تبیان، دستیار زندگی

«جمعه ها بی توفقط این دل من می گرید * ازفراق توهمه کوی ومکان میگرید»

 

روزی رسول خدا(ص) حسن(ع) و حسین(ع) را که کودک بودند، می بوسید، شخصی به نام عُیینه و به نقل دیگر«اقرع بن حابس» به رسول خدا(ص) عرض کرد:«من دارای ده فرزند هستم، هیچ یک از آنها را نبوسیده ام.»رسول خدا(ص) فرمود: کسی که رحم نکند، به او رحم نمی شود.

نکات خانه داری

حفض فرّاء می گوید: از گفتار او، به قدری پیامبر خشمگین شد، که چهره اش سرخ گردید و به او فرمود:«خداوند، مهر و محبت را از قلب تو، بیرون کرده است، آن کس که به کودکان رحم نمی کند، و به بزرگسالان احترام نمی نماید از ما نیست.» 

دختر در فرهنگ اسلامی از ویژگی و جایگاه خاصی برخوردار است. در منابع اسلامی به گونه های مختلفی چون ریحانه(گل)، قواریر(بلور)، حسنات(نیکی ها) و بهترین فرزندان از او یاد شده است.

پیامبر(ص) فرمودند: «هر کس دو خواهر یا دو دختر داشته، به آنان احسان نماید، من و او در بهشت همانند این دو انگشت(سبابه و وسطی) در کنار هم خواهیم بود. خود او آنقدر به دخترش، حضرت فاطمه(س) احترام می گذاشت، که مردم تعجب می کردند و با تمام مقامی که داشت، دست دخترش را می بوسید و به هنگام مراجعت از سفر، نخستین کسی را که دیدار می کرد دخترش فاطمه(س) بود و به هنگامی که می خواست به سفر برود، از آخرین خانه ای که خداحافظی می کرد، خانه فاطمه(س) بود.»

 

1ـ از آنجا كه معمولاً این افكار به هنگام بیكارى به سراغ فرد مى‏آید، سعى كنید با یك برنامه‏ریزى دقیق و حساب شده تمام اوقات شبانه ‏روزى خود را پر كنید و هیچ گاه بیكار نباشید. به مطالعه، نظافت اتاق، كمک به دوستان، ورزش و... مشغول باشید و هر گاه بیكار شدید خود را به كارى مشغول سازید. 2ـ هرگاه افكار مزاحم به سراغ شما آمد خود را مشغول كار دیگرى كنید و با ایجاد حواس‏پرتى از آن افكار مزاحم دورى كنید.3ـ هرگاه این افكار به سراغتان آمد و متوجه شدید، وسط افكار به خود بگویید: «بس است دیگر» و بدین وسیله رشته افكار مزاحم را قطع كرده و به سراغ مطلبى دیگر خواهید رفت. 4ـ ذكر این نكته لازم است كه غالبا افكار مشوش و آلوده از بازى‏هاى شیطان و وسوسه‏هاى نفس است كه هدف از آن سرگرم كردن انسان و باز داشتن او از توجه به عبادت خدا و انجام اعمال نیك است و انسان باید در برابر این نوع افكار و هجوم آن بى اعتنا باشد و با پركردن فضاى قلب و سینه از یاد خداوند و ذكر او و تفكر در شگفتى‏هاى خلقت او جایى خالى براى شیطنت شیطان در قلب خود باقى نگذارد. 5- تلقین؛ به خود تلقین كنید كه من مى‏توانم شک و تردیدهایم را رها كنم و به اصول فكرى خود كاملاً باور و ایمان دارم.

6- اذکار (لا اله الا الله) و (لاحول و لاقوة الا بالله) و تلاوت سوره ناس، کمک خوبی برای عبور از این افکار است

 

عشق پیچیده

 

1000مرتبه 900 جلسه عاشقانه در 800 جای مختلف به 700 زبان بیش از 600 نفر مطرح کردیم و 500 نفر آنها 400 جمله به 300 زبان در 200 برگ دفتر ترجمه کردند و 100 بار برای تو و 90 روز و در عرض 80 دقیقه خواندم 70 جمله را 60 بار در 50 روز روزی 40 مرتبه برای خودت تکرار کردی 30 تای آنها را آموختی پس از 20 روز از 10 سوالی که از تو کردیم 9 ساعت فکر کردی و 8 مرتبه به 7 سوال من 6 جواب در فاصله 5 ساعت دادی و تو را هفته ای 4 مرتبه در 3 پارک دعوت کردم پس از 2 ساعت التماس تا اینکه یک دفعه گفتی: دوستت دارم...

 

بیا تا جوانم، بده رخ نشانم                      که این زندگانی وفایی ندارد

 

آقا برای تو نه برای خودم بد است...هر هفته در گناه تماشا کنی مرا...من گمشدم تو

آیینه ای گم نمیشوی...وقتش شده بیایی و پیدا کنی مرا ... و باز هم همان جمله قدیمی ... به راه آییم تا از راه بیاید

 

عفاف، حریم عاشقی(5)

 

نگاهی اجمالی به عملکرد سیما درباره حجاب و عفاف

 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و دگرگونی های گسترده سیاسی فرهنگی، حضور زنان در سیمای جمهوری اسلامی ایران شکل جدیدی به خود گرفت. حضور مناسب زنان در برنامه های سیما و رعایت نسبی مسئله پوشش و حجاب از منظر فقهی، در بیشتر برنامه ها از اراده قاطع مسئولان نظام حکایت می کند. این موضوع، یعنی رعایت محدوده شرعی پوشش، یکی از ویژگی های مثبت رسانه ملی کشورمان به شمار می آید. با این حال، برای یافتن راهکارهای مناسب به منظور فرهنگ سازی درباره حجاب و عفاف در جامعه، باید عملکرد کنونی سیما هرچند به صورت کلی بررسی و ارزیابی شود. عملکرد سیما را در دو زمینه قوت ها و آسیب ها می توان بررسی کرد.

 

1. قوت ها

 

الف) رعایت نسبی پوشش در بیشتر برنامه های تلویزیونی

 

از نقاط ارزشمند در برنامه های سیما، رعایت نسبی پوشش اسلامی و حفظ حریم روابط زن و مرد در سیماست. عواملی چون مجریان خبر، مجریان مجموعه های ترکیبی برنامه کودک و نوجوان و بازیگران مجموعه های تلویزیونی و... همگی به اصول شرعی در این موضوع پای بند هستند. به جرئت می توان گفت در میان کشورهای اسلامی، تلویزیون ایران، تنها تلویزیونی است که حریم روابط زن و مرد و پوشش اسلامی در آن رعایت می شود و تقریباً به دور از هرگونه صحنه های مبتذل و غیراخلاقی است.

 

ب) شخصیت پردازی از بازیگران باحجاب در برخی مجموعه های تلویزیونی

 

در برخی سریال های تلویزیونی از بانوانی که به پوشش اسلامی و حفظ حریم نامحرم مقید هستند، شخصیت پردازی خوب و مناسبی انجام می شود؛ یعنی افرادی را موفق، جذاب و تأثیرگذار نشان می دهند که شایستگی الگودهی به مخاطبان را دارند. به عنوان نمونه، از سریال «نرگس» می توان یاد کرد که در آن، شخصیت نرگس که آراسته به پوشش برتر یعنی چادر است، فردی موفق و سمپاتیک نشان داده می شود. درنتیجه، مخاطب به وی علاقه مند می گردد،

 عملکرد او را زیر نظر می گیرد و مایل است سرانجامِ کار وی را بداند. این گونه شخصیت پردازی ها در الگودهی درست، نقش به سزایی دارند.

ج) مصاحبه با بانوان باحجاب موفق در عرصه های اجتماعی

 

از دیگر نقاط قوت برنامه های سیما، دعوت از بانوان محجبه موفق در عرصه های گوناگون علمی، فرهنگی، ورزشی و... در مجموعه های ترکیبی و گفت وگو با آنهاست. حضور این گونه بانوان در مجموعه های زنده و نیز اجرای جذاب مجری و طرح پرسش های به جا و مناسب، در ترویج فرهنگ حجاب در مخاطبان بسیار مؤثر است. برای مثال، مجموعه «کوله پشتی»، مجموعه ای موفق در این زمینه است که می تواند الگوی مناسبی برای دیگر مجموعه های سیما باشد.

 

2. آسیب ها و مشکلات

 در کنار نقاط قوت یادشده، برخی نقاط ضعف یا آسیب های اساسی نیز متوجه برنامه سازی است که نمی گذارد سیما رسالت خود را در زمینه ترویج فرهنگ حجاب و عفاف به طور کامل به انجام برساند. مهم ترین این آسیب ها عبارتند از:

الف) ضعف برنامه ریزی و بی توجهی به ترویج پوشش اسلامی

 

از اشکال های مهم سیما در زمینه حجاب، ضعف برنامه ریزی دقیق و هماهنگ و نداشتن اهتمام جدّی در راه ترویج فرهنگ عفاف و پوشش اسلامی است. با وجود اینکه مجریان برنامه های تلویزیونی یا بازیگران مجموعه های نمایشی، حجاب و پوشش اسلامی را رعایت می کنند یا در برخی برنامه های مذهبی به ویژه در ایام ولادت یا شهادت معصومان(ع)، به حجاب کامل الگوهایی نظیر حضرت فاطمه(س) یا حضرت زینب(س) اشاره هایی می شود، تا کنون اقدام ویژه و برجسته ای که نشان دهنده برنامه ریزی هدفمند و گسترده در راه ترویج فرهنگ حجاب و عفاف باشد، انجام نشده است. بدین ترتیب از توان مندی و ظرفیت های بالای تلویزیونی برای فرهنگ سازی درباره حجاب، عفاف و لوازم آن به شایستگی استفاده نشده که البته این کار، نیازمند پژوهش ژرف و علمی است.

 

ب) نبود ضمانت اجرایی برای سیاست های کلان

 

از رهبر معظم انقلاب و مدیران ارشد سازمان ها، در زمینه حجاب و عفاف، هدف ها، اصول و سیاست های مناسبی تعیین کرده اند. با این حال، این اصول و سیاست ها کمتر ضمانت اجرایی داشته اند و در واقع، جذاب ترین و پرمخاطب ترین محصولات سازمان، بیشتر براساس طرح ها و ایده های سلیقه ای و شخصی برنامه سازان تهیه شده اند. به بیان دیگر، سیاست های سیما در زمینه حجاب و عفاف مشخص است، ولی به بخش تولید برنامه ها راه نمی یابد و این، نشان دهنده نبود وحدت و انسجام لازم در بخش سیاست گذاری های کلی با بخش تهیه و تولید برنامه هاست.

 

ج) تهران محور بودن سیما

 

یکی دیگر از اشکال های سیما، تهران محور بودن آن است؛ یعنی برنامه سازان، معمولاً استان تهران را محور تولید برنامه های خود قرار می دهند. در بسیاری موارد، این مسئله بر روند تغییر برخی هنجارها به ناهنجارها در کل کشور، سرعت می بخشد. البته طبیعی است که کلان شهر تهران خیلی سریع تر در معرض ناهنجاری های غربی مانند پدیده بدحجابی قرار گیرد. با اینکه مردم پاک سرشت و دین دار تهران همواره در بحران ها و مواقع حساس بیشترین خدمت را به نظام و اسلام کرده اند، ولی بدحجاب ها، با وجود معدود بودنشان، در خیابان ها بسیار دیده می شوند و بسیاری وقت ها مورد استفاده بسیاری از برنامه سازان قرار می گیرند. در نتیجه، نوع پوشش، مدل آرایش و چگونگی روابط اجتماعی که بی رویه مبنای تهیه بسیاری از برنامه های نمایشی و غیرنمایشی قرار می گیرند، از راه تلویزیون به سراسر کشور القا می شود.[2]

 

د) رعایت صرف پوشش ظاهری و غفلت از حیا و عفاف

 در برنامه های تلویزیونی، حجاب و پوشش اسلامی را بازیگر رعایت می کند، ولی از مسئله حیا و عفت که باطن و روح حجاب است، بسیار غفلت می شود. در برخی فیلم ها یا مجموعه های تلویزیونی می بینیم که بازیگر زن، روسری، مقنعه یا چادر به سر دارد و به ظاهر گمان می شود که معیارهای دینی عفاف و حجاب رعایت شده است، ولی نگاه های معنادار و گاه عاشقانه، گفت وگوهای به شدّت محرک، روابط مخفیانه پیش از ازدواج و آرایش های غلیظ که همه از نمونه های رعایت نکردن عفت هستند، در فیلم جاسازی می شوند.

ترویج حجاب در برنامه های سیما، افزون بر رعایت پوشش ظاهری، نیازمند نمایش آثار آن در سلوک و منش بازیگران نقش های زن و مرد نامحرم در ارتباط با یکدیگر است. در واقع، رعایت وقار و متانت در تعامل با نامحرمان، به منزله روح پوشش است و چنانچه کنترلی در رفتار بازیگران زن و مرد در برابر هم صورت نگیرد، پوشش به تصویر کشیده شده، کالبدی بی روح خواهد بود که هیچ گاه تأثیر عمیق در مخاطب نخواهد گذاشت.

 

ه) استفاده ابزاری از جذابیت جنسی زنان در برخی مجموعه های نمایشی

 

چنان که پیش از این گفته شد، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در به کارگیری زن در سیما تحول اساسی به وجود آمد و زنان، به دور از هرگونه نقش های مبتذل، با پوشش کامل اسلامی در سیما حضور یافتند. به تدریج، به دلیل مطرح نشدن جایگزین های مناسب ایجاد جذابیت و تعیین نشدن برخی مرزها و ممنوعیت ها، بیشتر برنامه سازان به پیروی از فیلم سازان خارجی، برای جذب مخاطبان، از این اهرم استفاده کردند و زنان زیبا با آرایش های تند و غلیظ را به عنوان مهم ترین عامل جذابیت در فیلم ها و سریال ها به کار گرفتند. البته برخی از این موارد مربوط به تولیدات سیماست و بیشترشان مربوط به تولیدات داخلی خارج از سیماست که شاهد پخش آن از سیما هستیم. این نوع نگاه ابزاری به زن با روح حجاب و عفاف مغایرت کامل دارد..

 

و) تحقیر ضمنی شأن زنان باحجاب به ویژه چادری و بافرهنگ نشان دادن افراد بدحجاب (نمایش حجاب به عنوان امر قدیمی و سنتی) در برخی برنامه های نمایشی

 

گاهی سیما در برنامه های نمایشی خود، به بسیاری از نمادها و سنت های ارزشمند اسلامی و ملی بی توجه بوده یا به تضعیف آنها پرداخته است. برای نمونه، به کارگیری نماد چادر (حجاب برتر) که خود، یکی از مظاهر وقار، ابهت و عفاف زنان مسلمان است برای نقش های منفی و مشاغل سطح پایین جامعه مانند مستخدم و کلفت در فیلم ها و سریال ها، تأثیری بسیار مخرب در ایجاد نگرش منفی درباره حجاب و حتی مذهب داشته است. با تأسف، این رویکرد را در برخی مجموعه های تلویزیونی می بینیم که در آنها زنان چادری نقشی منفی یا عقب افتاده دارند و زنان مانتویی، زنانی تحصیل کرده، موفق، مؤثر و اجتماعی هستند. در این زمینه، آمار بالایی به دست آمده است. بنا بر ارزیابی به عمل آمده از ابتدای سال 80 تا پایان سال 83، در سریال های تلویزیونی، در 56 سریال، پوشش چادر، تحقیر یا تضعیف شده است. بدین شکل که پوشش چادر، خاص زنان فقیر، بی سواد، مستخدم، سال خورده، زنان درمانده و مفلوک مانند زنان بیوه و همسر مردان معتاد نشان داده شده یا از آن به عنوان پوششی برای حضور در قبرستان، مجالس عزا یا زندان استفاده شده است.[3]

 

ز) طرح روابط نادرست میان زن و مرد در مجموعه های نمایشی

 در بیشتر مجموعه های تلویزیونی، روابط نادرست میان زن و مرد، پیاپی و جذاب به تصویر کشیده می شود، درحالی که این رویه با سفارش های دینی و اخلاقی در تعارض است. دوستی ها و انواع مراوده های صمیمی و نزدیک زنان و مردان نامحرم با یکدیگر، نگاه ها، شوخی ها، درد دل ها، حتی گذراندن شب در خانه یا محلی تنها (مورد اخیر در سریال های خارجی)، اموری است که همه برخلاف فرهنگ اصیل عفاف در اسلام است. گاهی در برخی فیلم ها یا سریال ها روابط دختر و پسر آن قدر محوری می شود که موضوع های اصلی فیلم تحت الشعاع قرار می گیرد و گاه فیلم پلیسی و جنایی هم که به طور طبیعی بیننده آن، منتظر صحنه های اکشن و خشن است، به یک قضیه عاشقانه ختم می شود. نمونه آن، سریال های خارجی مانند «گروه پلیس»، «هشدار برای کبرا 11» و نیز سریال های ایرانی نظیر «خانه پدری»، «بچه های خیابان»، «برای آخرین بار»، «طلسم شدگان» و «غریبانه» است.

همچنین اختلاط مجریان زن و مرد در بسیاری برنامه ها مانند مجموعه های «صبح و زندگی»، «تصویر زندگی» و «سیمای خانواده»، به تدریج، خواسته یا ناخواسته فرهنگ عفاف و حیا را تضعیف می کند. با بررسی ضمنی نقاط قوت و ضعف نمایش عفاف و حجاب در برنامه های مختلف سیما، متوجه رسالت عظیم رسانه جمهوری اسلامی در جهت دهی به سوی هنجارها و ارزش های الهی هستیم. امید است راهکارهای عملی آن را مسئولان و برنامه سازان محترم فراهم آورند.

 

پی نوشت ها:

 [1]. ... ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر خداترس و باتقوا باشید، خدا برای شما تشخیص [حق از باطل و راه سعادت از شقاوت] را قرار می دهد و گناهان شما را می زداید و شما را می آمرزد و خداوند دارای فضل و رحمتی بزرگ است. (انفال: 29)[2] نک: فریبا علاسوند، «جستاری در آسیب شناسی حضور زن مسلمان در رسانه»، فصلنامه پژوهش و سنجش، ش 38 (ویژه رسانه و زن)، تابستان 1383، صص 126 و 127.

[3]. نک: «نگاهی اجمالی به پوشش چادر در سریال های تلویزیونی ابتدای سال 80 تا پایان سال 83»، مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیما، کد 294، 9/8/1384.

 

عفاف، حریم عاشقی(4)

 

کتاب شناسی موضوع حجاب و عفاف

 1. اکبری، محمود، مروارید عفاف، قم، انتشارات پارسایان، 1376، 152 صفحه.2. اکبری، محمدرضا، حجاب در عصر ما، تهران، پیام آزادی، 1380، 168 صفحه.3. حسینیان، روح الله، حریم عفاف (حجاب نگاه)، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1376، 196 صفحه.4. جلفایی، حمید احمد، حجاب برتر (بررسی جایگاه چادر در حجاب اسلامی)، انتشارات زائر، 1384، 176 صفحه.5. دهقانی، اکرم سادات، چادر و مقنعه از دیدگاه قرآن و حدیث، مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیما، 1384، 162 صفحه.6. دعوتی، میرابوالفتح، سلام بر حجاب، نشر ایام، 1377، 261 صفحه.7. فتاحی زاده، فتحیه، حجاب از دیدگاه قرآن و سنت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1379، 216 صفحه.8. مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، قم، انتشارات صدرا، 1374، 275 صفحه.9. محمدی، علی، حجاب در ادیان الهی، قم، نشر یاقوت، 1378، 266 صفحه.10. مهریزی، مهدی، آسیب شناسی حجاب، تهران، جوانه رشد، 1379، 88 صفحه.11. محمدی نیا، اسدالله، آنچه باید یک زن بداند، ورامین، مرکز علمی فرهنگی مسجد صاحب الزمان، 1374، 462 صفحه.12. محمدی اشتهاردی، محمد، پوشش زن در اسلام، تهران، معاونت روابط و تبلیغات ناجا، 1374، 118 صفحه.

14. هدایتی، محمدعلی، احیای حیا، قم، کوثر غدیر، 1382، 360 صفحه.