Nevruz Gelenekleri-İran -4

1.  Velaş’tan sonra Sasani döneminden günümüze dek kalan levhalar, o dönemde Nevruz etkinliklerinin düzenlendiğini ve hükümdarların halkı kabul töreninin o dönemden günümüze dek geldiğini gösteriyor. Tabi bu konuda iki farklı görüş söz konusudur. Kimilerine göre Nevruz bayramı dünyanın birçok şenlikleri gibi ilkin halk tarafından kutlanmış ve daha sonra devlet düzeyinde kutlanmaya başlanmıştır. Bu şenlikle ilgili bazı törelerin el değmeden günümüze dek ulaşması da bu bayramın resmi ve devlet bayramı olmaktan ziyade halk bayramı olduğunu gösteriyor. Ancak ikinci bir görüş bu bayramın ilkin devlet düzeyinde kutlandığını ve daha sonra halk tarafından benimsendiğini savunuyor. Ebureyhan Birunî ve Nevruznamenin yazarı Hayyam dışında, Nevruzun ortaya çıkışı ile ilgili yazan bilgin ve alime pek rastlanmıyor. Ettafhim adlı eserinde Birunî şöyle diyor: Nevruz nedir? Ferverdin ayının ilk günüdür ve bu yüzden yenigün anlamına gelen Nevruz olarak adlandırılmıştır ve yılın ilk günüdür. Eski İranlıların inancına göre Nevruz evrenin hayatına ilk başladığı gündür. Ancak 11. yüzyılda kaleme alınan Nevruznamede Nevruzun başlangıcı ve gelişmesiyle ilgili oldukça değerli bilgilere rastlıyoruz. Eserin yazarı Hayyam’a göre evrenin yaratılışında güneş, Ferverdin ayının ilk gününde yaşamına başlamış, bunun sebebine gelince, ışınları ve yararının tüm varlıklara ulaşması içindir. Aydınlık ve karanlık aynı günde birbirinden ayrılmış ve gece gündüz meydana gelerek evrenin başlangıç tarihi olmuş ve bu yüzden dünyanın yaratılışını anmak için bugün bayram ilan edilmiş. Hayam tüm dünyalıları bu tarihi ezberlemeleri için bilgilendirmek gerektiğini söylüyor ve daha sonra takvim ve mevsimlerin oluşumu hakkında bazı bilgiler aktarıyor. Tabi Hayyam’ın bu anlattıkları biraz efsane ile karıştığı gözden kaçmıyor, ancak her halükarda eski İranlıların nücum biliminde çok ileri düzeyde oldukları da bilinen bir gerçektir. Tarihte belirtildiği üzere İslam inancının İran’a ayak basmasından önce bu şenlik halk ve hükümet yetkilileri düzeyinde farklı etkinlikler şeklinde düzenleniyordu. İnsanlar işi bırakıp vergilerini ödüyor ve ardından da eğlencelere katılıyordu. Bu şenlikler sarayda da büyük bir coşku ve şatafatlı bir şekilde düzenleniyordu. İslamdan sonra İranlıların kültürü büyük bir değişime uğradı. Sağlam temellere dayanmayan etkinlikler zamanla unutuldu, ancak doğanın evrimi ve yüce Allah’ın tedbiri ile bütünleşen Nevruz, İslam  dininden de onayını aldı. Hatta bu günün saygın bir şekilde karşılanması konusunda bazı hadisler dilden dile aktarıldı. Örneğin bazı rivayetlere göre hz. Ali as. böyle bir günde resulullah efendimizin halefi seçildi veya hz. Nuh as’ın gemisi böyle bir günde Cudî dağında karaya oturdu.

 Bu yüzden Nevruz, islamdan sonra da kutlanmaya devam edildi ve Nevruzda hediye verme gibi güzel gelenekler islamdan sonra yaygın hale geldi. Müslüman şairler de bu bayramla ilgili şiirler yazmaya başladı ve bu gelenek hala devam ediyor. Nevruz bayramında bir çok etkinliklerin düzenlendiği söylenir. Bu etkinliklerin en önemlisi Mir Nevruzî adlı toplu gösterilerdi ki islamdan sonra da devam etti, ancak bazı ufak değişikliklere uğradı. Bu etkinlikte yılın ilk günlerinde bir kişi seçilip padişah oluyor. Bu şahıs birkaç gün padişahlık yapıyor ve bütün herkes onun emirlerini yerine getirmek zorundadır. Ancak bu padişahın emirleri pek ciddi değil ve daha çok şaka niteliği taşıyor. Oyun gibi gözüken bu etkinlik gerçekte halkın şahlara karşı tepkilerini komedi kalıbında gündeme getiriyordu. Bu etkinlik hala İran’ın bazı kırsal yörelerinde düzenleniyor. Nevruzda düzenlenen bir başka etkinlik Nevruzhanî’dir. Bu etkinlikte gösteri grupları yılın sonlarına doğru köy köy dolaşıp, grubun içinde en güzel sese sahip olan biri, güzel şiirler okuyarak baharın gelişini müjdeliyordu. Bu etkinlik halkın ilgi odağındaydı ve herkes gücü yettiği kadar sanatçılara hediyeler veriyor ve onlara eşlik ediyordu. Bütün bu etkinlikler Nevruz bayramı ile doğmuş ve onunla birlikte yaşamını sürdürmüştür. Şimdi de geçen binlerce yıla karşın Nevruz bayramı İran’da ve dünyanın birçok yöresinde kutlanıyor.

Nevruz Gelenekleri-İran -2

Nevruz Gelenekleri-İran -1

İran Kültüründe Nevruz -5

Bahar Bayramınız kutlu olsun