Nehc’ül-Belağa Nüshaları 1
1- H. 400. Yılının Nüshası
Dimişkin Az-Zahiriye Kütüphanesinde olan el yazması. Bu nushanın kimin hattıyla yazıldığı bilinmemektedir.
2- Seyyit Şerif Resi’nin hayatında yazılan bu nüsha mukkades Meşhet şehrinin İmam Rıza (a.s)’ın kütüphanesinde 11736 numarada korunmaktadır
3- H. 421. Yılının Nüshası
Mukkaddes Kum Şehrinde Ayetullah Hasanzade Amuli’nin özel kütüphanesinde bulunmaktadır.
4-) H. 469. Yılının Nüshası
Muarreb Huseyn b. Hasan el-Mueddeb’in Nesh hattıyla H. 469 Zilkade ayında yazılmış olan bu nüsha tashih ve mukabele edilmiş olup edebi ve lügavi özet açıklama ve haşiyeleri de içermektedir. Bu nüsha, en nefis ve en eski nüshalardan biridir. İki cüze ayrılan bu nüshayı Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Bendar adlı şahıs Şii olan fakih eslah Ebu Abdillah el-Hüseyin’e okumuş ve 11. Asırda Riyaz’ul-Ulema kitabının sahibi olan Mirza Abdullah efendinin kütüphanesinde bulunmuştur. Bu kitabın ikinci cildinde yazarın biyografisi dört defa tekrar edilmiştir. Bu nüsha, Kum şehrindeki Ayetullah’il-Uzma Necefi Meraşi’nin kütüphanesinde 3827 numarada korunmaktadır. Ve bu kütüphane tarafından filmi alınarak yayınlanmıştır. (Fihrist-i Kitaphane/10-206)
5-) H. 485. Yılının Nüshası
Adnan b. İbrahim el-Birmali hattıyla H. 485 yılı Ramazan ayının 20’si Pazartesi tarihli nüsha... Bu nüsha İsfahan’daki Allame Seyyid Muhammed Ali Revzati’nin kütüphanesinde mevcuttur.
6-) H. 494. Yılının Nüshası
Fazlullah b. Tahir b. Mutahhar Huseyni hattıyla H. 494 yılı 4 Recep tarihli nüsha... Bu nüsha bir defadan fazla bazı bilginlere okunmuştur. Bu nüshada lugavi haşiyeler, Ali b. Ahmed b. Muhammed Fençkerdi Nişaburi’nin güya kendi eliyle yazdığı kasidesi de göze çarpmaktadır. Bu nüsha Doktor Ruknuddin Nasiri’nin kütüphanesine ait olup Allame Şeyh Hasan Said Tahrani tarafından ofset halinde basılmıştır.
7-) 5. Asır Nüshası
Bu nüsha, Bağdat Üniversitesinde doğu dilleri bölümü başkanı ve edebiyat fakültesi üstadı olan Doktor Hüseyin Ali Mahfuz’un kütüphanesindedir. (Me’hed’ul-Mehtutat’il-Arabiyye dergisi, Kahire, c. 6, s. 47)
8-) 5. Asır Nüshası
Bu nüsha, da tashih edilmiştir ve baş sayfaları düşmüştür. Sonunda ise Yakup b. Ahmed ile oğlu Hasan b. Yakub’un notları mevcuttur. Bu nüsha Allame Seyyid Hibetullah Şehristani’nin kütüphanesinde bulunmaktadır.
9-) 5. Asır Nüshası
Bu nüsha da bir çok haşiyelere sahiptir. Bu haşiyelerden bazısı sonradan ilave edilmiş ek sayfalarda yazılmıştır ve müellifin nüshasından nakledilmiştir. Bu nüsha Tahran Sipehsalar Medresesinin kütüphanesinde 3083 numarada korunmaktadır. (Fihrist-i Kitaphane: 155 ve 737)
10-) 5. Asır Nüshası
Bu nüsha da Bağdat’da alimlerden birinin kütüphanesinde bulunmaktadır. Mürşid dergisinde (Yıl 2, sayı 2, H. 1346) söz edilmiştir ve yaklaşık iki yıldır Londra’ya nakledilmiş olup bazı Iraklıların yanındadır.
11-) 5. Asır Nüshası
Oldukça değerli bir nüsha olup sondan bir kaç sayfa düşmüştür. Fakih Sehl b. Emir er-Rekkaki’nin, Hasan b. Yakub b. Ahmed’in hattından H. 483, Cemadi’el-Ahir tarihiyle mukabelede bulunduğunun belirtileri ilk sayfasında göze çarpmaktadır. Bu yazının Hasan’ın hattıyla mı olduğu veya hattından taklit edildiği bilinmemektedir. Bu nüshada Seyyid Ali ateşinin şahsi kütüphanesinde olup Yezd şehrinde korunmaktadır. Bu nüshanın resimleri Ayetullah’il-Uzma Necefi-i Meraşi’nin kütüphanesinde mevcuttur.
12-) 5. veya 6. Asır nüshası
Bu nüsha Hasan b. Zeyd Hasani Al-i Zebare-i Beyhaki’nin hattıyla yazılmış olup. Muhammed emin Şeyh Ali Ulumi’nin Yezd şehrindeki şahsi kütüphanesinde korunmaktadır. (Neşriyye-i Kitaphane-i Merkezi-i Danişgah-i Tehran 4/450)
13-) 5. veya 6. Asrın Nüshası
Muarreb (harekeli) olan bu nefis nüsha, beşinci veya altıncı asra aittir. Bu nüsha Muhammed Emin Hanci’nin Tahran’daki şahsi kütüphanesindedir. (Mecellet-u Ma’hed’ul Mehtutat, Kahire, 3/59)
14-) Beşinci veya Altıncı Asır Nüshası
Kufi hattıyla yazılmıştır ve bazı sayfaları düşmüştür. Bazı eksikliklerinin giderilmesine rağmen yine de nakıstır. Bu nüsha da eski şura meclisi kütüphanesinde 8059. rumarada korunmaktadır.
15-) 510 yılının Nüshası
Bu Nüsha da Gufranmeab Muntazil’ul Eman’ın Lekehnu’daki kütüphanesinde korunmaktadır. Fotografisi Meşhed Üniversitesi ilahiyat fakültesinde ve Kum’da Ayetullah’il Uzma Gülpekani’nin kütüphanesinde 32/40 numarada kayıtlıdır.
16-) 512. Yılının Nüshası
Bu nüsha Üstat Seyyid Muhammed Muhit Tabatabai’nin kütüphanesindedir ve ez-Zeria 24/413’de adı geçmektedir.
17-) 525. Yılının Nüshası
Allame Şeyh Ağabozorg Tahrani bu nüshayı Seyyid Muhsin Keşmiri-i kitap Furuş’un yanında görmüş ve onu ez-Zeria 24/413’de tanıtmıştır.
18-) 529. Yıl’da okunan Nüsha
Bu nüshayı Mecid’ud Devle Ebu Muzaffed Muhammed b. Zeynul Abidin Ebi’l İzzi Ahmed b. Celaluddin Ebil Muzaffer Muhammed b. Abdullah b. Cafer adlı şahıs Musaddık b. Hasan b. Hüseyin’in yanında okumuş ve 529 yılının Recep ayında bunun diğerleri yanında da okunması için icazet vermiş ve defalarca mukabele ve tashih edilmiştir. Bu kitap Ayetullah’il Uzma Necefi Meraşi’nin kütüphanesinde 2310 numarada korunmaktadır. (Fihristi Kitaphane 6/292)
19-) 538 yılının Nüshası
Bu nüsha Ali b. Ebil Kasım b. Ali el Hacc hattıyla 538. yılında Şaban ayının ortalarında yazılmış ve edip Efzeluddin Hasan b. Fadar-i Kummi’nin nüshasıyla mukabele ve tashih edilmiştir.
20-) 544. Yılının Nüshası
Muhammed b. Muhammed Ahmed’en Nakib Hattıyla 544 yılı Sefer ayında Sebzevar şehinde yazılmıştır. Adeta Ebu Yusuf Yakmub b. Ahmed Nişaburi’nin nüshası üzerinden yazılmıştır ve bu yüzden de nüshanın sonunda onun hattıyla iki beyt halinde birşiir de not düşülmüştür.
Bu nüsha tashih ve mukabele edilmiş ve sayfa haşiyelerinde tashih ve bilağ eserleri göze çarpmaktadır. Birinci sayfa ile sonlardan bir kaç sayfa da düşmüştür. Bu nüsha Fazıl Han medresesinin kütüphanesinde olup Astan-i Kuts-i Rezevi kütüphanesine nakledilmiştir. Orada ise 13847 numarada korunmaktadır. Resimleri Tahran üniversitesi merkez kütüphanesinde 2136 numarada mevcuttur. (Fihrist-i Faziliye s. 85; Meşhed Kütüphanesi s. 500; Fihrist-i Mikro Filmha-i Kitaphane-i Merkezi, 1/396)
21-) 553. Yılının Nüshası
Abul Cebbar b. Hüseyin b. Ebil Kasım Hacı Ferahani hattıyla ve H. 553 yılı Cemadiyel Evvel ayının 19’u Çarşamba günü Seyyid Ziyauddin Ebi er-Rıza Fazlullah b. Ali b. Abdullah Hasani (Ravendi)’nin nüshası üzerinden gezmek için gittiği Ravend’in Cuskan köyünde yazılmış daha sonra kendisine okunmuş ve okunması 554 yılı Cemadiy... ayının Perşembe günü sona ermiştir.
Bu nüsha Rıza Hindistan Rıza Rampur kütüphanesi 1190 numarada korunmaktadır. (Fihrist-i Kitaphane 1/631) Mikrofilimleri ise Tahran Üniversitesi kütüphanesinde 5046 numarasında mevcuttur. (Fihrist-i Mikrofilimha-i Kitaphane-i Merkezi 3/226)
22-) H. 556 Yılının Nüshası
H. 556 yılında Muhammed İbn-i Muhammed İbn-i Abbas-i Kumi’nin hattıyla yazılan bu nüsha mukabele edilmiş ve ondan sonra Seyyid Fazlullah b. Ali Hasani (Ravendi) H. 571 yılında onu okumuş ve sonunda Ali İbn-i Meysem-i Behrani’nin hattına H. 643 yılında bir takım faydalı eklemeler yapılmıştır.
Bu nüsha Irak’ın Bağdat kütüphanesinde 3784 numarada korunmaktadır. (Fihrist-i Kitaphane, Edebi kitaplar bölümü, s. 642)
23-H. 565 Yılının Nüshası
Muhammed İbn-i Said-i Ameri’nin hattıyla 12 Şaban H. 565 12 Şaban Cuma akşamı yazılmıştır. (son kısmında müellifin nüshasından bazı şeyler eklenmiştir) Fenckerdi tarafından bu kitaba bir takım notlar düşülmüştür.
Bu nüsha Bağdat kütüphanesi müzesinde (el-Müthef’ul-Iraki) 356 numarada korunmaktadır. (Fihrist-i Kitaphane, Edebi kitaplar bölümü, s. 624 ve Mesadir-u Nehc’ül-Belağa, c.1 s. 188-192)
24-)H. 566 Yılının Nüshası
Bu nüsha da Süleyman b. Mahmud b. Muhammed b. Keraber el-Bedri hattıyla H. 566 Şevval ayının 11’inde Perşembe günü yazılmıştır. Abdussamed Hanefi’nin hattıyla yazılan haşiyeleri de H. 925 yılı Ramazan ayında yazılmıştır. Bu nüsha Mülk-Tehran Milli kütüphanesinde 874 numarada saklanmaktadır. (Fihrist-i Kitaphane, Arapça Nüshalar bölümü, s. 786) Mikrofilimleri ise Astan-i Kuds-i Rezevi kütüphanesinde mevcuttur.
25-)568 yılının Nüshası
Ali b. Muhammed b. Ebi Said b. Mansur’un hattıyla H. 568 yılı Rebi’ul-Evvel ayında yazılmıştır. Bu Nüshayı İstanbul Süleymaniye kütüphanesinde Reis’ul-Kuttab kütüphanesinde 442 numarada gördüm.
26-) 573 yılının Nüshası
Kufi hattıyla karışık Nesh hattıyla yazılmış olan bu nüshanın bu tarihten önce yazılmış olduğu sanılmaktadır. Asıl sayfalardan sonra yazılmış olması gereken son sayfada H. 573 14 Şaban ayı Salı günü tarihi kayıtlıdır. Kitabın Farsça tercümesi de satırlar arasında nestalik hattıyla yazılmıştır. Bu tercüme de en eski tercümelerden biri olması sebebiylebüyük bir öneme sahiptir. Bu nüsha Tahran Üniversitesi Merkez Kütüphanesinde 4876 numarada korunmaktadır. (Fihrist-i Kitaphane, 14/3917)
27-) 588 Yılının Nüshası
Ahmed b. El-Müeyyed b. Abdulcelil c. Muhammed’in güzel hattıyla H. 588 yılı Recep ayında haşiyedeki talik ve şerh ile birlikte yazılmıştır. Bu nüsha da Çesterbin-i Deblen Kütüphanesinde 5451 numarada korunmaktadır. (Fihrist-i Kitaphane, 7/132)
28-) 591 Yılının Nüshası
Bu nüsha Tahran Milli Kütüphanesinde A/1843 numarada korunmaktadır. (Fihristi Kitaphane 10/422)
29-) 6. Asır Nüshası
Bu nüsha Tahran’da Fahruddin Nasuri Emini kütüphanesinde mevcuttur. (Mecelle-i Ma’hed’il Mahtutat, Kahire, c. 1, s 37-55)
30-) 6. Asır Nüshası
Bu nüsha da kitabın ilk cüzü olup tashih, mukabele ve bilağa dair işaretleri de bulunmaktadır. Bu nüsha Ayetullah’il Uzma Necefi-i Meraşi’nin kütüphanesinde 3573 numarada korunmaktadır (Fihrist-i Kitaphane 9/360
31-) 6. Asır Nüshası
Oldukça nefis olan bu nüsha alimlerden bir kaç kişiye okunmuş bilağ işaretleri yazılmış Mirza Abdullah İsfahani Riyazul Ulema kitabında bu nüshadan defalarca istifade etmiş ve izinlerini nakletmiştir.
Kutbuddin Sait b. hibbe-i Ravendi kitabın rivayet senedini nakletmiş Zeyd Ebu Cafer Muhammed b. Abdul Hamit b. Muhammed’e ve aynı zamanda oğlu Zehiruddin Ebul Fazl Muhammedi b. Said Ravendi’nin, Alauddin Cemalulhac Ali b. Yusuf b. Hasan’a verdiği izini kendi hattıyla yazmıştır.
Nüshanın başlangıcında da Necibuddin Ebu Zekeriya Yahya b. Said Hezeli Hilli’nin, İzuddin Hasan b. Ali b. Muhammed b. Ali’ye (İbn-i Eldebzir-i Hüseyni diye meşhurdur.) verdiği izini ise 7 Şaban 655 tarihiyle kayıtlıdır.
Bu nüsha da Ayetullah’il Uzma Necefi-i Meraşi’nin kütüphanesinde 5690 numarada korunmaktadır. (Fihristi Kütüphane 13/105)
32-) 6. Asır Nüshası
Bu nüsha da oldukça nefis ve eski bir nüsha olup sayfaları karışmıştır. Bu nüsha da Ayetullah’il Uzma Necefi-i Meraşi’nin kütüphanesinde 4918 numarada korunmaktadır. (Fihristi Kütüphane 13/105)
33-) 6. Asır Nüshası
Bu nüshada hutbelerden bir bölümüne yer verilmiştir; aynı zamanda tashih ve mukabele edilmiştir. Bu nüsha da Ayetullah’il Uzma Necefi-i Meraşi’nin kütüphanesinde 3341 numarada korunmaktadır. (Fihristi Kütüphane 9/117)
34-) 6. Asır Nüshası
Bu nüshayı Fahruddin Nasiri Emini, Asdan-i Kutsi-i Rezevi’ye hediye etmiştir ve 11736 numarada kayıtlıdır.
35-) 6. veya 7. Asır Nüshası
Bu nüsha haşiye talik ve eski şerhlerden oluşmaktadır. Bu nüshayı Hacı Seyyid Muhammed Cezayir’inin yanında gördüm. İlk sayfası ve sondan birkaç sayfası düşmüştür.
36-) 601. Yıl Nüshası
Bu nüsha Yakut bin Abdullah Nuri’nin hattıyla 601 yılının Zilkade ayının, 10. Günü olan Çarşamba günü yazılmıştır ve kitabın adının karşısında bu şahsın meşhur hattat Yakut Mutesemi Abbas olduğu yazılmış ve “Nuri” diye imzalanmıştır. Bu da Bağdat Cüneydi Bağdadi’nin halifelerinden biri olan Ebu Hasan Nuri ile sahip olduğu irtibat ve saygı sebebiyle olmuştur.
Bu nefis nüsha Hasan Paşa-i Celili Musuli kütühnesinden Evkaf-i Musul kütüphanesine intikal ettirilmiş olup 27/25 numarada kayıtlıdır. (Fihristi Kitaphane 1/224 Maktutat’il Mevsul, Davut Çelebi, s. 128)
Ayetullah’il Uzma Necefi-i Meraşi’nin kütüphanesinde Hasan b. Haydar Şirazi’nin 1099 tarihinde yazdığı nüsha da 774 numarada korunmakta olup Yakut’un bu nüshasından istinsah edilmiştir. (Fihrist-i Kitaphane, 2/382)
Seyyid Abdulaziz Tabatabai
Devamı
Nehc’ül-Belağa Nüshaları 2
Nehc’ül-Belağa Nüshaları 3
Nehc’ül-Belağa Nüshaları 4
Nehc’ül-Belağa Nüshaları 5
Nehc’ul-Belaga’nın Senetleri
Nehc'ul Belağa'nın Kaynakları
Nehcü’l Belağa’nın Şerhleri
NEHC-ÜL BELAĞA'NIN KAPSAMLILIĞI
İMAM ALİ B. EBU TALİB'İN İLMÎ MİRASI
