خبرگزاری فارس: مروری گذرا بر منویات ، راهبردها و خواسته‌های مقام معظم رهبری در چند سال گذشته بویژه هنگام افتتاح مجلس می‌تواند دغدغه‌یی برای نمایندگان باشد تا آن‌را نصب العین قرار داده و اجرایی نمایند.

جایگاه مجلس در ساختار كشور
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران كه میثاق ملت و منشور اداره كشور است به طور مستقیم در 29 اصل به موضوع مجلس شورای اسلامی پرداخته و در 20 اصل وظایفی خاص برای مجلس برشمرده است. مجلس به عنوان نهاد حاكمیت ملی از آنچنان جایگاه و اقتداری برخوردار بوده كه حضرت امام (ره) آن را در راس نهادهای نظام جمهوری اسلامی دانستند و مقام معظم رهبری هم آن‌را بعنوان ویترین مجموعه نظام نامید‌ه‌اند. و در عرف مردم، كاربرد كلمه ویترین به این معنا است كه چیزهای خوب و ناب را در ویترین كاری خود می‌چینند. مجلس هم بعنوان ویترین نظام باید دارای بهترین افراد و مصوبات و نظارت و عملكرد آن هم از بهترین ها باشد تا مصداق ویترین نظام بر آن صدق كند. معظم له ضمن توجه هشدار گونه به نمایندگان می‌فرمایند: «از جایگاه خودتان غفلت نكنید. توجه داشته باشید این جا كجاست و مجلس شورای اسلامی یعنی چه؟ اهمیت تصمیم و موضعگیری را در این مجلس مورد غفلت قرار ندهید. این جا مركز و قله و به تعبیری ویترین نظام اسلامی است كه جلوی چشم قرار دارد.»
معظم له در این بخش، راهبرد وخواسته دشمنان نظام اسلامی پیرامون مجلس را همواره بی تاثیر و منفی تحلیل می‌كنند. «دشمنان نظام اسلامی همواره یك مجلس بی نقش را خواسته‌اند، مجلسی كه تاثیری نداشته باشد» ایشان ضمن رد صریح این راهبرد دشمنان نظام با تاكید بیان می‌كنند: «مجلس باید اثرگذار، پر رنگ، فعال و دارای نقش باشد؛ همه‌ی تلاش باید دنبال این باشد»
در بخش دیگر از سخنان خود مقام معظم رهبری جایگاه سیاسی مجلس را اینگونه بیان می‌فرمایند:
«شما نماینده عصاره و خلاصه‌ی ملت هستید. موضع‌گیری شما در مسایل سیاسی و بین‌المللی، به یك معنا حاكی از موضع‌گیری ملت ایران است. این موضع‌گیری دو گونه می‌تواند باشد: گاهی می‌تواند دشمن را به دخالت بیشتر امیدوار كند و او را نسبت به نظام اسلامی گستاخ و طلبكار و فزون طلب و به زیاده‌خواهی تشویق كند، می تواند هم درست بعكس باشد؛ احساس كند كه در ملت ایران و نمایندگان او، صلابت ، ایستادگی ، آگاهی به منابع و مصالح، ایستادگی بر سر منافع ملی و مصالح و ناسازگاری با كسانی وجود دارد كه همه‌ی همتشان این است كه منافع ملی را به بازیچه بگیرند و راهی برای سیطره بر این ملت پیدا كنند.» با این بیان رهبر معظم انقلاب از مجلس هشتم انتظار دارند كه در شرایط حساس كنونی كه نظام جمهوری اسلامی به سطح مطلوبی از قدرت در عرصه منطقه ای دست یافته است با قدرت و شجاعت در مقابل نظام سلطه ایستادگی كنند. بدیهی است كه جایگاه سیاسی مهم مجلس كه در رأس تمام امور است نقش اساسی در ایستادگی ملت و دولت بر سر منافع ملی دارد.

دیوان محاسبات ابزار قوی برای نظارت نمایندگان
یكی از وظایف مهم و اختیارات مجلس بعد نظارتی آن است. در بین ابزارهای متعدد نظارتی مجلس، دیوان محاسبات یكی از آنها است. اختیار و وظایف دیوان محاسبات در اصول 52 و 53 قانون اساسی بیان شده است. بر این اساس مقام‌معظم‌رهبری به نمایندگان سفارش می كنند كه دیوان محاسبات را خیلی جدی بگیرند و از آن در راستای كار خود استفاده كنند:
«من در مجالس قبلی مكرر به مسئولان و دست اندركاران می گفتم دیوان محاسبات را خیلی جدی بگیرید؛ این ابزار بسیار مهمی است. به شما هم این نكته را عرض می كنم. البته بعضی گوش كردند ، بعضی هم گوش نكردند ؛ اما گوش كنید. دیوان محاسبات خیلی مهم است. بودجه عظیم این ملت تنها درآمد عمومی عمده‌ی ملت است كه در اختیار دستگاههای قرار می گیرد؛ باید مشخص باشد كه این بودجه چگونه خرج شد. مسأله تفریغ بودجه و تشخیص صحت و سقم كاری كه انجام گرفته، یكی از مهمترین ابزارهای نظارتی شماست ؛ از این غفلت نكنید.»
رهبر معظم انقلاب در بحث نظارت بر دیوان محاسبات به نمایندگان سفارش می‌كنند كه كار نظارتی كه انجام می دهند قانونی باشد و از ارتباطات مخدوش كه احتمال دارد بین بخشی از نمایندگان و دستگاههای تحت نظارتی صورت بگیرد جداً بپرهیزند چرا كه این مسأله در نهایت جایگاه مجلس را بی اثر خواهد كرد. معظم‌له در این زمینه می‌فرمایند:
«اگر بخواهید از ابزارهای نظارتی استفاده كنید ، همه تلاش خود را بر این قراردهید كه ارتباط با دستگاههای اجرایی و تحت نظارتتان قانونی باشدو بعضی از ارتباطهای مخدوش، مطلقاً به ضرر شماست. نمی خواهیم به كسی یا چیزی یا جمعی اشاره كنیم؛ اما در فرض های ذهنی نمی گنجد كه بین بخشی از نمایندگان و بخشی از دستگاههای تحت نظارت ارتباطات مخدوش و غیر صحیحی به وجود بیاید. این، قطعاً نظارت را مخدوش خواهد كرد و قدرت نظارت را خواهد گرفت و توانایی عظیمی كه قانون به مجلس داده است، از مجلس سلب خواهد كرد؛ آنگاه مجلس دیگر اثرگذار نخواهد بود.»

قانونگذاری مهم‌ترین ظرفیت مجلس
یكی از كاركردهای مهم و اصلی مجلس شورای اسلامی ، قانونگذاری است كه در اصل 71 قانون اساسی آمده است: « مجلس شورای اسلامی در عموم مسائل در حدود و مقرر در قانون اساسی می تواند قانون وضع كند.»
رهبر معظم انقلاب در این بخش ابتدا به استفاده بهینه از ظرفیت كاری مجلس تأكید می كنند و یكی از بزرگترین ظرفیت های مجلس را قانونگذاری می دانند. و سپس یك سری بایدها ونبایدها در قانونگذاری را مورد ملاحظه قرار می دهند. معظم‌له نكته مهمی كه در این موضوع دنبال می كنند نقش نرم‌افزاری قانون برای به حركت درآوردن كشور است.« نمایندگان باید متوجه باشند كه قانونی كه آنان وضع می‌كنند چه نقشی در اداره كشور و پیشبرد كشور دارد. قانونگذاری برای هر كشور و ملتی فی‌نفسه مهم است، اما برای كشوری همچون ایران و ملت بزرگی نظیر ملت ایران كه راه نوینی را در مقابل بشر گشوده است. از اهمیتی بسیار فراوان تر برخوردار می شود.»
یك مجلس خوب علاوه بر نقش نظارتی باید قوانین ماندگار كه راهگشای حال و‌آینده مردم باشد را با نظركارشناسی به تصویب برساند. مقام معظم رهبری در دیدار با نمایندگان مجلس هشتم پیرامون ویژگی‌های قانون مطلوب فرمودند. قانون باید جامع، كامل، ماندگار، صریح، كارشناسی شده، گره گشا و ناظر بر مشكلات زندگی مردم باشد و جز در مواردی كه برای بازكردن گره ها در كوتاه مدت لازم است، بتواند در شرایط و موقعیت های مختلف اجرا شود و مردم را در باره تصمیماتشان برای آینده خاطر جمع كند.»
علاوه بر موارد مذكور معظم‌له در پیام خود خطاب به نمایندگان مجلس هشتم، هنر قانون نویسی و قانون گذاری را از برترینهای نمایندگی می دانند. ایشان یك سری ویژگیهای دیگری را برای قانون خوب بیان نمودند: « قانون باید كارآمد، روان، شفاف، روزآمد و با این حال با نگاه بلند مدت دارای گستره‌ای هرچه پهناور و قابل ماندگاری، و یكسره معطوف به نیازهای مردم و منافع عمومی باشد.» در عین حال یك سری نبایدهایی هم در منویات مقام معظم رهبری در بحث قانونگذاری مدنظر است از جمله آنها عبارت است از « نگرش جزئی، بخشی، شخصی، نگاه لجاجت‌آمیز در قانون‌گذاری، بی‌سود، زیانبار» جداً پرهیز شود. «اولویت‌ها باید ترجیح یابد، تناقض و تكرار در قوانین باید ریشه كن شود.»
در پایان مقام معظم رهبری به خرد جمعی و استفاده از نظریه‌های كارشناسی در تدوین قوانین تأكید نمودند.

راهبردهای اخلاقی خاص نمایندگان
در توصیه‌ها و راهبردهای مقام معظم ‌رهبری به نمایندگان مجلس، برخی از آنها جنبه شخصی و فردی دارد كه یك نماینده در طول دوره نمایندگی باید به آنها پایبند باشد. در مجموع از چند سخنرانی مقام معظم‌رهبری در جمع نمایندگان مجلس برخی از توصیه‌های كه جنبه فردی دارند عبارتند از:
الف: انضباط: در بحث انضباط منظور سروقت حاضر شدن ، در كمیسیون‌های تخصصی حضوری فعال داشتن، سرگرم نشدن به هركاری كه در وظیفه نمایندگی خللی ایجاد كند.
ب: عبودیت و احساس مسئولیت در برابر پروردگار؛ معظم‌له معتقدند اگر مسئولان و مدیران نظام، از چنین احساس و تعهدی برخوردار باشند، همه اختلاف‌نظرها و سلایق ‌و همه انگیزه‌های معقول در محیطی امن و آرام، همگرا می‌شود و كارها و مشكلات تدبیر خواهد شد.
ج: شناخت و درك تكالیف الهی؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای شناخت و درك تكالیف الهی و انجام دادن شجاعانه، قاطعانه و توأم با آرامش قلبی این تكالیف را زمینه‌ساز جلب رضایت پروردگار و رسیدن هر فرد به نقطه‌ امن و امان الهی دانستند و معتقدند: «این تكالیف‌،هنگامی كه شخص در موضع بسیار حساس قانون‌گذاری برای كشور قرار می‌گیرد، بسیار سنگین و پراهمیت می‌شود.»
د: خودسازی اساس همه موفقیت‌های‌ حقیقی؛ رهبر معظم انقلاب خودسازی را اساس همه موفقیت‌های حقیقی می‌دانند و نمایندگان منتخب ملت را به یاری گرفتن از پروردگار، پناه آوردن به قرآن و ادعیه و قدرشناسی دوران كوتاه 4 سال نمایندگی توصیه كردند.
هـ: نماینده‌ای از جنس ملت باشید؛ رهبر معظم انقلاب با این باور كه نمایندگان از بین توده مردم و میدان‌كار به مجلس آمده‌اند نه از قصرهای رفیع و خاندان‌های اشرافی، به آنان توصیه می‌كنند این رابطه و این منش را پاس بدارند و برای خود نگاه دارند. چون «خوی اشرافی و گرایش به اسراف و طعمه انگاشتن این مسئولیت، بلای بزرگی است كه گاه مردم سابقاً نجیب و پارسا هم ممكن است نتوانند خود را از آن برحذر بدارند. همه باید به‌شدت مراقب خویش باشیم و دوره مسئولیت خود را، حسنه‌‌ی ماندگار و نه سیئه‌ئی، دامنگیر، بسازیم.»

بررسی مقایسه‌ای مطالبات مقام معظم رهبری از مجلس ششم و هشتم
از یك منظر انجام مقایسه تطبیقی بین خواسته‌ها و مطالبات مقام معظم رهبری از مجلس هشتم كه جمع غالب آن با نمایندگان اصولگراست و مجلس ششم كه اكثریت با نمایندگان اصلاح‌طلب بود نشان دهنده اهمیت و جایگاه مجلس هشتم است. بدین معنا كه نوع مطالبات رهبری از مجلس ششم و هشتم با یكدیگر تفاوت فراوانی دارد. به واضح روشن است كه نوع مطالبات در دو مجلس با هم بسیار فرق دارد. توجه به مطالبات و خواسته‌های رهبری از مجلس هشتم كه به اختصار ذكر شد و نوع ‌مطالبات ‌از مجلس‌ ششم‌ كه ‌در ذیل می‌آید به خوبی این مسأله را ثابت می‌كند:
1_ « عمل به قانون اساسی، علاج اساسی دردهای این كشور است» رهبر معظم انقلاب در حالی این توصیه را به نمایندگان مجلس ششم بیان كردند كه تغییر قانون اساسی و ظرفیت آن در شعارهای تبلیغاتی و سخنرانی‌های طیف وسیعی از نمایندگان اصلاح‌طلب دیده می‌شد. مجلس ششم در جهت عملی نمودن پروژه تغییر قانون اساسی جنجال های زیادی را در مجلس بوجود آوردكه در سطح جامعه آثار سوئی را به همراه داشت.
2_ «اولویت‌ها را در نظر بگیرید. مسأله معیشت قطعاً در اولویت اول است» این مسأله به این خاطر بود كه رویه مجلس ششم به گونه‌ای بود كه بیشترین اولویت را به توسعه سیاسی داده بودند و اولویت‌های اساسی جامعه كه فقر، فساد، تبعیض و تورم وخواسته‌های اقتصادی بود به نوعی به فراموشی سپرده شده بود.
3_ در ادامه همین مبحث مقام معظم رهبری خطاب به نمایندگان مجلس ششم تأكید می‌كنند.« شما بدانید كه دشمن شما، دشمن این انقلاب، دشمن این نظام، برنده‌ترین حربه‌ای كه در اختیار خواهد داشت، فقر و گرفتاری اقتصادی مردم است. روی این مسأله باید فكركرد.... اولویت اول این است كه شكم مردم را سیركنید. می‌شود نشست و حرف‌های‌ روشنفكری زد: اگر فلان‌ طور نشود، فلان‌طور نخواهد شد، اگر چنین‌نشود، چنان‌ نخواهد شد؛ اما باید دید واقعیت چیست.»
4- از دیگر دغدغه های مقام معظم رهبری در دوره اصلاحات گزینش مدیران براساس ایده‌های اصلاح‌طلبی بود كه ایشان در دیدار با نمایندگان مجلس ششم به صراحت معیارهای گزینش مسئولان به نمایندگان مجلس را متذكر شدند: «درگزینش اشخاص و در گزینش باید هوشمندانه، عالمانه و دقیق باشد.... و بدون ملاحظه‌این‌وآ‌ن‌عمل كنید.»
5_ در پایان همان دیدار باتوجه به موقعیت زمانی و چگونگی تعامل برخی از اصلاح‌طلبان با قدرت‌های خارجی و موضع‌گیری‌های ضعیف آنها، معظم له تأكید می‌نمایند.«وظیفه ما این است كه از هویت انقلاب، اساس انقلاب و اساس این نظام دفاع كنیم.»
بنابر آنچه كه گذشت می‌توان گفت كه مقایسه مطالبات مقام معظم رهبری از مجلس ششم و هشتم نتایج ذیل را در مورد نوع انتظارات و نحوه تعامل رهبری با مجالس شورای اسلامی روشن می‌‌سازد:
1- رهبر معظم انقلاب همواره نمایندگان را به نقش اساسی خود یعنی نماینده‌ی خواسته‌ها و تقاضاهای مردم بودن متوجه ساخته‌اند و تأكید دارند كه نماینده باید با تمام توان خواسته‌های واقعی مردم را دنبال نماید.
2- دنبال نمودن خواسته‌های واقعی همه مردم از اقشار ضعیف جامعه تا افراد مرفه و توانمند به این معنا است كه نماینده باید حرف واقعی مردم را بزند نه اینكه تقاضاهای مردم را با انگاره‌های ذهنی و بعضاً و منافع شخصی خود پیوند زند. همچنانكه مجلس ششم تقاضای عمومی را با مفاهیمی همچون توسعه سیاسی، جامعه مدنی و ... پیوند می‌زد در حالی‌كه ملت به معنای همه مردم خواستار رفع مشكلات اقتصادی بودند.
3- نوع تركیب و بافت مجلس تأثیر زیادی در نوع خواسته‌ها و انتظارات رهبری از نمایندگان دارد. زمانیكه یك مجلس متشكل از افرادی ساختارشكن و منتقد به قانون اساسی باشد توصیه‌های معظم له همواره بر حفظ نهادها و صیانت از قانون اساسی در جریان است؛ اما اگر مجلسی همراه و همسو با نظام شكل گیرد انتظارات رهبری در راستای پویا نمودن قوانین، توجه به راهبردهای اساسی نظام یعنی پیشرفت همراه با عدالت، توجه به نوع شكل‌گیری طبقات اجتماعی و .. در جریان خواهد بود.