تبیان، دستیار زندگی

برگ درختان سبز در نظر هوشیار 

هر ورقش دفتری است معرفت کردگار

سعدی شیرین سخن

حضرت رسول اكرم )ص( فرمودند:

مَا مِن‌ْ مُوْمِن‌ٍ یَقْعُدُ سَاعَة‌ً عِنْدَ العَالِم‌ِ الاَّ نَاداه‌ُ رَبُّه‌ُ: جَلَسْت‌َ الی‌َ حَبِیبِی‌؟ وَعِزَّتِی و جَلاَلِی لاَسْكَنْتُك‌َ الجَنَّة‌َ مَعَه‌ُ

«هر مومنی یك ساعت در نزد عالم بنشیند خداوند او را ندا می‌كند: در نزد حبیب من نشستی‌؟ قسم به عزّت و جلال خودم تو را در بهشت با او همنشین می‌گردانم‌.»

و نیز فرمودند:
حُضُورُ مَجْلِس‌ِ عَالِم‌ٍ، أفْضَل‌ُ مِن‌ْ حُضُورِ أَلْف‌ِ جَنَازَة‌ٍ، وَ مِن‌ْ عِیَادَة‌ِ ألْف‌ِمَرِیض‌ٍ، وَ مِن‌ْ قِیَام‌ِ ألْف‌ِ لَیْلَة‌ٍ، وَ مِن‌ْ صِیَام‌ِ ألْف‌ِ یَوْم‌ٍ؛ ان‌َّ اللهَ یُطَاع‌ُ بِالعِلْم‌ِ، ویُعْبَدُ بِالعِلْم‌ِ، وَ خَیْرُ الدُّنْیَا وَ الا‌خِرَة‌ِ مَع‌َ العِلْم‌ِ

«حاضر شدن در مجلس عالِم‌، از حضور در نزد هزار جنازه به منظور تشییع‌، و از عیادت هزار مریض‌، و از شب زنده داری هزار شب‌، و روزه گرفتن در هزار روز بالاتر است‌؛ زیرا عبادت و اطاعت خدا در سایه علم انجام می‌گیرد، وخیر دنیا و آخرت وابسته به علم است‌.»

و نیز آن حضرت‌ فرمودند:

مُجَالِسَة‌ُ العُلَماءِ عِبَادَة‌ُ
«همنشینی با علماء عبادت است‌.»

امام علی سلام الله علیه:

المُتَّقونَ سادَةٌ ، وَالفُقهاءُ قادَةٌ ، وَالجلوس الیهم عباده.

پرهیزگاران، سروَرند و دین شناسان ، پیشوا و همنشینى ، با آنان مایه فزونى است.

امالی طوسی: ص 225 ح 392 / حکمت نامه پیامبر اعظم: ج7 ص 466 

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود: 

كسى كه با سخن محبّت آمیز، برادر مسلمان خود را مورد لطف و محبت قرار دهد

و غم و غصه او را برطرف سازد، 

تا زمانى كه به این كار مشغول است در زیر سایه رحمت گسترده خداوند قرار خواهد داشت


. (پاداش نیكیها و كیفر گناهان/ترجمه ثواب الأعمال/381)

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : برترین عبادت دعاست 

. هرگاه خداوند به بنده اذن (توفیق) دعا دهد درِ رحمت را به روى او بگشاید . 

با وجود دعا هرگز كسى هلاك نمى شود. (تنبیه الخواطر : 2/237 )

امام موسى بن جعفر علیه ‏السلام فرمود: زراعت، در زمین هموار مى‏ روید، نه در سنگلاخ. حكمت هم در دل متواضع، آباد مى ‏شود، نه در دل متكبّر و گردنكش.

قالَ الكاظِم علیه ‏السلام: اِنَّ الزَّرْعَ یَنْبُتُ فِى السَّهْلِ وَلایَنْبُتُ فِى‏الصَّفا، فَكَذلِكَ الْحِكْمَةُ تَعْمُرُ فِى الْقَلْبِ الْمُتَواضِعِ وَلاتَعْمُرُ فِى الْقَلْبِ الْمُتَكَبِّرِ الْجَبّارِ.

بحارالانوار، ج 75 ص 312

چند دستورالعمل حضرت آیت الله بهجت برای جویندگان کمال

1. جماعتی از این جانب، طلب موعظه و نصیحت می کنند؛ اگر مقصودشان این است که بگوئیم و بشنوند و بار دیگر در وقت دیگر، بگوییم و بشنوند، حقیر عاجزم و بر اهل اطلاع پوشیده نیست.

و اگر بگویند کلمه ای می خواهیم که امّ الکلمات باشد و کافی برای سعادت مطلقه دارین باشد، خدای تعالی قادر است که از بیان حقیر، آن را کشف فرماید و به شما برساند.
غرض از خلق، عبودیت است (و ما خلقت الجن و الانس إلا لیعبدون. سوره ذاریات/56) و حقیقت عبودیت؛ ترک معصیت است در اعتقاد که عمل قلب است و در عمل جوارح.

و ترک معصیت، حاصل نمی شود به طوری که ملکه شخص بشود، مگر با دوام مراقبه و یاد خدا در هر حال و زمان و مکان و در میان مردم و در خلوت «ولا أقول سبحان الله و الحمد لله، لکنه ذکر الله عند حلاله و حرامه».

ما امام زمان عجل الله له الفرج را دوست می داریم، چون امیر نحل است؛ امور ما مطلقاً به وسیله او به ما می رسد؛ و او را پیغمبر صلوات الله علیه برای ما امیر قرار داده؛ و پیغمبر را دوست داریم، چون خدا او را واسطه بین ما و خود قرار داده؛ و خدا را دوست داریم، برای اینکه منبع همه خیرات است و وجود ممکنات، فیض اوست.

پس اگر خود و کمال خود را خواهانیم، باید دوست خدا باشیم؛ و اگر دوست خداییم، باید دوست وسائط فیوضات از نبیّ و وصیّ، باشیم؛ وگرنه یا دوست خود نیستم، یا دوست واهب العطایا نیستیم، یا دوست وسائط فیوضات نیستیم.

پس کیمیای سعادت، یاد خداست، و او محرّک عضلات به سوی موجبات سعادت مطلقه است؛ و توسل به وسائط استفاضه از منبع خیرات، به واسطه وسائل مقرره خودش است. 
باید اهتدا به هدایات آنها نماییم و رهروی به رهبری آنها نماییم تا کامیاب شویم.
2. کوچک و بزرگ باید بدانیم: راه یگانه برای سعادت دنیا و آخرت، بندگی خدای بزرگ است؛ و بندگی، در ترک معصیت است در اعتقادیات و عملیات.

ترک معصیت، حاصل نمی شود به طوری که ملکه شخص بشود، مگر با دوام مراقبه و یاد خدا در هر حال و زمان و مکان و در میان مردم و در خلوت «ولا أقول سبحان الله و الحمد لله، لکنه ذکر الله عند حلاله و حرامه»
آنچه را که دانستیم، عمل نماییم و آنچه را که ندانستیم، توقف و احتیاط نماییم تا معلوم شود، هرگز پشیمانی و خسارت، در ما راه نخواهد داشت؛ این عزم اگر در بنده، ثابت و راسخ باشد، خدای بزرگ، اولی به توفیق و یاری خواهد بود.
3. جماعتی از مۆمنین و مۆمنات، طالب نصیحت هستند؛ بر این مطالبه، اشکالاتی وارد است، از آن جمله:

1. نصیحت در جزئیات است، و موعظه، اعمّ است از کلیات و جزئیات؛ ناشناس ها و همدیگر را نصیحت نمی کنند.

2. «من عمل بما علم ورثه الله علم ما لم یعلم»؛ «[ من عمل بما علم] کفی ما لم یعلم»؛ (والذین جاهدوا فینا، لنهدینهم سبلنا).

آنچه می دانید، عمل کنید؛ و در آنچه نمی دانید؛ احتیاط کنید تا روشن شود؛ و اگر روشن نشد، بدانید که بعض معلومات را زیر پا گذاشته اید؛ طلب موعظه از غیر عامل، محل اعتراض است؛ و قطعاً مواعظی را شنیده اید و می دانید، عمل نکردید، و گرنه روشن بودید.

3. همه می دانند که «رساله عملیه» را باید بگیرند و بخوانند و بفهمند، و تطبیق عمل بر آن نمایند، و حلال و حرام را با آن تشخیص بدهند؛ و همچنین مدارک شرعیه [را] اگر اهل استنباط باشند؛ پس نمی توانند بگویند: «ما نمی دانیم چه بکنیم و چه نکنیم» .

4. کسانی که به آنها عقیده دارید، نظر به اعمال آنها نمایید، آنچه می کنند از روی اختیار، بکنید، و آنچه نمی کنند از روی اختیار، نکنید؛ و این، از بهترین راه های وصول به مقاصد عالیه است؛ «کونوا دعاة إلی الله بغیر ألسنتکم»؛
مواعظ عملیه، بالاتر و مۆثرتر از مواعظ قولیه است.

قرآن

5. از واضحات است که خواندن قرآن در هر روز، و ادعیه مناسبه اوقات و امکنه، در تعقیبات و غیرآنها؛ و کثرت تردد در مساجد و مشاهد مشرفه؛ و زیارت علما و صلحاء و همنشینی با آنها، از مرضیات خدا و رسول (صلی الله و علیه وآله) است و باید روز به روز، مراقب زیادتی بصیرت و انس به عبادت و تلاوت و زیارت باشد.

و بر عکس، کثرت مجالست با اهل غفلت، مزید قساوت و تاریکی قلب و استیحاش از عبادت و زیارات است؛ از این جهت است که احوال حسنه حاصله از عبادات و زیارات و تلاوتها، به سبب مجالست با ضعفا در ایمان، به سوء حال و نقصان، مبدل می شوند؛ پس، مجالست با ضعیف الایمان- در غیر اضطرار و برای غیر هدایت آنها- سبب می شود که ملکات حسنه خود را از دست بدهد، بلکه اخلاق فاسده آنها را یاد بگیرد:

«جالسوا من یذکرکم الله رۆیته، و یزید فی علمکم منطقه، و یرغبکم فی الاخرة عمله.»

4. از واضحات است که ترک معصیت در اعتقاد و عمل، بی نیاز می کند از غیر آن؛ یعنی غیر، محتاج است به آن، و او محتاج غیر نیست، بلکه مولد حسنات و دافع سیئات است:
(و ما خلقت الجن و الانس إلا لیعبدون.)

عبودیت ترک معصیت در عقیده و عمل.

بعضی گمان می کنند که ما از ترک معصیت عبور کرده ایم!! غافلند از اینکه معصیت، اختصاص به کبائر معروفه ندارد، بلکه اصرار بر صغائر هم، کبیره است؛ مثلاً نگاه تند به مطیع، برای تخویف، إیذاءِ محرم است؛

[و] تبسم به عاصی، برای تشویق، اعانت بر معصیت است.

محاسن اخلاق شرعیه و مفاسد اخلاق شرعیه، در کتب و رسائل عملیه، متبین شده اند. 
دوری از علما و صلحا، سبب می شود که سارقین دین، فرصت را غنیمت بشمارند و ایمان و اهلش را بخرند به ثمنهای بَخس و غیر مبارک، همه اینها مجرب و دیده شده است.

از واضحات است که خواندن قرآن در هر روز، و ادعیه مناسبه اوقات و امکنه، در تعقیبات وغیرآنها؛ و کثرت تردد در مساجد و مشاهد مشرفه؛ و زیارت علما و صلحاء و همنشینی با آنها، از مرضیات خدا و رسول (صلی الله و علیه وآله) است و باید روز به روز، مراقب زیادتی بصیرت و انس به عبادت و تلاوت و زیارت باشد

از خدا می خواهیم که عیدی ما را در اعیاد شریفه اسلام و ایمان، موفقیت به «عزم راسخ ثابت دائم بر ترک معصیت» قرار بدهد که مفتاح سعادت دنیویه و اخرویه است، تا اینکه ملکه بشود ترک معصیت؛ و معصیت برای صاحب ملکه، به منزله زهر خوردن برای تشنه است، یا میته خوردن برای گرسنه است.

البته اگر این راه تا آخر، مشکل بود و به سهولت و رغبت، منتهی نمی شد، مورد تکلیف و ترغیب و تشویق از خالق قادر مهربان نمی شد.

5. هیچ ذکری، بالاتر از «ذکر عملی» نیست؛ هیچ ذکر عملی، بالاتر از «ترک معصیت در اعتقادیات و عملیات نیست.»

و ظاهر این است که ترک معصیت به قول مطلق، بدون «مراقبه دائمیه»، صورت نمی گیرد.
6. من کلام علی علیه السلام:

«إعلم أن کل شیء من عملک تبع لصلاتک: 

بدان که هر چیزی از عمل تو تابع نماز توست»؛

علیکم بالمحافظة علی الصلوات الخمس فی اوائل أوقاتها و بالإقبال بالکل إلیه تعالی فیها، لا تفوتکم السعادة إن شاء الله تعالی

: بر شما باد به محافظت بر نمازهای پنج گانه در اولین وقت های آنها؛ و بر شما باد به روی نمودن و توجّه با تمام وجود بسوی خدای تعالی؛ { در این صورت } سعادت را از دست نخواهید داد.


منبع: سایت آیت الله بهجت

امام صادق علیه السلام

به دنبال مونسی بودم که در پناه آن آرامش یابم آن را در قرائت قرآن یافتم

مستدرک الوسائل ،میرزا حسین النوری ، ج 12 ص 174