلام با اینكه اكثرا در زندان بود، ولى بین شیعیان حاضر مى‏شد و رو در رو نیز با آنان صحبت مى‏كرد و با پاسخگویى علمى، فقهى، اعتقادى و... منحرفان را اصلاح و افراد سالم را در مسیر خود، ثابت قدم مى‏كرد. و در این راه نیز گاه به طریق اعجاز از زندان، خود را به یاران مى‏رساند. حضرت هرگاه مصلحت مى‏دید، به شیعیان دستور مى‏داد بعد از نماز عشا در منزل یكى از شیعیان گرد هم آیند تا با آنان دیدار كند.

سیّد مرتضى مى‏گوید: ابوالتحف مصرى روایتى را مرفوعا از ابو یعقوب اسحاق بن ابان برایم نقل كرد و گفت:

ابومحمد علیه‏السلام شخصى را نزد شیعیان خود مى‏فرستاد و در پیامى به آنان دستور مى‏داد: «در شب معیّن به خانه‏اى معیّن بروید كه مرا در آنجا خواهید یافت.» این، در حالى بود كه نگهبانان شب و روز از زندان حضرت مراقبت مى‏كردند و هر پنج روز آنها را عوض و به نگهبانان جدید توصیه مى‏كردند مراقب او باشند و محلّ مأموریت را ترك نكنند. یاران امام به محلّ تعیین شده مى‏رفتند و حضرت را مى‏دیدند كه زودتر از همه آنجاست. آنان مسائل و نیازهاى خود را عرضه مى‏كردند و امام نیازهایشان را بر طرف مى‏كرد. در حالى كه دشمنان، امام را در زندان مى‏دیدند.17

7.نامه نگارى عمومى و خصوصى

امام حسن عسكرى علیه‏السلام به دلیل اوضاع امنیتى شدیدى كه گرفتارش بود، از روش «نامه‏نگارى» به طور گسترده استفاده مى‏كرد و از این طریق، نواقص ارتباطات با مردم را جبران مى‏كرد و این، در حالى بود كه آن حضرت شبكه وسیع نمایندگان براى هدایت امت، شاگردان زبده وفادار و... را نیز در اختیار داشت. یاران و شیعیان نیز با پى بردن به این تاكتیك امام، سؤالات و مسائل خود را مى‏نوشتند و آن حضرت به عنوان رهبرى پرتوان و پاسخگو، در همه عرصه‏ها یاران و شیعیان را یارى مى‏رساند. «سهل بن زیاد» مى‏گوید:

در سال 255 ق. به امام نوشتم: یاران و دوستان ما در مسئله «توحید» اختلاف دارند؛ برخى، خدا را جسم و عدّه‏اى صورت مى‏دانند...

امام چنین نوشت:

«درباره توحید سؤال كرده‏اى، در حالى كه از آن دور مانده و بى خبرید. خداوند، یكى است و شریك ندارد، نزاده و از كسى به وجود نیامده و هیچ كس همتاى او نیست. آفریدگارى است كه خود آفریده كسى نیست. خداى تبارك و تعالى هر جسم و یا چیز دیگرى را كه بخواهد، مى‏آفریند و آنچه را بخواهد، چهره‏پردازى مى‏كند؛ در حالى كه خود، چهره‏پردازى نشده است. ثنا و نام‏هایش والا و مقدّس باد كه او را همتایى باشد. اوست نه غیر او. هیچ مانندش نیست و او شنونده و بیناست.»18

از این باب، مى‏توان به انبوه نامه‏هاى حضرت به نمایندگان و یارانش نیز استناد كرد.

8. اقدام عملى

امام عسكرى علیه‏السلام گاهى در نامه‏هایش یاران را از منكرات، نهى و به معروف‏ها امر مى‏كرد. در نامه‏اى به «ابن بابویه» مى‏فرماید: «اى بزرگمرد مورد اعتماد و فقیه من، ابوالحسن على بن حسین قمى! خداوند، تو را براى انجام امور مورد رضاى خویش موفّق بدارد و به لطف خود از نسل تو فرزندانى صالح و شایسته به وجود آورد.

 تو را به تقواى الهى و به پاداشتن نماز و اداى زكات سفارش مى‏كنم؛ زیرا آنان كه زكات نمى‏دهند، نمازشان پذیرفته نیست. تو را به گذشت از لغزش دیگران، فرو خوردن خشم، صله رحم، دلجویى از برادران دینى، تلاش در رفع حوائج آنان به هنگام سختى و گشایش، شكیبایى در برابر نادانى، تفقّه در دین، پایدارى در امور، هم پیمانى با قرآن، خوشخویى، امر به معروف و نهى از منكر توصیه مى‏كنم. خداى عزّوجلّ فرمود: «در بسیارى از راز گویى‏هاى ایشان خیرى نیست مگر كسى كه به صدقه یا كار پسندیده یا سازشى میان مردم فرمان دهد.»

تو را به پرهیز و اجتناب از تمام كارهاى زشت سفارش مى‏كنم .بر تو باد به نماز شب كه پیامبر سه بار به على فرمود: «بر تو باد به نماز شب. هر كس نماز شب را سبك بشمارد، از ما نیست.» به سفارش من عمل نما و به شیعیانم امر كن تا نماز شب به جا آورند.»19

9. شناساندن ابزارهاى هدایت

امام عسكرى علیه‏السلام براى اینكه شیعیان راههاى وصول به معروف‏ها و نیكى را یاد بگیرند، به بازشناساندن آنها مى‏پرداخت. از جمله به ارزش عقل و پند در هدایت شدن چنین اشاره مى‏فرمود:

«للقلوب خواطر من الهوى و العقول تزجر و نزاد فى التّجارب علم مستأنف و الاعتبار یفید الرّشاد ...؛ دل‏ها را خاطره هایى از هوا و هوس است، ولى عقل‏ها مانع مى‏شوند و در كوران تجربه‏ها، دانش تازه‏اى به دست مى‏آید. پند و عبرت گرفتن، مایه هدایت است.»20

آن حضرت درباره بیم و امید هم به عنوان ابزار باز دارندگى از گناه، مى‏فرمود:

«ما ادرى ما خوف امرئى و رجاؤه مالم یمنعاه من ركوب شهوةٍ اِنْ عرضت له و لم یصبر على مصیبة ان نزلت به؛ بیم و امیدى كه صاحبش را از ارتكاب عمل زشتى كه براى او فراهم شده، باز ندارد و بر مصیبتى كه بر او وارد شده است، شكیبایى ندهد، چه سودى دارد؟»21

و درباره سبك شمردن گناه مى‏فرماید: «من الذّنوب التى لاتغفر لیتنى لا اُوخذ الاّ بهذا؛ از گناهانى كه بخشیده نمى‏شود، این است كه [گنهكار بگوید:] كاش به غیر همین گناه عقوبت نمى‏شدم.»22

در كنار موارد مذكور، اساسا آن حضرت اقشار مختلف مردم را به یاران و پیروانش مى‏شناساند و توضیح مى‏داد كه براى هدایت چه گروهى باید هزینه و وقت اختصاص دهند و در واقع «مخاطب‏شناسى» در روند هدایتگرى را، به آنان گوشزد مى‏كرد. «قاسم هروى» مى‏گوید:

دستخطّى از ابومحمّد علیه‏السلام به یكى از بنى اسباط صادر شد. او مى‏گوید: به آن حضرت نامه نوشتم تا او را در جریان اختلاف میان دوستانش قرار دهم و رهنمود بگیرم. امام نوشت:

«وانّما خاطب اللّه عزّوجلّ العاقل...؛ همانا خداى عزّوجلّ اهل خرد را مورد خطاب قرار داده است و هیچ كس بیش از خاتم و سرور پیامبران دلیل و برهان بر پیامبرى خود اقامه نكرد. با این همه، گفتند: او جادوگر، كاهن و دروغگوست

. خداوند هر كس را كه پذیراى هدایت بود، ارشاد كرد؛ چرا كه بسیارى از مردم دلیل و برهان را مى‏پذیرند. بدین ترتیب، هرگاه خدا دوست نداشته باشد حقّى را پدیدار سازد، هرگز پدید نخواهد آمد. او پیامبران را بر انگیخت تا مردم را بیم و امید دهند و در حالت ضعف و قدرت، آشكارا مردم را به حق دعوت كنند و همواره با آنان سخن گویند تا خدا امر خویش را حاكم و فرمان خود را اجرا سازد.

مردم طبقات گوناگونى دارند؛ آنان كه اهل بصیرت‏اند، راه نجات را شناخته، به حق تمسك جسته و به شاخه و فرعى استوار و پابرجا ارتباط یافته‏اند و هیچ شكّ و تردیدى به خود راه نداده و به غیر پناه نبرده‏اند.

طبقه دیگر، كسانى‏اند كه حق را از اهل آن نگرفته‏اند؛ مانند كسانى‏اند كه در دریا سفر مى‏كنند، با تلاطم دریا آشفته مى‏شوند و با آرامش آن آرام مى‏گیرند.

دسته دیگر، اسیر شیطان شده و سخن پیروان حق را رد نموده و با حسادت خویش حق را مغلوبِ باطل مى‏كنند. بنابراین، كسانى را كه به این سو آن سو مى‏زنند، به خود واگذار. چرا كه اگر چوپان بخواهد گوسفندانش را گرد آورد، با كمترین زحمتى قادر به آن خواهد بود...»23

منبع: پایگاه اطلاع رسانی آستانه مقدسه قم

17. همان؛ مدینة المعاجز، ص 571.

18. توحید صدوق، ص 1.1، ح 14.

19. كشف الغمّه، ج 2 ص 416؛ بحار الانوار، ج 50، ص 296؛ معادن الحكمة، ج 2 ص 264، به نقل از حیاة الامام عسكرى، ص 254.

20. نزهة الناظر، ص 72، به نقل از حیاة الامام العسكرى، ص 153

21. همان، ص 73.

22. تحف العقول، ص 517.

23. كشف الغمّه، ج 2 ص 416؛ بحارالانوار، ج 50، ص 296.

24. بحارالانوار، ج 50، ص 308؛ ارشاد، مفید، ص 344.

25. كافى، ج 1، ص 508.

26. مناقب آل‏ابیطالب(ع)، ابن شهرآشوب، ج 4، ص 424.

* این روایت و داستان به طور كامل در برخى از مقالات همین ویژه نامه آمده است.

27. حیاة الامام العسكرى، ص 121.

3. قرآن؛ نقطه آغاز

از جمله مشكلات امر به معروف و نهى از منكر در عرصه عمل، یافتن نقطه مشترك براى ورود مناسب و ارتباط كار آمد است. امام عسكرى علیه‏السلام از قرآن كریم براى تقویت ارتباط و پذیرش «هدایت» استفاده مى‏كرد. از این روى در استنادها و استدلال‏هایش همواره توجّهى به قرآن داشت و همین امر، موجب خضوع قلبى مخاطبان مى‏شد. امام حسن عسكرى علیه‏السلام در نامه‏اى به اسحاق بن اسماعیل نیشابورى مى‏نویسد:

«بعضى از شما در دوران امام قبلى تا زمانى كه به درود حیات گفت و در این مدّت از دوران امامت من، كارهایى كردید كه از نظر من پسندیده و قرین استوارى نبود.

اى اسحاق! به یقین بدان؛ هر كسى از این دنیا كور بیرون برود، در آخرت نیز كور خواهد بود و سخت گمراه. اى اسحاق! مقصودم كورى چشم نیست، بلكه نابینایى دلهاى درون سینه هاست. و این، معناى گفته خدا در كتاب استوارش است كه از قول ستمگران مى‏فرماید: «ربّ لم حشرتنى اعمى و قد كنتُ بصیرا»؛ «پروردگارا! با این كه در دنیا بینا بودم، چرا كور محشورم كردى؟» خداوند نیز مى‏فرماید:«كذلك أتتك آیاتنا فنسیتها و كذلك الیوم تنسى»8؛ «این چنین آیات ما به تو رسید و فراموششان كردى، امروز هم تو فراموش شده‏اى.»

سپس امام عسكرى علیه‏السلام مطالبى را به صحابى‏اش و دیگر شیعیان گوشزد مى‏كند.9

4. اعلام موضع

در عصرى كه نا آرامى‏هاى سیاسى به اوج مى‏رسد، اركان قدرت براى بقاى خود، به هر ابزارى از جمله «تنوّع مذهبى» دامن مى‏زند و هر روزه نهضت و جنبشى مذهبى با رنگ و بوى الحادى، به وجود مى‏آید. منطقى‏ترین راه هدایت امّت، اعلام موضع در برابر منكرات مذهبى، سیاسى و اجتماعى است. لذا امام عسكرى علیه‏السلام با همین روش، گروه‏هاى زیادى از شیعیان را از افتادن در ورطه جهل و فساد احزاب و گروه‏ها نجات داد. در اهمیّت مبارزه با این جریانات منحرف، همین بس كه بدانیم آن امام مى‏فرمود:

«هیچ یك از پدرانم مانند من گرفتار شكّ و تزلزل شیعیان در امر امامت نشده‏اند.»10

آن حضرت در برابر قیام «صاحب الزّنج» كه خسارت فراوانى به جا گذاشت و طى چهارده سال و چهار ماه و شش روز، هزاران قربانى گرفت و سرانجام در سال 270 ق. توسّط موفّق عبّاسى كشته شد، امام در قالب پاسخ به نامه، اعلام موضع كرد و فرمود: «صاحب الزّنج از ما اهل بیت نیست.»11

به برخى از اعلام مواضع آن حضرت درباره انحرافات اعتقادى اشاره مى‏كنیم.

الف) صوفیّه: امام به «ابوهاشم جعفرى» فرمود:

«اى ابوهاشم! زمانى مى‏رسد كه چهره مردم خندان و دلهایشان تاریك است. از دیدگاه آنان سنّت، بدعت و بدعت، سنّت است. مؤمن را به دیده حقارت مى‏نگرند و فاسق را ارج مى‏نهند، ... به خدا سوگند! آنها از عقیده خود بر گشته و از راه حق منحرف شده‏اند. در علاقه به مخالفان ما زیاده روى كرده و شیعیان و دوست داران ما را به گمراهى مى‏كشانند...»12

ب) واقفیّه: امام در بیزارى از این گروه نامه هایى نوشته است؛ از جمله آنچه كه قبلاً به نقل از علاّمه مجلسى، از «احمد بن مطهّر» بیان كردیم.

ج) ثَنَویّه: شیخ حرّ عاملى مى‏نویسد: یكى از یاران «ابوسهل بلخى» نامه‏اى به امام نوشت و خواست در حقّ پدرش (كه ثنوى و دوگانه پرست بود) و مادرش (كه مؤمن بود) دعا كند. امام مرقوم فرمود:

«رحم اللّه والدتك...؛ خداوند، مادرت را بیامرزد...»13

همین طور «محمد بن ربیع شأنى» با یكى از ثنوى‏ها در اهواز مناظره كرد و تمایلى به آنها یافت. وى در سامرّا در خانه احمد بن خصیب نشسته بود كه امام او را به طور عبورى دید و با انگشت سبّابه اشاره فرمود: «احد، احد؛ خدا، یكى است.» وى با شنیدن این سخن، نقش بر زمین شد و از هوش رفت...14

د) مفوّضه : این گروه معتقد بودند خداوند حضرت محمّد را آفرید و آفرینش دنیا را به او سپرد و هر چه را در دنیاست، او آفریده است. به هر حال، این عدّه از دیدگاه شیعه بدتر از یهود و نصارا و كلیه بدعت‏گذاران دانسته شده‏اند.15

5.احیاى سنّت‏ها

امام عسكرى علیه‏السلام مى‏كوشید به هر بهانه‏اى غبار از چهره سنّت‏هاى فراموش شده بزداید. حتّى وقتى عدّه‏اى براى تبریك ولادت صاحب الزّمان علیه‏السلام نزدش آمدند، ضمن سخنانى فرمود:

«... برخى از شما مى‏خواهند درباره اختلاف شما و دشمنان خدا و ما كه اهل قبله و مسلمان‏اند، بپرسند... خداى عزّوجلّ به رسولش فرمود:

تو و على و فرزندان او كه حجّت‏هاى من مى‏باشند و پیروانشان را به ده ویژگى اختصاص دادم:

1. پنجاه و یك ركعت نماز.

2. انگشترى به دست راست كردن.

3. تعقیب بعد از نماز.

4. اذان و اقامه را دو تا دو تا گفتن.

5. گفتن حىّ على خیر العمل.

6. بلند گفتن بسم اللّه الرّحمن الرّحیم.

7. قنوت در نماز.

8. خواندن نماز عصر هنگام آفتاب روشن و صاف (میانه روز).

9. خواندن نماز صبح هنگام دمیدن سپیده كه هوا هنوز تاریك است.

10. موى سر و صورت را خضاب كردن.

آن مرد (عمر) كه حقّ ما را غصب كرد، با دار و دسته‏اش در نماز با ما مخالفت كرد و عوض پنجاه و یك ركعت، «نماز تراویح» را در شبهاى ماه رمضان قرار دادند و به جاى تعقیب بعد از نماز، دست بر سینه گذاشتن را تشریع نمودند. و عوض انگشترى به دست راست كردن، آن را به دست چپ كردند. در اذان و اقامه عوض دوبار گفتن فقرات اقامه، فقط اقامه فُرادا را انتخاب كرده و به جاى حىّ على خیر العمل، «الصّلاة خیرٌ من النّوم» گفتند.

عوض بلند گفتن بسم اللّه آن را آهسته گفتند، و قنوت نماز را حذف كردند، نماز عصر را بر خلاف زمانى كه هوا آفتابى و صاف است، هنگام زردى آفتاب خواندند و نماز صبح را به جاى سپیده صبح و تاریكى هوا، هنگام ناپدید شدن ستارگان خواندند.و موهاى سر و صورت را هم به جاى خضاب كردن رها ساختند.»16

هدایت و اصلاحگرى امام حسن عسکری علیه السلام

منبع: پایگاه اطلاع رسانی آستانه مقدسه قم

8. طه / 126.

9. تحف العقول، ص 484؛ رجال كشّى، ص 481.

10. تحف العقول، ص 487.

11. مناقب آل ابیطالب(ع)، ابن شهرآشوب، ج 4، ص 428.

12. حدیقة الشیعة، ص 592.

13. اثباة الهداة، ج 3، ص 427.

14. كافى، ج 1، ص 511.

15. شرح باب حادى عشر، ص 99.

16. عیون المعجزات، ص 137.

پیوند با ابدیت

انسانهای وارسته با دست‏یابی به مقام اطاعت و عبادت، از قید و بند اسارتها و بردگیهای درونی و برونی رهایی یافته،به قله‏های رفیع عظمت روحی و آزادی حقیقی می‏رسند. بندگان راستین حق كه پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و ائمه هدی علیه‏السلام در رأس آنها قرار دارند، با ساییدن پیشانی خضوع در برابر قدرت لایزال حضرت باری تعالی به درجاتی از عظمت و شكوه دست می‏یابند كه هرگز در مقابل الهه شرك و كفر و مظاهر مادی و رهبران زر و زور و تزویر، ذرّه‏ای احساس شكست و تحقیر و ترس نمی‏كنند و به غیر از خداوند عالمیان فرمانروایی را نمی‏شناسند و فقط خداوند در منظر آنان بزرگ و غیر خدا كوچك می‏نماید و اینجاست كه به ابدیت پیوسته و مشمول خطاب خداوندی می‏شوند كه:

«عَبدی اَطِعْنی اَجْعَلُكَ مَثَلی، اَنَا حیٌّ لا اَمُوتُ اَجْعَلُكَ حَیّا لا تَمُوتُ، اَنَا غَنیٌ لا اَفْتَقِرُ اَجْعَلُكَ غَنّیا لا تَفْتَقِرُ، اَنَا مَهْما اَشَاءُ یَكُونُ اَجْعَلُكَ مَهْما تَشاءُ یَكُونُ؛8

بنده من! مرا اطاعت كن تا تو را جلوه‏ای از خودم قرار دهم، من زنده و ابدی هستم تو را نیز زنده و ابدی گردانم، من غنّی بی‏نیاز هستم تو را نیز غنی گردانم، كه نیازمند نباشی، من هر چه بخواهم انجام می‏شود تو را نیز چنین قرار دهم كه هر چه بخواهی انجام شود.»

حضرت عسكری علیه‏السلام نمونه بارزی از چنین بندگان شایسته و ممتاز الهی بود كه خداوند نیز همه چیز را در اختیار او نهاده و مطیعش گردانیده بود. به چند گزارش در این زمینه توجه كنید:

1. هنگامی كه آن وجود گرامی را به یك زندانبان خشن و قسی القلب به نام نحریر سپردند، آن مرد ستم‏پیشه طبق دستور سركردگان خود بر آن حضرت سخت گرفت و از آزار و اذیتش ذرّه‏ای فرو گذاری نكرد. همسر نحریر وی را از این عمل باز داشته و با یادآوری مراتب عبادت ،اطاعت و پرهیزگاری امام، شوهرش را از عاقبت شوم اذیت و شكنجه حضرت عسكری علیه‏السلام ترسانیده، پیوسته سعی می‏كرد كه از فشارهای نحریر بر امام علیه‏السلام بكاهد؛ امّا سخنان وی نه تنها در آن زندانبان زشت سیرت هیچ گونه تأثیری نداشت، بلكه وی تصمیم گرفت حضرت امام حسن علیه‏السلام را به قتل برساند.

او بعد از اجازه از اربابان ستمگر خود، امام را در «بركة السباع» و در میان حیوانات درنده و وحشی رها ساخت و هیچ گونه تردیدی نداشت كه آن حضرت به دست حیوانات وحشی كشته خواهد شد؛ امّا بعد از لحظاتی به همراه همكارانش مشاهده كرد كه امام عسكری علیه‏السلام در گوشه‏ای به نماز ایستاده و حیوانات وحشی گرداگرد حضرت با كمال خضوع و احترام سر به زیر انداخته‏اند. در اینجا بود كه امام را فورا از آن محل بیرون آوردند و به منزلش بردند.9

در زیارت آن حضرت بااشاره به این واقعه مهم چنین می‏خوانیم:

«وَبِالاِمامِ الثِقّة اَلْحَسَنِ بِنِ عَلیٍّ علیه‏السلام اَلَذَّی طُرِحَ لِلّسِباعِ فَخَلصْتَهُ مِنْ مَرابِضِها؛10

خدایا تو را به حق امام مورد اعتمادت، حضرت حسن بن علی عسكری علیه‏السلام كه در میان درندگان افكنده شد و تو او را از میان حیوانات وحشی نجات دادی.»

2. محمد بن اسماعیل علوی می‏گوید: «امام عسكری علیه‏السلام را زمانی در نزد علی بن اوتامش11 كه یكی از دشمنان سرسخت آل محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله بود، زندانی كردند. او مردی زشت خو و بدسیرت [بود] و با خاندان علی علیه‏السلام عداوتی دیرینه داشت. از طرف خلیفه به او دستور داده بودند كه هر چه می‏تواند امام علیه‏السلام را اذیت كند و بر او سختگیری نماید.

 امّا ابهّت، هیبت و جلالت امام علیه‏السلام و حالات عرفانی و معنوی آن حضرت چنان آن مرد شقاوت‏پیشه را متحول كرد ـ بااینكه حضرت عسكری علیه‏السلام بیش از یك روز در زندان او نبود ـ كه صورت خود را به احترام حضرتش بر خاك می‏نهاد و سر خود را بالا نمی‏گرفت، و همراهی یك روزه این مرد با پیشوای یازدهم،رفتار و گفتارش را عوض نمود و حضرت عسكری علیه‏السلام را در منظر او نیك‏ترین مردم قرار داد.12»

3. احمد بن خاقان در مورد عظمت روحی و جاذبه وصف‏ناپذیر حضرت عسكری علیه‏السلام می‏گوید: «در شهر «سُرَّ مَن رَأی» هیچ كس از علویان راهمچون حسن بن علی بن محمد بن الرضا، نه دیدم و نه شناختم.

در وقار، سكوت، عفاف، بزرگواری و كرامت در میان خاندانش و نیز در نزد سلطان و تمام بنی هاشم همتایی نداشت. از هیچ یك از بنی هاشم، سران سپاه، نویسندگان، قاضیان، فقیهان، دبیران، وزیران، فرماندهان و دیگر افراد، درباره حسن بن علی سؤالی نكردم، مگر آنكه او را نزد آنان در نهایت بزرگی و ارجمندی یافتم. مقام بلند، سخنان نیك، اطاعت و عبادت و معنویت، احترام در میان فامیل و سایر بزرگان، از جمله ویژگیهایی بود كه من از زبان آنان در ستایش حسن بن علی شنیدم. بعد از این، ارزش و مقام وی در نظرم بزرگ آمد و فهمیدم كه دوست و دشمن او را به دیده احترام می‏نگرند و می‏ستایند.13»

و این همه تكریم و عزت نفس بخاطر عبادت و اطاعت و خضوع آن حضرت در برابر حق بود. همچنان كه خودش فرمود: «ما تَرَكَ الْحَقَّ عَزیزٌ اِلاّ ذَلَّ وَلااَخَذَ بِهِ ذَلیلٌ اِلاّ عَزَّ؛14

هیچ عزیز و صاحب شوكتی از حق فاصله نگرفت، مگر اینكه خوار شد و هیچ خوار و كوچكی به حق نپیوست، مگر اینكه عزیز وگرامی شد.»

عبادت و تفكر

عبادت كننده‏ای كه در طول زندگی از قوه تفكر و نیروی عقلانی خود بهره نگیرد، از اعمال معنوی و عبادتهای خویش سود چندانی نخواهد برد؛ چرا كه ارزش و مراتب عالی اعمال، بستگی به معرفت هر شخص نسبت به معبود خود دارد و معرفت نیز حاصل نمی‏شود، مگر اینكه انسان با دیده عقل و اندیشه و دلی بیدار در قدرت و شكوه لایزال آفریدگار هستی بنگرد و در زوایای حیرت‏انگیز و شگفت آور این جهان باعظمت و آفریده‏های متنوعی كه در گستره این عالم پهناور، طبق نظم خاص خود حركت می‏نمایند و به دنبال اهداف خاصی سیر می‏كنند، بیندیشد.

عبادتی كه توأم بامعرفت باشد، هیچ‏گاه غرور آور نخواهد بود؛ بلكه هر چقدر شناخت و معرفت به معبود بالاتر رود، خضوع و تواضع در عبادت مضاعف گردیده، احساس لذت انس بیشتر خواهد شد و اینجاست كه عبادت كنندگان با معرفت به همراه سرور و زینت عبادتگران، حضرت زین العابدین علیه‏السلام این زمزمه را سر خواهند داد كه: «سُبْحانَكَ ماعَبَدْناكَ حَقَّ عِبادَتِكْ؛15

معبودا! تو پاك و منزهی، ما حق عبادت تو را بجای نیاوردیم.»

با توجه به این نكات، گفتار خردمندانه حضرت عسكری علیه‏السلام را باید به دقت به گوش جان سپرد كه فرمود:

«لَیْسَتِ العِبادَةُ كَثْرَةَ الصیّامِ وَ الصَّلوةِ وَاِنَّمَا الْعِبادَةُ كَثْرَةُ التَّفَكُّرِ فی اَمْرِ اللّه‏ِ؛16

عبادت [كامل] به بسیاری روزه و نماز نیست، همانا عبادت تفكر بسیار در امر خداوند است.»

منبع: غدیر

8. الجواهر السنیه، ص361.

9. الارشاد، ج2، ص334؛ شمس الضحی، ص595.

10. مفتاح الفلاح، ص176؛ بحارالانوار، ج83، ص354.

11. در كافی نام این مرد علی بن نارمش ثبت شده است.

12. كشف الغمه، ج3، ص286؛ اصول كافی، باب مولد ابی محمد الحسن بن علی علیه‏السلام ، حدیث 8.

13. الارشاد، ج2، ص321؛ اصول كافی، باب زندگانی امام عسكری علیه‏السلام حدیث اول.

14. تحف العقول، ص489.

15. صحیفه سجادیه، ص35.

16. تحف العقول، ص 488.

امام حسن عسكرى علیه السلام، یازدهمین امام شیعیان، در روز جمعه هشتم ربیع الثانى، سال 232 ه ق (1) در مدینه منوره دیده به جهان گشود . (2) پدر بزرگوار آن حضرت، امام هادى علیه السلام و مادرش بانویى پارسا و شایسته است كه از او به نامهاى: «حدیثه‏» ، «سلیل‏» و «سوسن‏» یاد شده است . این بانوى گرامى از زنان نیكوكار و داراى بینش اسلامى بود . در فضیلت او همین بس كه پس از شهادت امام حسن عسكرى علیه السلام پناهگاه و نقطه اتكاى شیعیان در آن دوره بحرانى و پراضطراب به شمار مى‏رفت . (3)

مدت امامت امام حسن عسكرى علیه السلام شش سال و با سه نفر از خلفاى عباسى كه هر یك از دیگرى ستمگرتر بودند، معاصر بود: المعتز بالله، المهتدى بالله والمعتمد بالله .

امامت‏حضرت از سال 254 شروع شد و در 260 ه ق با شهادت آن حضرت پایان یافت; آن حضرت در هشتم ربیع الاول 260 و در 28 سالگى در شهر سامراء توسط احمد معتمد، پانزدهمین خلیفه عباسى، مسموم شد و به شهادت رسید و در خانه خود در سامراء در كنار مرقد پدرش به خاك سپرده شد . (4)

اهمیت اندیشه و عمل در فرهنگ اسلامى

اساس تمام پیشرفتهاى مادى و معنوى بشر در طول تاریخ، اندیشه و تفكر از یك طرف، و سعى و تلاش و عمل از طرف دیگر بوده است . اگر بشر قرن بیستم و بیست و یكم، از نظر صنعتى و تكنولوژى به موفقیتهاى چشمگیرى دست‏یافته، بر اثر اندیشه و تلاش بوده است; چنان كه پیشرفتهاى معنوى جوامع و افراد نیز بر اثر بهره‏ورى از توان عقل و تفكر و قدرت عمل و تلاش بوده است . پیامبران، امامان و بندگان صالح الهى همگى اهل فكر و تعقل بوده‏اند . در منزلت ابوذر، امام صادق علیه السلام فرمود: «كان اكثر عبادة ابى ذر رحمه الله التفكر والاعتبار; بیش‏ترین عبادت اباذر كه رحمت‏خدا بر او باد، اندیشه و عبرت اندوزى بود .» (5)

قرآن این كتاب الهى و آسمانى براى اندیشه و تفكر، و تلاش و عمل، ارزش والا و حیاتى قائل است و زیباترین و رساترین سخنان را در باره ارزش دانش و تعقل، و دقت و تفقه بیان نموده است . در قرآن بیش از هزار بار كلمه «علم‏» و مشتقات آن كه نشانه بارورى اندیشه است، تكرار شده و افزون بر 17 آیه به طور صریح انسان را دعوت به تفكر نموده، بیش از 10 آیه با كلمه «انظروا; دقت كنید» ، شروع شده است . بیش از پنجاه مورد كلمه عقل و مشتقات آن به كار رفته است و در چهار آیه نیز قاطعانه به تدبر در قرآن (6) امر شده است و همچنین از كلمه فقه و تفقه و امثال آن بهره جسته است . (7)

در مورد عمل هم در قرآن بیش از 354 مرتبه لفظ «عمل‏» و مشتقات آن آمده است و جمله «آمنوا وعملوا الصالحات‏» بیش از 65 مورد در قرآن مطرح شده است . این مطلب، نشان دهنده لزوم ایمان به عنوان ثمره اندیشه و تفكر، در كنار عمل و تلاش شایسته مى‏باشد .

در روایات معصومین علیهم السلام نیز آثار و فواید مهمى براى تفكر و اندیشه بیان و مطرح شده است كه بیان همه آنها در این مقال نمى‏گنجد و ما تنها به بررسى این موضوع در كلمات گهربار امام حسن عسكرى علیه السلام مى‏پردازیم .

الف) جایگاه اندیشه

1 . خدا با اندیشمندان سخن گفته است

با توجه به جایگاه رفیع اندیشه و تعقل در قرآن، در نوع آیات مربوط به این موضوع روى سخن با اندیشمندان است; چرا كه آنها مى‏توانند به عمق كتاب تكوین و هستى، و كتاب آسمانى قرآن راه یابند و از آن بهره گیرند و سعادت دنیا و آخرت خویش را تامین نمایند . اینك به برخى از این آیات اشاره مى‏شود:

«ان فى خلق السموت و الارض و اختلاف اللیل و النهار والفلك التى تجرى فى البحر بما ینفع الناس و مآ انزل الله من السمآء من مآء فاحیا به الارض بعد موتها و بث فیها من كل دآبة و تصریف الریح والسحاب المسخر بین السمآء و الارض لایات لقوم یعقلون‏» ; (8)

«در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و رفت‏شب و روز و كشتیهایى كه در دریا به سود مردم در حركت‏اند و آبى كه خداوند از آسمان نازل كرده و با آن، زمین را پس از مردن، زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و [همچنین] در جابجایى بادها و ابرهایى كه میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‏هایى است‏براى مردمى كه مى‏اندیشند .»

در آیه‏اى دیگر مى‏خوانیم: «ان فى خلق السموت والارض واختلف الیل والنهار لایت لاولى الالباب × الذین یذكرون الله قیما وقعودا وعلى جنوبهم ویتفكرون فى خلق السمو ت والارض ربنا ما خلقت هذا بطلا سبحنك فقنا عذاب النار» ; (9) «مسلما در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و رفت‏شب و روز، نشانه‏هایى براى خردمندان است . همانها كه خدا را در حال ایستاده و نشسته و آن‏گاه كه بر پهلو خوابیده‏اند، یاد مى‏كنند و در آفرینش آسمانها و زمین مى‏اندیشند [و مى‏گویند:] بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‏اى، منزهى تو! ما را از عذاب آتش نگاه دار .»

و همچنین در قرآن كریم آمده است: «كذلك نفصل الایات لقوم یتفكرون‏» ; (10) بدین گونه این آیات را براى آنان كه مى‏اندیشند، شرح مى‏دهیم .»

امام حسن عسكرى علیه السلام مى‏فرماید: «انما خاطب الله العاقل; (11) فقط خداوند خردمند را مورد خطاب قرار داده است .» این جمله كوتاه و رسا از عمق بسیارى برخوردار است و حكایت از آن دارد كه سخن خدا و خطاب او با كسانى است كه هم داراى فكر و قدرت تفكرند، و هم از نیروى اندیشه و تدبر استفاده مى‏كنند .

2 . عبادت با تفكر

بسیارند كسانى كه عبادت را منحصر در انجام نماز و خواندن نمازهاى مستحبى و گرفتن روزه‏هاى واجب و مستحب مى‏دانند، بدون آنكه در رمز و راز آن اندیشه كنند و یا در زمان و اوضاع آن تعقل نمایند .

امام حسن عسكرى علیه السلام با توجه به این خطر و به وجود آمدن و اشاعه آن در جامعه اسلامى، جایگاه ویژه اندیشه و تفكر را این‏گونه بیان مى‏فرماید: «لیست العبادة كثرة الصیام والصلوة وانما العبادة كثرة التفكر فى امر الله; (12) عبادت به بسیارى نماز و روزه نیست، همانا عبادت تفكر بسیار در امر خداوند است .»

3 . نشانه اندیشمندان

یكى از نشانه‏هاى اندیشمندان; شیوه سخن گفتن آنان است . نوشته‏ها، حرفها و كلمات ایشان به خوبى میزان عقل و رشد آنان را بیان مى‏دارد . در این باره امام حسن عسكرى علیه السلام فرمود: «قلب الاحمق فى فمه وفم الحكیم فى قلبه; (13) دل نابخرد در دهان او است، و دهان خردمند فرزانه، در دل او .» انسان اندیشمند، اول در اطراف سخن فكر مى‏كند، نفع و زیان آن را بررسى مى‏كند و آن‏گاه به سخن گفتن اقدام مى‏نماید . ولى انسان بى‏خرد و كم‏اندیش، نخست‏سخن مى‏گوید و بعد در عواقب و اطراف آن به اندیشه مى‏پردازد . در نتیجه، اندیشمند كم‏تر خطا مى‏كند، و كم اندیشان و یا كج‏اندیشان كم‏تر به راه صواب مى‏روند .

دلیل این امر آن است كه بر اثر اندیشه، روح و عقل انسانى روشن مى‏شود و در پرتو آن نورانیت، حق و باطل، و درست و نادرست را از یكدیگر تشخیص مى‏دهد، در حالى كه بى‏خردان در ظلمت جهل به‏سر مى‏برند . به همین جهت، امام حسن عسكرى علیه السلام فرمود: «علیكم بالفكر فانه حیاة قلب البصیر ومفاتیح ابواب الحكمة; (14) بر شما باد به اندیشیدن! پس به حقیقت، تفكر موجب حیات و زندگى دل آگاه، و كلیدهاى دربهاى حكمت است .»

امیر مؤمنان، على علیه السلام در این مورد فرمود: «من فكر ابصر العواقب; (15) هر كه اندیشه كند، عواقب كارها را مى‏بیند .»

4 . عاقبت نیندیشیدن

عالم آخرت تجسم وسیع و گسترده‏اى از عالم دنیا است و همه حقایق این جهان در آنجا به صورت متناسبى مجسم مى‏گردد . آنها كه با عقل خود اندیشه نكردند و با چشم جانشان در دیدن حقایق دقت‏به خرج ندادند، در روز قیامت نابینا محشور مى‏شوند . امام حسن عسكرى علیه السلام این حقیقت را با گوشزد كردن آیه‏اى از قرآن، براى اسحاق بن اسماعیل نیشابورى در طى نامه‏اى چنین بیان مى‏كند:

«... فاتم الله علیك یا اسحاق وعلى من كان مثلك ممن قد رحمه الله وبصره بصیرتك نعمته ... فاعلم یقینا یا اسحاق انه من خرج من هذه الدنیا اعمى فهو فى الآخرة اعمى واضل سبیلا; یا اسحاق لیس تعمى الابصار ولكن تعمى القلوب التى فى الصدور وذلك قول الله فى محكم كتابه حكایة عن الظالم اذ یقول (16) : «رب لم حشرتنى اعمى و قد كنت‏بصیرا × قال كذ لك اتتك ءایتنا فنسیتها و كذ لك الیوم تنسى‏» ; (17)

اى اسحاق! خداوند بر تو و امثال تو از آنهایى كه مورد رحمت الهى قرار گرفته و همچون تو داراى بصیرت خدادادى مى‏باشند، نعمت‏خویش را تمام كرده است ... پس به یقین بدان اى اسحاق كه هر كس از دنیا نابینا بیرون رود، در آخرت هم نابینا و گمراه خواهد بود . اى اسحاق! چشمها نابینا نمى‏شوند; بلكه دلهایى كه در سینه‏ها هستند نابینا مى‏شوند . و این سخن خداوند در كتاب متقن خویش است آنجا كه از زبان انسان ستم‏پیشه بیان مى‏كند: «پروردگارا چرا مرا نابینا محشور نمودى با اینكه داراى چشم بودم؟ [خداوند در جواب] مى‏فرماید: همان گونه كه آیات ما براى تو آمد و تو آنها را فراموش كردى، امروز نیز تو فراموش خواهى شد .»

منبع: الشیعه

پى‏نوشت‏ها:

1) مسعودى و على بن عیسى اربلى تولد حضرت را در سال 231 ق دانسته‏اند .

2) اصول كافى، ج 1، ص 503; الارشاد، ص 335 .

3) الانوار البهیة، ص 151 .

4) الارشاد، ص 354 و بحار الانوار، ج 50، ص 236 .

5) بحار الانوار، ج 22، ص 431 .

6) نحل/44; آل عمران/191و نحل 69 .

7) آمار استخراج شده بر اساس اطلاعات كتاب «المعجم المفهرس‏» محمد فؤاد عبد الباقى (دار الحدیث القاهره) مى‏باشد .

8) بقرة/آیه‏164 .

9) آل عمران/190 و 191 .

10) یونس/24 .

11) تحف العقول، ص 516، ح 4 .

12) تحف العقول، ص 518، ح 13; وسائل الشیعة، ج 11، ص 153; اصول كافى، ج 2، ص 55 و بحار الانوار، ج 71، ص 322 .

13) تحف العقول، 519، ح 21 .

14) بحار الانوار، ج 8، ص 115 و الحكم الزاهرة، ج 1، ص 19 .

15) همان و غرر الحكم، ص 665 .

16) تحف العقول، ص 513 و 514 .

17) طه/126 .

فكر و اندیشه، و یا تامل و تدبر آن‏گاه ارزش حقیقى و عینى خویش را نشان مى‏دهد كه منجر به عمل و تلاش و سعى و كوشش شود وگرنه تفكرى كه منهاى عمل باشد، ارزش واقعى را نخواهد داشت . در واقع، فكرى مطلوب و كارساز است كه به عمل صالح بینجامد .

امام صادق علیه السلام فرمود: «التفكر یدعو الى البر والعمل به; (18) اندیشه، [انسان را] به سوى نیكى و عمل به آن فرا مى‏خواند .»

همچنان كه در تعریف عقل از زبان احادیث اسلامى مى‏خوانیم: «العقل ما عبد به الرحمان واكتسب به الجنان; (19) عقل چیزى است كه خداى مهربان به وسیله آن پرستیده شود، و بهشتها توسط آن به دست آید .»

امام حسن عسكرى علیه السلام در كنار اندیشه و فكر، بر عمل و رفتار شایسته تاكید نموده است و گاهى به صورت كلى مى‏فرماید: «لا یشغلك رزق مضمون عن عمل مفروض; (20) [توجه] به روزى تضمین شده، تو را از كار واجب روى‏گردان نكند .»

امام عسكرى علیه السلام گاهى با بیان جزئیات، بر عمل و رفتار درست تاكید كرده است . این كار از چند طریق انجام شده است:

1 . بیان اوصاف رفتارى شیعیان

در این بخش امام حسن عسكرى علیه السلام بر اوصاف عملى و رفتارى كه در مورد رابطه انسان با خالقش، جامعه‏اش، خانواده‏اش و با خودش مطرح است، انگشت نهاده است كه این مسئله به خوبى اهمیت «عمل گرایى‏» را در كنار «اندیشه‏گرایى‏» نشان مى‏دهد . از جمله به شیعیانش فرمود:

«اوصیكم بتقوى الله والورع فى دینكم، والاجتهاد لله وصدق الحدیث واداء الامانة الى من ائتمنكم من بر او فاجر، وطول السجود وحسن الجوار فبهذا جاء محمد صلى الله علیه و آله صلوا فى عشایرهم واشهدوا جنائزهم وعودوا مرضاهم، وادوا حقوقهم، فان الرجل منكم اذا ورع فى دینه وصدق فى حدیثه وادى الامانة وحسن خلقه مع الناس; قیل: هذا شیعى فیسرنى ذلك; (21)

شما را سفارش مى‏كنم به تقواى الهى و ورع در دین خود و كوشش در راه خدا، راستگویى و رد امانت‏به هر كه به شما امانت‏سپرده - خوب یابد - طولانى بودن سجده و خوب همسایه‏دارى; چرا كه محمد صلى الله علیه و آله براى اینها آمده است . در گروههاى آنها (مخالفان) نماز بخوانید (یعنى در نماز جماعت آنها شركت كنید)، در تشییع جنازه آنها شركت كنید و بیمارانشان را عیادت، و حقوق آنان را ادا نمایید; زیرا اگر مردى از شما در دین خود ورع داشت و در سخنش راست گفت و امانت را رد كرد و اخلاقش با مردم خوب بود گفته شد: این شیعه است . پس من از این شادمان مى‏شوم .»

همچنین آن حضرت فرمود: «المؤمن بركة على المؤمن وحجة على الكافر; (22) مؤمن بركتى براى مؤمن، و [اتمام] حجتى بر كافر است .»

2 . بیان بهترینها و بدترینها

امام عسكرى علیه السلام در باره بهترین مردم چنین مى‏فرماید: «اورع الناس من وقف عند الشبهة، اعبد الناس من اقام على الفرائض، ازهد الناس من ترك الحرام، اشد الناس اجتهادا من ترك الذنوب; (23) پارساترین مردم كسى است كه در شبهات توقف كند، عابدترین مردم كسى است كه واجبات را به جا آورد، زاهدترین مردم كسى است كه از حرام دورى كند و كوشاترین مردم كسى است كه گناهان را ترك كند .»

حضرتش در باره پست‏ترین بندگان فرمود: «بئس العباد عبد یكون ذاوجهین وذا لسانین، یطرى اخاه شاهدا ویاكله غائبا، ان اعطى حسده وان ابتلى خانه; (24) بدترین بندگان، بنده‏اى است كه داراى دو چهره و دو زبان باشد; در حضور برادرش او را مى‏ستاید، و پشت‏سر، او را مى‏خورد . اگر به او چیزى عطا شود، حسد مى‏رزد و اگر گرفتار گردد، به او خیانت مى‏كند .»

3 . ستایش از برخى رفتارها

آن امام همام در ستایش برخى اعمال فرمود: «خصلتان لیس فوقهما شى‏ء! الایمان بالله، ونفع الاخوان; (25) دو خصلت است كه برتر از آن چیزى نیست: ایمان به خداوند و فایده رساندن به برادران .»

همچنین در مورد فروتنى فرمود: «التواضع نعمة لا یحسد علیها; (26) فروتنى نعمتى است كه مورد حسد قرار نمى‏گیرد .»

و در جاى دیگر فرمود: «من التواضع السلام على كل من تمر به; والجلوس دون شرف المجلس; (27) نشانه فروتنى سلام نمودن بر تمام كسانى است كه بر آنها مى‏گذرى و نشستن در غیر صدر مجلس است .»

4 . نكوهش بعضى از كارها

براى ارزش‏یابى عمل لازم است رفتارهاى شایسته از غیر آن بازشناسى شود . در این باره امام حسن عسكرى علیه السلام علاوه بر شناسایى برخى اعمال نیك و شایسته، نفرت خویش را از برخى كردارهاى ناشایست اظهار نموده و آن را مورد نكوهش قرار داده است، از جمله در مورد اظهار شادمانى در نزد غمدیده مى‏فرماید: «لیس من الادب اظهار الفرح عند المحزون; (28) اظهار شادمانى در برابر انسان غمدیده، خلاف ادب است .»

خواسته‏هاى ذلت‏آور یكى دیگر از اعمال زشت است كه امام عسكرى علیه السلام در مورد آن مى‏فرماید: «ما اقبح بالمؤمن ان تكون له رغبة تذله; (29) چه زشت است‏براى مؤمن كه به دنبال خواهشى برود كه او را ذلیل و خوار مى‏كند .»

غضب نیز از جمله این رفتارهاست كه تمام بدیها را به سوى آدمى سرازیر مى‏نماید: «الغضب مفتاح كل شر; خشم كلید هر بدى است .»

منبع: الشیعه

اسم آن بزرگوار حسن و كنیة‌ مشهورش ابا محمد و ابن الرّضا، و مشهورترین القاب آن بزگوار عسكری است ولادت با سعادت آن بزرگوار هشتم ربیع الاول سال 260 از هجرت به دست معتمد عباسی اتفاق افتاده است. بنابراین عمر آن بزرگوار بیست و هشت سال، و مدت امامت وی شش سال بود.

این نكته مایة‌ تأسف است كه حضرت عسكری تقریباً تمام عمر را یا در زندان و یا در تبعید به سر برد دو سه ساله بود كه با حضرت هادی(ع) به تبعیدگاه آمد و مدت بیست سال همراه با آن حضرت یا زندان یا تبعید بود و بعداً تا شهادت خود آن حضرت هم كه تقریباً شش سال بود یا در زندان یا در تبعید با مراقبت شدید قرار داشت. از این جهت اصحاب نمی توانستند خدمت ایشان برسند و مجبور بودند كه مسایل خود را در میانة ‌راه از ایشان سؤال كنند.

راوی می گوید: «می خواستم از حضرت عسكری علیه السلام بپرسم كه حكم عرق جنب از حرام چیست؟ مانع بودند كه خدمت آقا برسند كه به من گفتند امروز خلیفه حضرت را خواسته، تو می توانی مسئله ات را میانة‌ راه سؤال كنی. می گوید: میانة‌ راه ایستادم و چون حضرت دیر كردند كنار كوچه خسته شدم و به خواب رفتم. متوجه شدم كسی چوبدستی به شانة‌ من نهاده است، بیدار شدم دیدم حضرت عسكری سوار قاطری است. به من فرمودند: لا تصلّ فیه! نماز در عرق جنب از حرام نخوان. و چون حضرت تحت نظر بودند نتوانستم بیشتر از این با ایشان گفتگو كنم.

معجزات حضرت عسكری به این مسایل محدود نمی شود مورخین برای آن حضرت معجزات بسیاری نقل كرده اند و از آن جمله قضیة ابی الادیان است كه صدوق رحمه الله نقل فرموده است. ابی الادیان می گوید: «حضرت عسكری مرا خواست. و جواب نامه هایی را به من داد كه به مداین ببرم، و فرمود كه بعد از پانزده روز كه بر می گردی من شهید شده ام. گفتم: یابن رسول الله وصیّ بعد از شما كیست؟ فرمودند: كسی كه بر جنازة‌ من نماز بخواند. گفتم: باز هم علامتی بیان فرمایید! فرمودند: كسی كه نامه ها را از تو بخواهد و كسی كه بگوید در كیسه ها چه مقدار پول است

 ابهت امام عسكری مانع شد كه زیادتر از این سؤال كنم. به مداین رفتم و روز پانزدهم برگشتم. امام عسكری شهید شده بود و كنار قبری مشغول غسل دادن آن حضرت بودند و طولی نكشید كه به جعفر برادر امام عسكری گفتند، جنازه مهیا است بیایید نماز بخوانید.« ابو الادیان ادامه می دهد: «من می دانستم كه جعفر فاسق و جاهل است و لیاقت امامت ندارد. در این میان كه بهت ابی الادیان را گرفته بود، جوانی چون پارة‌ ماه پیدا شد و عمو را كنار زد و به جنازه نماز خواند و از این كار همه را بهت گرفته بود، مخصوصاً جعفر را.

 آن جوان بعد از نماز رو كرد به حسن و فرمود: جواب نامه ها را بده. طولی نكشید چند نفر از قم آمدند و وصی حضرت حسن را خواستند. جعفر خود را معرفی كرد. آنها گفتند: ما پولها همراه داریم. نامه ها داریم، باید بگویی نامه ها از كیست و در كیسه ها چه مقدار پول است و صاحب آن كیست؟ زیرا رسم حضرت عسكری(ع) چنین بود. جعفر بهت زده گفت: یا للعجب مردم از من غیب می خواهند!

كه در این هنگام زنی از خانة‌ امام عسكری بیرون آمد و صاحب نامه ها و صاحب كیسه ها و مقدار پولها را از طرف حضرت بقیه الله تعالی فرجه الشریف گفت و پولها و نامه ها را گرفت و داخل خانه شد. و از همین جا برای خلیفه و اطرافیان او حساسیت پیدا شد. آنان حضرت عسكری را كنترل كردند كه آن فرزندی كه وعده خداست به دنیا نیاید ولی غافل از اینكه خداوند متعال حضرت موسی را برای نابودی فرعون زیر تخت فرعون قرار می دهد و در خانة‌ فرعون به دست فرعون تربیت می شود.

مطلبی كه مایة تأسف است این است كه حضرت عسكری با چندی خلیفه زندگی كرد و از همة آنها مصیبت دید: معتصم، واثق، متوكل، منتصر، مستعین، معتز، مهتدی، و معتمد. مدت شش سال امامت را به سه خلیفة‌ معتز، مهتدی ومعتمد بود همة آنان از آن حضرت كرامتها دیدند ولی نه تنها به امامت او معتقد نبودند آن بزرگوار را مورد آزار قرار دادند. حضرت عسكری در آن مدت شش سال یا در زندان بود یا در تحت مراقبت بود. از این جهت مورخین می گویند، حضرت هادی و مخصوصاً حضرت عسكری خود را از مردم مخفی می كردند. نه، آنان خود را مخفی نمی كردند و امر می كردند كه زندانبان به آنها سخت بگیرد.

زندانبان معتمد می گوید: و چون به من امر شده بود كه شدت عمل به خرج بدهم از این جهت دو نفر را كه مشهور به قساوت و رذالت بودند بر زندان امام عسكری گماردم. طولی نكشید كه آن دو نفر افرادی شایسته شدند، اهل نماز و روزة‌ مستحبی، اهل تهجّد، اهل وقار وسكینت، اهل خیر و وفا. چون از آنها پرسیدم كه چرا به حسن بن علی سخت نمی گیرید؟

گفتند در حق او چه بگوییم، كسی كه همیشه مشغول به عبادت خداوند است. روزها روزه می گیرد، شبها تا صبح به عبادت است، كم حرف و پر وقار است، ابهت او چنان است كه چون به ماه نگاه می كند لرزه به اندام ما می افتد.« ولی آیا معتمدها، معتزها، متوكل ها پند می گرفتند؟ نه، تا آنكه آن بزرگوار را شهید كردند. بشر اگر دارای اخلاق رذیله شد از هر حیوانی حیوان تر و از هر درنده ای درنده تر است. پروردگار عالم در سورة والشمس یازده قسم می خورد و بعداً می فرماید:

قد افلح من زكیّها و قد خاب من دسیّها [الشمس، آیات 9و 10].

حتماً‌ رستگاری برای كسانی است كه مهذب باشند؛ و همانا بدبختی و شقاوت برای كسانی است كه مهذب نباشند.

و علت این تأكید را در همین سوره بیان می كند. تاریخ قوم صالح پیامبر را بیان می كند كه از حضرت صالح معجزه خواستند. ناقه ای با بچه اش از كوه بیرون آمد ولی آنان نه فقط ایمان نیاوردند بلكه ناقه را پی كردند و استحقاق عذاب الهی پیدا كردند.قوم صالح، بنی امیه، بنی عباس و.. فراوان اند و متعجب نباشیم كه در زیارت حضرت عسكری می خوانیم: والامام الحسن بن علی علیه السّلام الّذی طرح للسّباع فخلّصته من مربضها وامتحن بالدّواب الصّعاب فذلّت له مراكبها.

«امام حسن بن علی كسی است كه نزد شیران انداخته شد پس تو او را از چنگال گرگها، شیرها نجات دادی و تو حیوانهای چموش را برای او رام نمودی.«

این جمله اشاره به دو قضیه ای است كه برای حضرت عسكری پیش آمده بود.

1ـ زندانبان به امر خلیفه حضرت را نزد شیران انداخت و یقین داشتند كه آن حضرت نابود خواهد شد. ولی دیدند كه حضرت مشغول به نماز است وشیران با كمال تواضع در اطراف او مشغول طواف می باشند.

2ـ خلیفه استری چموش داشت و كسی نمی توانست آن را رام كند. روزی حضرت عسكری به دیدن خلیفه رفته بود، خلیفه كه می خواست حضرت عسكری را به دست خود حضرت نابود كند گفت استر چموشی دارم و می خواهم كه شما آنرا را رام كنید! حضرت بلند شدند دست ولایت بر سر استر نهاد و سوار شد و حیوان با كمال آرامش از حضرت عسكری تمكین كرد. آن استر را به حضرت هدیه دادند.

استر چموش، شیر درنده، گرگ خونخوار و سگها در مقابل ولایت رام هستند ولی این انسان سركش، متوكلها، مستعین ها، معتزّها، معتمدها نه تنها رام نیستند بلكه قاتل ولایتند. همة‌ آنان، خلیفه، پسر خلیفه، وزیر و سرلشكر به عظمت و شوكت و ابهّت و شخصیّت حضرت عسكری اقرار دارند ولی همة آنان بر توهین، زندان، تبعید، مراقبت، گرفتن، بستن و بالاخره شهادت آن حضرت اتفاق كردند.

احمد بن عبدالله خاقان كه می گویند ناصبی بوده است دربارة‌ حضرت عسكری می گوید: «حضرت عسكری مردی بود عالم، زاهد، باتقوا، با وقار و سكینت، با عفت و حیا و شرافت، با ابهّت. ابهّت او در دل همه حتی خلفا، وزرا، سردمداران، جایگزین بود، از این جهت نزد آنان قدر و منزلت و عظمتی داشت. روزی پیش پدرم ـ وزیر خلفا و همه كارة آنان ـ نشسته بودم كه به او خبر دادند ابن الرضا آمد. پدرم او را استقبال كرد و دستش را بوسید او را به جای خود نشانید و مانند یك بندة ذلیل در مقابل او نشست. چون آن بزرگوار رفت از پدرم سؤال نمودم كه این آقا چه كسی بود؟ پدرم گفت: كسی در این جهان استحقاق خلافت ندارد جز او. مردی است عالم، زاهد، دارای صفات انسانی و بالاخره یك انسان كامل، چنانچه پدر او نیز چنین بود.

نظیر این كلمات از گفتار دشمن فراوان است ولی فقط حرف است كه در آن فایده ای نیست. از امتیازهایی كه برای حضرت عسكری نقل شده و خودی و بیگانه به آن اقرار دارند، ابهّت حضرت عسكری است. گر چه در تاریخ ذكر شده است كه همة‌ اهل بیت دارای ابهّت خاصی بوده اند؛ چنانچه گذشت كه فرزدق دربارة‌ امام سجاد(ع) در نزد هشام گفت: یغضی حیاء و یغضی من مهابته فلایكلّم الاّ حین یبتسم.

چشم فرو می بندد به جهت حیایی كه دارد و چشم فرو بسته می شود در مقابل او به جهت مهابت و ابهتی كه دارد. و مخاطب نمی شود جز وقت تبسم او.

و دربارة‌ امیرالمؤمنین(ع) نظیر آن گذشت. ولی حضرت عسكری ابهتی فوق العاده داشته است چنانچه گفته شد همة خلفای زمان ایشان، همة سردمداران، همة‌ كارگردانهای خلافت در مقابل ایشان متواضع و از ایشان حساب می بردند. ابهت و شخصیت حضرت حسن(ع) همة‌ آنانرا به وحشت انداخته بود. حضرت عسكری مظهر ابهت پروردگار عالم بوده است. ابهت حضرت عسكری مظهر ابهت اهل بوده است. ابهت حضرت عسكری مصداق ابهّت اسلام و انسان كامل بوده است.

ابهت حضرت عسكری سر مشق برای همه بوده است. همه باید بدانید كه اگر رابطة‌ ما با خداوند متعال كامل شد ابهت خدایی برای شخصی پیدا می شود. دربارة حضرت عسكری(ع) نوشته اند: «موقعی كه پدرش از دنیا رفت، همة‌ درباریها، خلیفه زاده ها، ولیعهدها، سركرده ها، غالب بزرگان بنی هاشم و بنی عباس غالب بزرگان شیعه جمع بودند كه ناگهان بدر ولایت، حضرت عسكری با حال پریشان آمد. همه از جا برخاستند تا حضرت نشست و همه مقابل او نشستند.

سكوتی سنگین مجلس را گرفت قبل از آمدن حضرت، آن مجلس پر ازدحام بود و به محض ورود حضرت صداها در گلو پیچیده و ابهت حسنی سر تا پای جلسه را گرفت؛ تا اینكه جنازه آماده حركت شد.«

شهادت حضرت عسكری علیه السلام

مورخین نوشته اند موقعی كه معتمد عباسی كار خود را انجام داد و حضرت را مسموم كرد، چند نفر از علما و چند نفر از خواص و چند نفر طبیب ملازم خانة‌ حضرت عسكری كرد. و اینكار برای این بودكه كار ناشایستة‌ او آشكار نشود. همین ترس دلیل بر شخصیت اجتماعی حضرت عسكری است.

چون حضرت شهید شد در سامره قیامتی بر پا گردید. از خلیفه تا بازاری، همه و همه در تشییع جنازه حاضر شدند. موقعه نماز، ابو عیسی كه از قضات درباری بود جلو آمد و بزرگان بنی هاشم، امرا، وزرا، قضات و اشراف را جمع كرد و گفت ببینید كه حضرت عسكری به مرگ خدایی از دنیا رفته است و بدین وسیله قتل را مخفی و شهادت آن بزرگوار را مثل خلافتش سر پوش گذاردند لعنهم الله اجمعین.

جمله ای كه امام صادق فرمود اینجا مصداق پیدا می كند. اگر تجمّع مردم نبود، بنی امیه و بنی عباس ظالم و استثمارگر نمی توانستند حق اهل بیت‌ ـ حق مظلوم، حق مستضعف ـ را پایمال كنند.

غلام حضرت می گوید: «اول اذان صبح روز جمعه هشتم ربیع الثانی سال 260 هجری حضرت عسكری شهید شد. در آن وقت كسی جز من و مادر حضرت بقیة الله عجل الله تعالی فرجه الشریف و خود حضرت حجت خدمت آنحضرت نبودند حضرت عسكری آقازادة‌ خود را خواست و امر كرد كه آن حضرت را وضوء دهد. او دستمالی در دامن امام عسكری پهن كرد و حضرت را وضوء داد و نماز صبح را به جا آورد و از این دنیا به عالم قدس سفر نمود.

والسّلام علیه یوم ولد ویوم استشهد ویوم یبعث حیّاً.

حضرت عسكری اصحاب خاصی دارد كه غالب آنها از بزرگان علمای شیعه هستند. برخی از آنها از اصحاب سرّ ائمة‌ طاهرین هستند. وكلای حضرت بقیه الله روحی فداه از اصحاب حضرت عسكری نیز می باشند.

از جمله اصحاب خاص امام عسكری، احمد بن اسحاق اشعری قمی است كه از وكلای حضرت نیز هست و مسجد امام حسن عسكری در قم به دست ایشان و به امر حضرت ساخته شد. این بزرگوار به قدری بزرگ مرتبه است كه سعد بن عبدالله كه آن هم از بزرگان شیعه است می گوید: «احمد بن اسحاق از حضرت عسكری كفنی خواستند. حضرت فرمودند: به تو خواهد رسید.

چون از خدمت آقا مرخص شدیم نزدیك كرمانشاه او را تب گرفت. آخر شب دستور داد كه او را تنها بگذاریم نزدیك صبح غلام عسكری را دیدم كه به ما تعزیت می گوید، و فرمود: از غسل و كفن احمد فارغ شدیم. برخیزید و او را دفن كنید. او در نزد امام عسكری عزیزترین و مقربترین شیعیان است چون مقربترین افراد است نزد خدا و از میان غایب شد.

منبع: غدیر

بلخ

شهر بلخ نیز در عصر امام حسن عسكرى علیه‏السلام مورد توجّه آن حضرت بود. در این باره، ابن بابویه قمى مى‏نویسد:

شخصى از اهالى بلخ مقدارى وجوهات نقد و نامه‏اى را كه حاوى سؤالات شرعى بود، در سامرّا به محضر امام عسكرى علیه‏السلام ارسال داشت. وى در روى نامه با انگشت خود چیزهاى نامرئى نوشت كه اساساً خطّى در آن دیده نمى‏شد. او به حامل نامه تأكید كرد كه: این مال را به سامرّا ببر و هركس از قصّه آن گزارش داد و وجوهات نامه را مشخّص كرد، به او تحویل بده.

پیك مرد بلخى به سامرّا آمد و نزد جعفر برادر امام عسكرى علیه‏السلام رفت و ماجرا را بیان كرد. جعفر از وى پرسید: آیا تو «بداء» را قبول دارى؟ حامل نامه گفت: بلى. جعفر گفت: براى فرستنده این اموال، بداء حاصل شده و به تو دستور داده كه اموال را به من بدهى. این جواب، حامل نامه را قانع نكرد. لذا از پیش جعفر بیرون آمد و به دنبال اصحاب امام عسكرى علیه‏السلام مى‏گشت تا اینكه رقعه‏اى از سوى حضرت صاحب علیه‏السلام بیرون آمد و قصّه اموال و مطالب نامه را بیان كرد و او را راهنمایى نمود.6

عبدالعزیز بلخى نیز از شیعیان برجسته آن سامان است كه در سامرّا به حضور امام عسكرى علیه‏السلام رسیده و با حضرت از نزدیك گفت و گو نموده است.7

جرجان (گرگان)

گرگان (استرآباد) از ایّام گذشته، منطقه تاریخى و مذهبى بوده است. و مُعَرّب آن جرجان مى‏باشد.

طبق روایتى كه علاّمه مجلسى نقل مى‏كند، حضرت عسكرى علیه‏السلام در عصر خویش به گرگان تشریف آورده و با دوستان و یاران بى‏شمار خویش دیدار داشته است.

جعفر بن شریف جرجانى مى‏گوید:

در یكى از سال‏ها كه به حجّ مى‏رفتم، در سامرّا به زیارت امام حسن عسكرى علیه‏السلام نائل شدم. در آن سفر، شیعیان گرگان اموال زیادى را در اختیار من گذاشته بودند تا به امام علیه‏السلام برسانم. بعد از تحویل اموال، عرض كردم: شیعیان شما در گرگان سلام رساندند. امام فرمود: آیا بعد از انجام حج به گرگان بازخواهى گشت؟ گفتم: بله. امام فرمود:

از امروز تا صد و هفتاد روز دیگر و در روز جمعه، سوم ماه ربیع الآخر و در ساعت‏هاى اوّل روز به شهر خود بازخواهى گشت. من نیز در آخرین ساعات آن روز براى دیدار با دوستان و شیعیان‏مان به گرگان خواهم آمد. به آنان این خبر را برسان.

در غیاب تو، نوه‏ات متولّد مى‏شود. او را صلت بن شریف بن جعفر بن شریف نام گذار. به زودى خداوند او را به حدّ كمال مى‏رساند و او از دوستان ما مى‏باشد. برو به سلامت! خداوند تو را سالم به خانواده‏ات باز خواهد گرداند.

امام عسكرى علیه‏السلام در گرگان

جعفر بن شریف مى‏گوید:

از محضر امام مرخّص شدم و بعد از انجام مراسم حج، در همان روز جمعه كه امام فرموده بود، به وطن رسیدم. یاران و دوستانم به استقبال و تهنیت آمدند و من به همه آنان سلام و وعده امام را اعلام كردم و گفتم: كه امام در پایان امروز به اینجا خواهد آمد، سؤالات و حاجات خود را آماده كرده و از امام علیه‏السلام بخواهید.

شیعیان بعد از اقامه نماز ظهر و عصر در منزل من اجتماع كرده بودند كه ناگاه بدون اینكه ما ملتفت باشیم، امام را در میان خود یافتیم. حضرت فرمود:

من به جعفر بن شریف وعده داده بودم كه در این ساعت نزد شما خواهم آمد. نماز ظهر و عصر را در سامرّا خواندم و به میان شما آمدم تا با شما تجدید عهد كرده و مشكلاتتان را رفع نمایم. اكنون هر نوع حاجت و سؤالى دارید، بگویید.

نضربن‏جابر، اوّلین كسى بود كه گفت: اى فرزند رسول خدا! پسرم نابینا است، شفاى او را مى‏خواهم. امام فرمود: او را بیاور! حضرت با دستان مباركش چشمان پسر را مسح كرد و او در همان لحظه شفا یافت. آنگاه شیعیان گرگان یكایك آمده، حاجات خود را از امام خواسته و همگى حاجت روا شدند. امام عسكرى علیه‏السلام در همان روز به سامرّا بازگشت.8

سمرقند

شیخ طوسى مى‏نویسد:

حسین بن اشكیب مروزى، كه در سمرقند مقیم بوده است، یكى دیگر از یاران حضرت عسكرى علیه‏السلام است. وى دانشمندى متكلّم و پدیدآورنده كتاب‏هاى متعدّد مى‏باشد.9

این سخن شیخ طوسى، بیانگر وسعت دامنه رهبرى پیشواى یازدهم ـ در دورترین نقاط جهان اسلام در آن عصر ـ مى‏باشد كه در اثر نفوذ معنوى آن حضرت، عالمان برجسته‏اى از جهان اسلام به وى عشق ورزیده و با آن حضرت در تماس بوده‏اند.

منبع: الشیعه

7. سیره پیشوایان، ص 625.

8. بحارالانوار، ج50، ص 264.

9. رجال شیخ طوسى، ص 398.