تبیان، دستیار زندگی

آنها به دلایل مختلفی كه از نظر خودشان موجه است، ازدواج را اولویت اول برنامه‌هایشان نمی‌دانند و آن را به تاخیر می‌اندازند؛ غافل از این‌كه، هر تاخیری آینده بهتری را برای ما رقم نمی‌زند و گاه می‌تواند مشكلاتی را نیز سبب شود.

به همین دلیل متخصصان می‌گویند اگر روزی می‌خواهید ازدواج كنید، باید بدانید ازدواج هم سن و سالی دارد و برای داشتن زندگی مشترك موفق باید این مرحله هم بموقع آغاز شود.

در همین زمینه با دكتر بهروز بیرشك، روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران گفت‌وگویی انجام داده‌ایم و از وی درباره مشكلات و عوارض ناشی از تاخیر در ازدواج سوالاتی پرسیده‌ایم كه در پی می‌آید.

آیا می‌توان سن ازدواج را به عنوان یكی از عوامل در ارزیابی سلامت و بهداشت روان محسوب كرد؟

بدون شك می‌توان اقدامات موثری برای این افراد انجام داد تا فشارها و مشكلات روحی‌شان كمتر شود؛ برخی از این جوانان امكانات لازم برای ازدواج و تشكیل زندگی مشترك را دارند، ولی یا نمی‌توانند تصمیم بگیرند یا چنین تصور می‌كنند یا حدس می‌زنند هنوز فرد مناسب را پیدا نكرده‌اند و به‌دنبال یافتن زوجی با موقعیت بهتر هستند.

در حالی‌كه اگر ازدواج در موقع مناسب صورت نگیرد، این افراد بعدها افسوس می‌خورند و دائم از خودشان انتقاد می‌كنند. احساس تنهایی معضل دیگری است كه این گروه با آن مواجه خواهند شد. البته بسته به شرایط، گاهی باید به این افراد اطمینان دهیم كه ارزش و اعتبارشان به موضوع ازدواج بستگی ندارد و هنوز می‌توانند انتخاب صحیحی داشته باشند. پس به جای این‌كه بنشینند و بیش از حد به این موضوع فكر كنند، می‌توانند برنامه‌ها و فعالیت‌های متنوع و جذابی برای خودشان تدارك ببینند تا احساس تنهایی و فشاری كه به آنها وارد می‌شود كاهش یابد.

با این‌كه افزایش سن ازدواج و سختگیری‌ها در این مورد را از سوی هر دو جنس می‌توان مشاهده كرد، ولی با توجه به این‌كه در فرهنگ ما درخواست ازدواج از طرف خانواده پسر صورت می‌گیرد، اگر پسری دچار این احساس تعلل یا مشكل در تصمیم‌گیری باشد مسلما مشكلاتی را برای خودش ایجاد خواهد كرد و حتی اگر ازدواج هم انجام پذیرد، در زندگی مشتركش مشكلاتی را تجربه می‌كند. در نتیجه ما به همه آنها توصیه می‌كنیم ضمن ایجاد آمادگی ذهنی و شخصیتی قوی در خود،‌ با دختری كه آمادگی پذیرش ازدواج را دارد و به بلوغ فكری و ذهنی رسیده، ازدواج كنند.

دخترها هم ممكن است با تصور این‌كه هنوز فرد مورد نظر خود را پیدا نكرده‌اند و احتمال دارد شخصی با شرایط بهتر به آنها پیشنهاد ازدواج دهد، این تصمیم مهم را به تاخیر بیندازند؛ البته رسیدن به ایده‌آل‌های ذهنی بسیار مهم است، اما آنها هم باید بدانند ممكن است برخی ایده‌آل‌ها هیچ‌وقت به سراغ‌شان نیاید و به جایی برسند كه انتخاب‌ها محدود و محدودتر شود. دخترها باید توجه داشته باشند همیشه موقعیت مناسبی برای ازدواج ندارند و هرچه سن‌ آنها افزایش یابد، هم انتخاب مشكل‌تر می‌شود و هم امكان این انتخاب كمتر. در نتیجه اگر می‌خواهید ازدواج كنید، باید پیش از هرچیز به معیارهایتان فكر كرده و آنها را مشخص كنید تا براساس آن‌، انتخاب درست و بهنگامی داشته باشید.

نیلوفر اسعدی‌بیگی -‌ جام‌جم

این راه‌ها ردخور ندارد؛ تضمینی است و همه آنها كه پیش‌تر امتحان‌شان كرده‌اند هنوز هم در خانه پدر و مادرشان هستند و نتوانسته‌اند ازدواج كنند!

روش‌های بر هم زدن مراسم خواستگاری برای پسران جوان

*‌ هر چند كلمه كه حرف می‌زنید یك بار بادگلو كنید و بدن تان را بخارانید. این حركت حتما تاثیر بدی بر دیگران می‌گذارد.

* اگر روش قبلی موثر واقع نشد. از فرمول «جوراب‌های جادویی» استفاده كنید. بگذارید جوراب‌های‌تان یك هفته نشسته باقی بماند.

* شب‌ها هم آنها را توی كتانی‌های ورزشی بچپانید و شب خواستگاری همان‌ها را بپوشید تا همه خانه بوی باقلی پخته بگیرد!

* حتما شام بمانید حتی اگر سكوت سنگین و حرف‌ها، تمام شد شما همچنان بنشینید و لبخند بزنید و سرتان را تكان بدهید. بالاخره یكی از اعضای خانواده عروس خسته می‌شود و از جا بر می‌خیزد و این لحظه همان بزنگاهی است كه باید بگویید «راضی به زحمت نیستیم...شام چرا....حالا وقت هست.....» این طوری آنها ناچار می‌شوند به شما تعارف كنند و شما با كمال میل تعارف‌شان را می‌پذیرید.

* جوری به خواستگاری بروید كه انگار قبیله‌ای به خانه عروس حمله كرده است. همیشه زیاد باشید. قشون‌كشی كنید. هشت و نه نفر برای خواستگاری، عدد ناچیزی است اصلا نباید روی كمتر از 15 نفر حساب كنید.

* در خواستگاری بچه‌ها را با خود ببرید و برای آن كه شوق تان را به بچه داشتن نشان بدهید با آنها بازی كنید مثلا یك مسابقه وسطی ترتیب بدهید یا گرگم به هوا بازی كنید.

* بدلباس باشید یكی از بهترین شیوه‌های بدلباسی این است كه جوراب‌های تان را روی پاچه شلوارتان بكشید.

* به كسی فرصت صحبت كردن ندهید. دائما از محاسن تان حرف بزنید و گاهی رو كنید به اعضای خانواده و تائیدشان را بگیرید. روش دیگر این است كه هیچ حرفی مربوط به خودتان نزنید. اما یك لحظه هم دهان‌تان را بسته نگه ندارید؛ از سیاست، از اقتصاد، از علم، از هوا، از تاریخ و....حرف بزنید حتی می‌توانید خاطره تعریف كنید.

* عروس را با یكی از دخترهای مجرد فامیل مقایسه كنید. مثلا همین كه چایی آورد به مادرتان بگویید «شبیه دخترعمه‌ام نیست؟»

* همیشه اسم عروس را اشتباه بگویید مثلا اگر اسمش فرزانه است هر بار با اسمی تازه صدایش كنید « ببخشید افسانه خانم....»، «راستی ملیسا خانم....»، «شیوا خانم می‌خواستم بگویم كه.....» و...

* گربه را دم حجله بكشید. وقتی عروس بالقوه، پرسید سهم مشاركت احتمالی تان در كارهای خانه چقدر است ناگهان ابرو در هم بكشید، نیم خیز شوید و صدای تان را بلند كنید و بگویید «شما بپزید من می‌خورم، شما بشویید و بسابید، من استراحت می‌كنم و اگر شاغل هستید، حقوق‌تان را هم بدهید من خرج كنم!»

* صدای مهمان‌ها را ضبط كنید و از همه عكس بگیرید و از جلسه خواستگاری و شروطی كه مطرح می‌شود، یادداشت بردارید و دست آخر، برای این كه خانواده عروس در آینده شرط‌ها را تغییر ندهند بگویید پای برگه را امضا كنند و برای این كه صداهای ضبط شده شان را هم بشناسید بگویید هر نفر یكبار نام و سنش را اعلام كند.

* كفش‌هایتان را لنگه به لنگه بپوشید تا ثابت كنید دست و پا چلفتی هستید و نمی‌شود روی شما برای زندگی مشترك حساب كرد.

* تا آنجا كه می‌توانید بخورید. توی این گرانی، شاید تا سال‌ها وسعتان نرسد خیلی از میوه‌ها را بخورید.

* از فن «در گوشی فامیلی» استفاده كنید. در این فن، شما و خانواده‌تان باید طوری وانمود كنید كه انگار با خانواده عروس قهرید پس فقط بین خودتان درگوشی حرف بزنید و اعضای خانواده عروس را توی بحث‌های‌تان راه ندهید.

* دائما با تلفن همراه‌تان پیامك بزنید و اگر كسی زنگ زد پاسخ بدهید و بلند بلند با او خوش و بش كنید.

* حتما، حتما، حتما، گل میخك بگیرید و بی‌خیال گل رز قرمز شوید و خودتان با برگ كاج تزئینش كنید و با نخ جعبه شیرینی ببندیدش.

«شیما ـ الف» یكی از این دختران مجرد است. او می‌گوید: بشدت دچار مشكلات روحی و افسردگی شده‌ام. در محیط كارم كسی هست كه از من انتظار غیرمنطقی برای ازدواج دارد. یك شكست عشقی را هم تجربه كرده‌ام. او شخصی بود كه خیلی به ازدواج با او امیدوار بودم، اما همه چیز بر باد رفت.

او می‌گوید: الان مستقل زندگی می‌كنم و اگر از سر كارم بیرون بیایم خدا می‌داند كی دوباره كار پیدا می‌كنم؛ اما اگر نیایم حضور آن مرد، مرا تهدید می‌كند. از طرفی از نظر نیازهای جسمی‌ تحت‌فشار هستم و روانشناسم توصیه می‌كند با شخصی در ارتباط باشم. اما من دخترم و نمی‌خواهم تن به ازدواجی غیرعاطفی دهم. من فقط یك مجرد آرزومندم كه به ارزش‌های اخلاقی پایبند است. تكلیف من در این جامعه چیست؟

این دختر یكی از قربانیان تفاوت در هرم جمعیتی میان مردان و زنان در سن ازدواج است. در دهه‌ای كه او و دختران هم‌سن او به دنیا آمدند مردانی با تفاوت سنی سه تا پنج سال كمتر از دخترانی بودند كه با این تفاوت سنی آماده ازدواج بودند. در این شرایط آنها كه شانس و ارتباطات خانوادگی و اجتماعی بیشتری داشتند و از مهارت‌های ارتباطی بالاتری برخوردار بودند، ازدواج كردند و آنها كه از این مزایا بهره مند نبودند، ماندند.

اما برای دختران مجردی كه شانس ازدواج پیدا نمی‌كنند چه اتفاقی می‌افتد و آنان با همتایان متاهل خود چه تفاوتی دارند؟

پژوهش جامعی در این باره از سوی مركز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری صورت گرفته است كه نتایج آن نشان می‌دهد: فشار خانواده پاسخگویان متاهل نسبت به مجرد‌ها برای ازدواج بیشتر بوده است.

در این پژوهش 50 درصد مجردها دلایل تجرد خود را فقدان همسر مورد علاقه و دلخواه 21 درصد ادامه تحصیل و 10 درصد بی‏اعتمادی به جنس مخالف ذكر می‌كنند.

جالب است بدانید دختران مجرد و دختران متأهل به نسبت مساوی در فعالیت‌های مختلف شاغل هستند، اما نسبت دانشجو بودن در بین دختران مجرد بیشتر از دختران متأهل است. این دختران بیش از متاهل‌ها اعتقاد دارند كه این روزها پیدا كردن فرد مناسب برای ازدواج كار دشواری است.

بنابراین گزارش میزان محدودیت و فشاری كه خانواده‌های دختران مجرد برای ازدواج اعمال می‌كنند، بیش از میزانی است كه خانواده‌های دختران متأهل بر آنها اعمال می‌داشتند.

دختران مجرد و متأهل به نسبت‌های یكسانی به برقراری رابطه بین دخترها و پسرها اعتقاد دارند.

این پژوهش نشان می‌دهد این دو گروه از دختران با پایبندی دینی مساوی؛ اما تفاوت‌های اقتصادی با این چالش مواجه می‌شوند، چنان‌كه دختران دارای طبقه اقتصادی و اجتماعی بالاتر بیشتر مجرد می‌مانند.

جالب است بدانید دختران مجرد نسبت به ازدواج نگاه ایده‌آلی و فرامادی‌تری دارند، در حالی كه توقعات و انتظارات بیشتری در مورد تحصیلات، شغل و درآمد مناسب دارند.

چیز دیگری كه مجرد مانده‌ها را از ازدواج دور نگه می‌دارد، این اعتقاد است كه فرصت‌های تجرد بیشتر از ازدواج است و ازدواج به هزینه هایش نمی‌ارزد و آزادیشان محدود می‌شود.

میزان تحصیلات دختران مجرد بیشتر از دختران متأهل است، اما میزان حقوق دریافتی دختران مجرد و متأهل یكسان است بنابراین نمی‌توان گفت استقلال مالی بوده است كه سبب مجرد ماندن آنها شده است.

بنابراین گزارش مجردها در خانواده‌های دارای دختر كمتر زندگی می‌كنند.

همچنین بررسی‌های آماری دختران مجرد بالای 33 سال نشان می‌دهد: 48 درصد از پاسخگویان بر این باور بودند كه ازدواج باعث تكامل روحی و استقلال فرد می‌شود.

 54 درصد اعتقاد داشتند كه ازدواج دختر ضروری است و دختر نمی‌تواند مثل پسرها تا آخر عمر مجرد بماند و 86 درصد از پاسخگویان اظهار داشته‌اند كه خانواده آنان اصراری به ازدواج‌شان ندارند. 43 درصد آنان فرد مورد علاقه و دلخواه خود را پیدا نكرده‌‌اند و نزدیك نیمی ‌از آنان از این‌كه قبلا ازدواج نكرده بودند، پشیمان بودند.

آنان درباره مزایا و معایب تجرد چنین نظراتی داشته‌اند: 39 درصد استقلال و آزادی، نداشتن آقابالاسر و عدم محدودیت در تصمیم‌گیری را از مزایای تجرد می‌دانند و 15.3درصد آسودگی خیال از بابت مشكلات زناشویی و عدم‌مسوولیت‌پذیری نسبت به همسر و فرزند را از مهم‌ترین محاسن تجرد می‌شمارند.

پیامدهای منفی تجرد و عدم ازدواج دختران برای آنان عبارتند از: 27.2 درصد احساس تنهایی و انزوا، 9.7 درصد احساس افسردگی و سرخوردگی و همچنین احساس بی‌انگیزگی، بی‌هدفی و پوچی در زندگی و...

بنا بر یافته های این پژوهش بی‌خیالی خانواده‌ها در ارتباط با ازدواج دخترانشان از یك سو و نگرش اشتباه همین دختران در مورد ازدواج و ایده‌آل‌های بیش از حد از سوی دیگر به تجرد آنها می‌انجامد كه پیامدی جز لطمه‌های روحی، تنهایی و انزوا ندارد و روزی این گروه از دختران پشیمان می‌شوند كه دیگر دیر است و استقلال مالی، طبقه اجتماعی بالاتر و تحصیلات هیچ‌كدام جای همراه زندگی آنها را پر نمی‌كند.

وقتی قند خون یك فرد، حداقل دو بار در حالت ناشتا از 126 بالاتر باشد یا بعد از خوردن غذا از 200 بالاتر رود به دیابت مبتلاست.

اما هم افراد دیابتی و هم افراد سالم (غیر دیابتی) وقتی تحت فشارهای عصبی قرار گیرند، قند خونشان بالاتر می‌رود و وقتی آرام باشند اندكی بهبود پیدا می‌كنند.

علت این موضوع مشخص است؛ هورمون‌های استرس كه سردسته آنها آدرنالین و نورآدرنالین است هنگام تنش عصبی، وارد خون می‌شود.

این هورمون‌ها قند خون را از ذخایر بدن آزاد می‌كنند و از طرفی با ایجاد مقاومت نسبت به انسولین جلوی مصرف قند از سوی سلول‌های عمومی بدن را می‌گیرد تا این قند به مصرف مغز كه بی‌نیاز از انسولین می‌تواند از قند بهره‌مند شود، برسد؛ البته حین استرس هورمون‌های دیگری مثل گلوكاگون، هورمون رشد و كورتیزول نیز ترشح می‌شود كه آنها هم با ساز و كاری مشابه موجب افزایش قند می‌شود.

بالا رفتن قند حین استرس در واقع مكانیسم تدافعی بدن است كه مغز را با جریان بالای قند تغذیه كند تا فرد بتواند بخوبی بر استرس فائق آید.

انواع استرس‌هایی كه می‌توانم مثال بزنم شامل ازدواج، طلاق، دوری ناگهانی از فرزند یا پدر و مادر و استرس‌های جسمی مثل بیماری‌های شدید، بلوغ و تصادفات است.

از استرس‌های بسیار رایج دیگر در پزشكی انواع جراحی‌های سبك و سنگین است. جراحی‌های كوچك دندان و لثه، انواع جراحی‌های كوچك كه در مطب انجام می‌شود و جراحی‌های بزرگ كه با بیهوشی همراه است، همه می‌تواند استرس‌های بسیار شدیدی به فرد وارد كند و با مكانیسم‌های گفته شده قند خون را به بالاترین حد ممكن برساند.

به این ترتیب بیماران دیابتی حین استرس دچار قند خون خیلی بالا می‌شوند. گاهی هم فرد دچار دیابت ملایم است یا دچار پره دیابت یا دیابت مخفی است، ولی حین استرس قند خونش بالا می‌رود و تازه متوجه بیماری خود می‌شود. اینها شرایطی است كه مردم به آن دیابت عصبی می‌گویند.

گر چه ممكن است بعد از استرس بیمار دوباره قند خون طبیعی پیدا كند، اما باید دانست كه در بیشتر این موارد به هر حال بیمار دچار دیابت شده است یا بزودی مبتلا خواهد شد.

در این موارد نیز ‌باید دیابت درمان شود، زیرا انواع استرس‌ها در زندگی روزمره وجود دارد و این افراد مكرر دچار بالا رفتن قند خون می‌شوند و نیازمند اتخاذ روش‌های درمانی هستند.

این آدم‌ها كه از میانگین سن ازدواج در كشور رد می‌شوند و همچنان مجرد می‌مانند، گاه ناچارند تا پایان عمر تنها زندگی كنند و...

دكتر سعید بهزادی‌فر مشاور و روانشناس به این بخش از حرف‌های ما اعتراض دارد. این استاد دانشگاه و مدرس دوره‌های آمادگی پیش از ازدواج و مهارت‌های زندگی خانوادگی، معتقد است حتی آنها كه میانگین سن ازدواج را رد كرده‌اند و به میانسالی رسیده‌اند، اما نیاز به تشكیل خانواده را در خود احساس می‌كنند، نباید تسلیم مجرد ماندن شوند.

بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سازمان ثبت احوال، هم اكنون میانگین سن ازدواج در كشور، برای مردان 27 و برای زنان 23 سال است اما زنان و مردانی نیز وجود دارند كه تا پایان عمر مجرد می‌مانند. این وضع چه تاثیری برسلامت روحی- روانی آنها دارد؟

شكی نیست كسانی كه ازدواج می‌كنند امنیت روانی بیشتری دارند. از نظر روحی و روانی سالم تر می‌مانند و بیشتر عمر می‌كنند. شایع ترین عارضه در كسانی كه تمایل به ازدواج دارند؛ اما موفق به آن نمی‌شوند، افسردگی است. اضطراب نیز در این گروه بیشتر است و زودتر بیمار می‌شوند.

علاوه بر این به یاد داشته باشید كه برای یك ازدواج موفق، حتما فرد باید نیاز به ازدواج و تشكیل زندگی خانوادگی را در خود احساس كند و تا وقتی این میل در او به‌وجود نیامده باشد، نباید ازدواج كند.

مجرد ماندن پسرها دو علت عمده دارد. علت نخست، احساس ناامنی اجتماعی و اقتصادی برای تشكیل خانواده‌ای جدید است و دیگر این كه برخی پسران از خود می‌پرسند ازدواج، به آنها چه امكان تازه‌ای خواهد داد، چرا كه امكان پاسخگویی به نیازهای شان پیش از ازدواج فراهم شده است.

داستان مجرد ماندن دخترها كاملا فرق می‌كند. تا آنجا كه من می‌دانم هنوز همه آمار دخترها، یعنی بیش از 95 درصدشان تمایل به ازدواج دارند؛ اما از آنجا كه متاهل شدن دخترها تابعی از متاهل شدن پسرهاست، وقتی پسرها به ازدواج بی رغبت باشند، دخترها مجرد می‌مانند.

برای مردان پیدا كردن همسر آسان است. آنها می‌توانند با حضور در مجامع عمومی، زوج مناسب‌شان را انتخاب كنند یا به دوستان، آشنایان و بستگان بسپرند، گزینه‌ای مناسب را به آنها پیشنهاد كنند.

اما توصیه ام برای خانم‌ها این است كه فضای ارتباطی‌شان را گسترده تر كنند تا به عنوان گزینه‌ مناسب ازدواج، بیشتر به چشم بیایند برای مثال می‌توانند به كلاس‌های مختلف بروند، به تورهای مسافرتی سالم بپیوندند و....

رابطه موازی بی‌شك ناموفق است. از یك طرف از دیدگاه اخلاقی، اعتقادی و مذهبی این كار درست نیست و از طرف دیگر از دیدگاه روانشناسی نیز این ارتباط به شدت آسیب‌زاست. هر سه نفر این مثلث در شرایط فشار روانی قرار دارند، با هم می‌جنگند و ارتباط شان ناسالم است و چه بسا افراد بیشتری هم به علت این ارتباط آسیب ببینند، مثلا بچه‌های خانواده.

اما در پاسخ به پرسش دیگرتان درباره بزرگ‌تر بودن زن از مرد، می‌خواهم بگویم كه موفقیت این نوع ازدواج بستگی به میزان اختلاف سنی دو طرف دارد. برای مثال من توصیه نمی‌كنم زنی 30 ساله، شوهری 22 ساله را انتخاب كند، چون حدود 30 درصد اختلاف سنی دارند اما اگر همین زن 42 ساله شود و بخواهد با مردی 35 ساله ازدواج كند، این هفت سال اختلاف، كسر كوچك‌تری از سن شوهر می‌شود و می‌توان آن را پذیرفت. علاوه بر این می‌خواهم تاكید كنم كه ازدواج مردان با دختران بسیار جوان تر از خود هم ممكن است پرخطر باشد.

با توجه به آمار بالای طلاق، شمار زیادی از افراد مجرد ممكن است پیشتر زندگی خانوادگی را تجربه كرده باشند و بنابر‌این، خارج كردن همه آنها از دایره گزینه‌های مناسب ازدواج درست نیست. پس انتخاب كسی كه یك‌بار زندگی‌اش به جدایی رسیده است، الزاما خطرناك نیست؛ اما باید پاسخ این پرسش را بفهمیم كه او دقیقا به چه علت طلاق گرفته است.

شاید بدون اغراق بتوان گفت كه نوجوانی در جامعه ما از گذشته تاكنون، مورد غفلت واقع شده است، غفلتی كه دامنه‌اش نه تنها خانواده‌ها كه تمام جامعه و در واقع مسوولان امور تربیتی، فرهنگی و اجتماعی كشور را نیز در برگرفته است.

ناآگاهی عمومی نسبت به دوره نوجوانی تا آنجاست كه حتی بسیاری از والدین نمی‌دانند كه این دوره از چه سنی در فرزندانشان آغاز می‌شود.

یعنی نمی‌دانند كه آیا با آغاز بلوغ جسمی و فیزیكی باید بر دوران كودكی فرزندشان مهر خاموشی بزنند و با او بسیار جدی‌تر رفتار كنند یا باید با ورود فرزندشان به دوران تحصیلات متوسطه او را در مرحله پیش از جوانی به حساب آورند و نسبت به بسیاری از آسیب‌های احتمالی وارد به او نگران باشند.

با این حال نوجوانی نه دوره‌ای برای اتخاذ رفتارهای جدی و سختگیرانه از سوی والدین است و نه زمانی برای شدت گرفتن تشویش‌های آنها نسبت به كودكان دیروز كه برای تجربه دنیای بزرگسالی آماده می‌شوند.

نوجوانی در عین آن‌كه از این رفتارها و تشویش‌ها فارغ نیست، مدیریت و رفاقتی نرم از جنس دنیای كودكان و منطقی از جنس جوانی می‌طلبد.

این دوره حساس از یك سو به لحاظ ورود به مرحله بلوغ و تحولات جسمی و فیزیكی و از سوی دیگر به‌دلیل تاثیرات روحی و روانی كه برای ورود به زندگی اجتماعی لازم است، باید به طور جدی‌تری حتی مورد توجه مسوولان امور تربیتی و فرهنگی كشور قرار بگیرد.

توجهی كه لازمه‌اش تدارك دیدن بسته‌های آموزشی، تفریحی، ورزشی، علمی، جامعه شناختی و روان شناختی خاص گروه سنی است كه می‌تواند در دختران از 11 و در پسران از 13 سالگی آغاز شود و تا 18 سالگی ادامه یابد.

پونه شیرازی ‌-‌ جام جم