تبیان، دستیار زندگی

با سلام خدمت دوستان خوب انجمن

هدف از ایجاد ایم مبحث آشنایی شما عزیزان با آثار تاریخی اصفهان است امیدوارم مورد توجه شما عزیزان قرار گیرد.

می خوایم بریم اردو با ما همراه باشید

میدان امام

میدان شکوهمند نقش جهان امروزه در بخش شرقی اصفهان واقع شده و شاهکارهای بی نظیری از هنر معماری، تزئینات و صنایع دستی هنرمندان و معماران ایرانی ( مکتب اصفهان ) عصر صفوی را در خود جای داده است.
این میدان بزرگ در دوره صفوی و در مرکز اصفهان آن عصر به دستور شاه عباس اول صفوی بین سالهای 1000 تا 1006 هجری بنا گردید.
از ویژگی های بارز این میدان ترکیب هدفمند عناصر تشکیل دهنده ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران، یعنی دین،فرهنگ و علم، سیاست و اقتصاد در آن است. برای تاکید بر این اصل، مسجد جامع عباسی  ( امام ره ) و مسجد شیخ لطف الله در ضلع جنوبی و شرقی و کاخ عالی قاپو در ضلع غربی و سر در بازار بزرگ قیصریه در شمال آن احداث گردیده است.

این میدان بنا به شهادت اکثر سیاحان و گردشگران خارجی دوره صفویه نظیر شوالیه ژان شاردن، کمپفر، دلاواله و دیگران از جمله بزرگترین و زیباترین میادین جهان به شمار می رود، به گونه ای که هم اینک از نظر زیبایی و شکوه دارای رتبه اول و از نظر وسعت پس از میدان تیان آن مین در چین، دومین میدان بزرگ جهان با وسعتی حدود هشتاد هزار متر مربع است.
میدان نقش جهان از عصر صفویه تا کنون با دارا بودن تعداد بیشماری مغازه و کارگاههای تولیدی در داخل و پیرامون آن همچنان یکی از اصلی ترین مراکز تولید و فروش صنایع دستی و سایر اقلام مورد نیاز مردم در استان اصفهان و حتی ایران می باشد. بدین ترتیب این میدان با کاربری های گوناگونی که در آن پیش بینی شده بود، در حقیقت قلب تپنده پایتخت و جلوه گاه اصلی حیات اجتماعی و اقتصادی مردم اصفهان تا پایان عصر صفوی و حتی پس از آن و شاید تا به امروز به شمار می آید.

با توجه به پیش بینی کاربی های متعدد در میدان، تمامی محوطه مرکزی میدان در عصر صفویه با سنگ ریز پوشیده شده بود و در ادوار مختلف صفویه با توجه به دروازه هایی سنگی که در جبهه شمالی و جنوبی میدان تعبیه شده بود، بازی چوگان ویژه سرداران جوان صفوی در آن انجام می شد. همچنین در گزارشات سیاحان خارجی ذکر شده است که در مرکز میدان، تیر چوبی به ارتفاع 120 پا درست در جلوی ورودی عالی قاپو نصب شده بود؛ و در مواقع مختلف روی آن بشقابی از سکه های طلا و یا نقره قرار می گرفت و سرداران صفوی سواره از روی اسب به آن تیراندازی می کردند. و شاه صفوی و درباریان برجسته نیز به ویژه  از دوره شاه عباس دوم به بعد از ایوان عالی قاپو این مراسم را نظاره می نمودند. از این ورزش در دوره صفوی با نام « قپق اندازی » یاد شده است.
از ویژگی های بارز این میدان ترکیب هدفمند عناصر تشکیل دهنده ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران، یعنی دین،فرهنگ و علم، سیاست و اقتصاد در آن است. برای تاکید بر این اصل، مسجد جامع عباسی  ( امام ره ) و مسجد شیخ لطف الله در ضلع جنوبی و شرقی و کاخ عالی قاپو در ضلع غربی و سر در بازار بزرگ قیصریه در شمال آن احداث گردیده است.

میدان نقش جهان از عصر صفویه تا کنون با دارا بودن تعداد بیشماری مغازه و کارگاههای تولیدی در داخل و پیرامون آن همچنان یکی از اصلی ترین مراکز تولید و فروش صنایع دستی و سایر اقلام مورد نیاز مردم در استان اصفهان و حتی ایران می باشد. بدین ترتیب این میدان با کاربری های گوناگونی که در آن پیش بینی شده بود، در حقیقت قلب تپنده پایتخت و جلوه گاه اصلی حیات اجتماعی و اقتصادی مردم اصفهان تا پایان عصر صفوی و حتی پس از آن و شاید تا به امروز به شمار می آید.
با توجه به پیش بینی کاربری های متعدد در میدان، تمامی محوطه مرکزی میدان در عصر صفویه با سنگ ریز پوشیده شده بود و در ادوار مختلف صفویه با توجه به دروازه هایی سنگی که در جبهه شمالی و جنوبی میدان تعبیه شده بود، بازی چوگان ویژه سرداران جوان صفوی در آن انجام می شد. همچنین در گزارشات سیاحان خارجی ذکر شده است که در مرکز میدان، تیر چوبی به ارتفاع 120 پا درست در جلوی ورودی عالی قاپو نصب شده بود؛ و در مواقع مختلف روی آن بشقابی از سکه های طلا و یا نقره قرار می گرفت و سرداران صفوی سواره از روی اسب به آن تیراندازی می کردند. و شاه صفوی و درباریان برجسته نیز به ویژه  از دوره شاه عباس دوم به بعد از ایوان عالی قاپو این مراسم را نظاره می نمودند. از این ورزش در دوره صفوی با نام « قپق اندازی » یاد شده است.

"با ما باشید"

عالی قاپو

قدمت این بنای عظیم به ابتدای قرن یازدهم ه.ق باز می گردد و از نظر معماری و کاربرد هنرهای تزئینی در نوع خود بی نظیر است. درباره وجه تسمیه  این کاخ می توان چنین عنوان نمود که این نام تقلیدی از دو کلمه باب عالی یعنی کاخ سلطان عثمانی در استانبول بوده است. همچنین محققین می نویسند به دلیل نصب در حرم حضرت علی ( ع ) در ورودی آن ،این کاخ به در عالی، آستان علی و عالی قاپو شهرت یافته است.

این کاخ در شش طبقه بنا گردیده و در دوران سلطنت شاه عباس اول به عنوان مقر اداری و حکومتی و همچنین به عنوان ورودی دولتخانه صفوی مورد استفاده قرار می گرفته است. سپس در دوره سلطنت شاه عباس دوم با الحاق ایوان ستون دار وسایر طبقات، به عنوان محل پذیرایی از سفرای خارجی نیز مورد استفاده قرار می گرفت. تزئینات دیوارها و سقف تالارهای این کاخ، اثر نقاشان معروف عصر صفوی نظیر رضا عباسی و شاگردان وی است.

از جمله بخشهای شاخص این بنا ، تالار موسیقی آن است که با تزئینات نقاشی و مقرنس های میان تهی آراسته شده است.
از جاذبه های منحصر به فرد این بنا، می توان به حوض زیبایی از جنس مس در وسط ایوان اشاره نمود که بر جذابیت ایوان در هنگام برگزاری مراسم های پذیرایی می افزود.

در مجاورت عمارت عالی قاپو بنائی دیگر موجود است که به نام توحید خانه معروف بوده و به نظر می رسد از الحاقات عالی قاپو بشمار می رفته و محل استقرار دروایش و صوفیان عصر صفوی بوده است. نمای گنبد بیرونی این بنا از آجر می باشد.

مسجد امام

این مسجد یکی از زیباترین بناهای جهان اسلام است که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع شده است و به دستور شاه عباس اول صفوی توسط استاد علی اکبر اصفهانی در قرن یازدهم ه.ق و در سال 1020 ه.ق به سبک مساجد چهار ایوانی بنا گردید. ایوان ورودی این مسجد همراه با دو منار شکوهمند آن بنا به نظر محققین یکی از زیباترین و چشمگیرترین ایوان هایی است که در ایران بنا شده است و چشم و احساس هر بیننده ای را اغنا می کند.

در جای جای این مسجد برترین خوشنویسان آن عصر همچون علیرضا عباسی، محمدرضا امامی، عبد الباقی تبریزی و محمد صالح ،آیاتی از قرآن کریم را بر روی کاشی و بر دیواره های این بنا نقش نموده اند. تمامی سطوح جرزها ، دیواره ها، گنبد، مناره ها و طاق نماهای داخلی و خارجی مسجد به طرز زیبائی با کاشی های هفت رنگ و معرق تزئین یافته اند.
گنبد این مسجد در عین زیبائی دارای عظمتی وصف ناشدنی است ، بگونه ای که به صورت دوپوش طراحی شده و ارتفاع آن از سطح زمین تا نوک گنبد 52 متر است. در ضلع شرقی این مسجد مدرسه علمیه ناصری قرار دارد که در دوران ناصرالدین شاه قاجار مرمت شده است و در ضلع غربی، مدرسه علمیه سلیمانیه قرار دارد که در دوران شاه سلیمان صفوی بنا شده است.

مسجد جامع عباسی دارای صحن زیبا و شکوهمندی است که در مرکز آن حوض بسیار بزرگی طراحی شده است.
از دیگر جاذبه های این مسجد می توان به هفت سنگاب اشاره نمود که در جای جای این مسجد خودنمائی می نمایند. همچنین این مسجد دارای ساعتی آفتابی است که در ضلع شمالی مدرسه سلیمانیه واقع شده و نمایانگر ظهر شرعی در مسجد است.

*با ما همراه باشید*

مسجد شیخ لطف الله

بنای این مسجد برای تدریس علوم دینی توسط شیخ لطف الله جبل عاملی از علمای برجسته جهان تشیع که از لبنان به اصفهان مهاجرت نموده بود، در سال 1011 ه.ق و به دستور شاه عباس اول صفوی آغاز و در سال 1028 ه.ق پایان یافت.
این مسجد دارای سازه ای متفاوت نسبت به سایر مساجد بوده و در بخش شرقی میدان نقش جهان واقع شده است.

در این مسجد به میزان فراوانی کاشی کاری های زیبای هفت رنگ و معرق همراه با خطوط زیبای بنائی به کار رفته و دو تن از برجسته ترین خوشنویسان عصر صفوی نظیر علیرضا عباسی کتیبه های این مسجد را که حاوی آیاتی از قرآن کریم و اسماء الله است را نگاشته اند. معمار برجسته این بنا محمد رضا اصفهانی در کتیبه محراب با فروتنی و تواضع ، خود را معرفی نموده است. این مسجد متقارن با محور میدان بنا شده، به گونه ای که هر بیننده ای پس از ورود به آن با چرخشی نامحسوس و گذر از راهروی آن به محوطه مرکزی ، که شاهکاری از هنر کاشی کاری و خوشنویسی را در خود جای داده وارد می شود. پس در این مسجد هر بیننده ای خود را در برابر عظمت یگانه قادر متعال هستی به راستی حقیر و اندک می یابد.

با ما باشید

 با سلام:

خیلی عالیه، اگر دوستانی که از نزدیک از این مناطق دیدن کرده اند هم نظرشون و هم خاطراتشون را دراین تاپیک درج کنند تور مجازی کاملتر خواهد شد. همچنینن در مورد امکانات یا مشکلاتی که برای یک بازدیدکننده و توریست وجود دارد نیز بحث نمایید.

بازار اصفهان

از لحاظ لغوی بازار به معنای جایی برای خرید وفروش کالا ها و اجناس مختلف می باشد و از زمان های دور محل داد و ستد های عمومی مردم را بازار می گفتند از اوان پیدایش بازارها محورهای ارتباطی بین  فضاهای شهری بهتر شکل گرفتند و بازارهای اصلی و دائمی در هر شهر به طور معمول در امتداد مهمترین را ه و اصلی ترین محور شهر که از دروازه شهر شروع و تا مرکز آن ادامه می یافت شکل گرفتند.

به عبارت دیگر بازارها یک راه پر تردد بودند که اماکی تجاری و تولیدی در کنار آن ساخته می شدند البته نسبت به موقعیت جغرافیایی هر محل بازارها به طرق مختلفی پدید می آمدند مثلا در شهرهای کویری و گرم بازارها به صورت مسقف و سرپوشیده ساخته می شدند تا سایبانی برای عابران داخل بازار باشند یا در مناطق سردسیری بازارها روباز شکل می گرفتند تا گرما و حرارت خورشید مسیر رهگذران را گرم کند.

پروفسور روبرت جغرافی دان و خاور شناس آلمانی می گوید مجموعه بازار یا سوق یکی از بزرگترین دست آوردهای بزرگ دوران اسلامی به شمار می آید و اتصال بازارهای جدید به شبکه اصلی و قدیمی چنان استادانه صورت گرفته که در طول چهار قرن هنوز قسمت های قدیمی تر بازار از رونق نیفتاده است بازارها شامل ارکان و اجزایی هستند که مختصرا به آنها می پردازیم 1ـ راسته که مسیر اصلی بازار را تشکیل می دهد 2ـ رسته که به معنای وجود اصناف و مشاغل مختلف در راسته بازار می باشد 3ـ دالان جزئی از بازار است که در آن کالاهای متفاوت فروخته می شود 4ـ خانباز یا کالفباز به مکانی برای تولید و آهار روی اجناس و مواد خام است 5ـ همچنین سرایا سرایخان محلی برای فروش و عرضه کالاها می باشد و تیمچه نیز جایی است که در آن یک رسته شغلی به عمده یا خرده فروشی می پردازند و عمدتا مسقف ساخته می شود علاوه بر این ها حجره ها، مساجد، قهوه خانه ها و مدارس و شفاخانه ها نیز از دیگر ارکان تشکیل دهنده بازارها هستند در کشور ما خصوصا در شهر تاریخی اصفهان بدلیل پایتختی در ادوار مختلف و قرار گرفتن در مسیر شاهراه اقتصادی همچنین مبادلات تجاری بسیاری که در آن شهر صورت می گرفت بازارهای متعددی ساخته شده اند که از آن جمله می توان به بازار قیصریه اشاره نمود.

مسجد جامع اصفهان

این مسجد از جمله بزرگترین و پررمز و رازترین مساجد جهان اسلام است که هسته اصلی آن در قرون اولیه اسلامی بر شالوده بنایی باستانی بنا شده است.
ورودی اصلی مسجد در سمت شرق واقع گردیده است. در این بخش صفه های کوچک در سمت راست دالان ورودی وجود دارد که مربوط به دوره دیلمیان در قرن چهارم ه.ق است . در سمت چپ دالان ورودی، چهلستونی واقع شده است که مربوط به دوره آل مظفر در قرن هشتم ه.ق است.

بیشترین تحولات معماری در این مسجد در عصر سلاجقه در قرون پنجم و ششم ه.ق صورت گرفته است که از آن جمله می توان به بنای ایوان های دو طرف صحن و بنای گنبدهای نظام الملک و تاج الملک – دو وزیر معروف عصر سلجوقی – اشاره نمود.
در ضلع شمالی مسجد ایوانی بزرگ قرار دارد که به صفه درویش مشهور است. در ضلع جنوبی صحن مسجد ایوان صاحب بن عباد قرار گرفته است. همچنین در ضلع غربی صحن مسجد ایوان استاد و در ضلع شرقی آن ایوان شاگرد قرار گرفته است.
یکی از مهمترین بخشهای این مسجد « گنبد خواجه نظام الملک » است که از نظر عظمت و ظرافت معماری از بخشهای مهم این مسجد به شمار می رود. شایان ذکر است کتیبه ای به خط کوفی نیز در بخش فوقانی دور گنبد قرار دارد. در بخش دیگری از مسجد، گنبد تاج الملک قرار دارد که اگر چه از نظر وسعت کوچکتر از بنای گنبد خواجه نظام الملک بوده ولیکن از نظر تزئینات هنری در نوع خود بسیار منحصر به فرد است.

از دیگر بخشهای زیبای مسجد جامع می توان به مجموعه شبستانهای غربی اشاره نمود. شاخص ترین اثر معماری این بخش محراب اولجاتیو است که در دوره ایلخانان مغول و به دستور اولجاتیو و توسط وزیرش محمد ساوجی و معمار بزرگ آن عصر « حیدر اصفهانی » بنا گردیده است.
در غرب ایوان غربی و مجموعه محراب اولجاتیو شبستان وسیعی وجود دارد که کمی پایین تر از سطح مجموعه محراب اولجاتیو بنا شده و متعلق به دوره سلطنت بایسنقر تیموری در سال 851 ه.ق است. این شبستان به دلیل ساختار معماری منحصر به فردش به شبستان زمستانی معروف است.

با توجه به بررسی های به عمل آمده به نظر می رسد در دوران صفوی تغییراتی در ساختار معماری این شبستان ایجاد شده است. همچنین در دوران صفوی صفه ای به نام حکیم به مجموعه بناهای مسجد الحاق گردیده که کتیبه آن سال 996 ه.ق را نشان می دهد. دریک نگاه کلی تحولات معماری در این بنای عظیم در طول نزدیک به سیزده سده تکامل معماری اسلامی بدین شرح است:
-              بناهایی که در دوره اول حکومت سلاجقه در قرن پنجم ه.ق ایجاد شده است
-              بناهایی که در دوره دوم عصر سلاجقه در قرن ششم ه. ق ایجاد شده است
-              الحاقات دوره ایلخانان مغول
-              الحاقات دوره سلاطین آل مظفر
-              بناهای الحاقی در قرن نهم ه.ق
-              بناهای الحاقی در قرن یازدهم ه.ق
این مسجد دارای درهای ورودی متعددی است که هر کدام آنها به نامهای مختلفی شهرت
یافته اند.
امروزه این مسجد با گسترده ای در حدود 22000 مترمربع، دایره المعارف متنوعی از معماری و هنرهای تزئینات داخلی است که حاصل کوشش هنرمندان و معماران ایرانی را در پیش از یک هزار سال با زیبایی و در عین حال با سادگی در خود جای داده است.

مسجد امام علی علیه السلام

بنای تاریخی و ارزشمند" مسجد علی" در حقیقت بنایی است که ریشه ی سلجوقی دارد و نام بنا در آن عصر" مسجد سلطان سنجر" یا " مسجد سنجریه " بوده است. این مسجد در خیابان هارونیه و در مجاورت" مقبره ی هارون ولایت " واقع گشته، این اثر تاریخی دینی به خاطر ویژگی های معماری و تزییناتی، از مساجد مهم و در خور توجه اصفهان استَ، وجود مناره ی سلجوقی در کنار این مسجد به ریشه ی سلجوقی آن قطعیت کامل می بخشد زیرا مسجدی در دوره ی سلجوقی در این محل ساخته شده بود که بعد از ویرانی در سال 929(ه. ق)- زمان شاه اسماعیل اول- " میرزا شاه حسین وزیر "،مسجد کنونی را جایگزین آن کرده است.در حال حاضر غیر ازمناره که در بطن  مسجد علی قرار گرفته، هیچ اثری از بنای دوره سلجوقی مشهود نیست. پیشرودلاواله و شاردن که در سال 1619 و 1666 میلادی در اصفهان بوده اند، این مناره را به مقبره ی هارون ولایت منسوب داشته اند.

بنای کنونی مسجد با نقشه ی چهار ایوانی ساخته شده و دارای سردر، صحن، ایوان، گنبدخانه و شبستان تابستانی و زمستانی است که با تزیینات زیبا کاشی معرق، مقرنس کاری و کتیبه های تاریخی مزین شده اند.
سردر ورودی مسجد در ضلع غربی آن دارای کاشیکاری معرق نفیس و کتیبه ی تاریخی است. کتیبه ی مزبور به خط ثلث با کاشی معرق سفید بر زمینه ی آبی، متضمن نام پادشاه وقت و بانی ساختمان و سال اتمام ساختمان-929(ه. ق)- و به خط" شمس الدین تبریزی" است. ردیف اول این کتیبه، قرآنی و به خط ثلث حنایی رنگ است. بقیه ی سطوح سر در با کاشیکاری معقلی و خطوط بنایی تزیین و نماسازی شده است. در سال 1323 شمسی، این ورودی تعمیر و اشعاری به خط نستعلیق سفید بر زمینه ی کاشی لاجوردی بر آن نوشته می شود. صحن مسجد، مربع مستطیل و در وسط دارای یک حوض و در چهار ضلع چهار ایوان است که ایوان جنوبی از دیگر ایوان ها وسیع تر است و در پشت آن، شبستان گنبددار قرار گرفته است. گنبد این مسجد با ساقه ی بلند از بیرون با کاشیکاری پوشش یافته و از درون دارای مقرنس های گچی است. سطوح داخلی گنبدخانه با درگاه ها و طاق هایی به صورت دو طبقه نماسازی شده در پاکار گنبد، کتیبه ای سرتا سری متضمن آیات قرآنی و تاریخ 929(ه. ق) کاشیکاری شده ست.

در زیر گنبدخانه و ایوان جنوبی، شبستان زمستانی مسجد، کمی پایین تر از سطح مسجد را به شبستان زیرین متصل می کندف لوح سنگی نصب شده که به خط نستعلیق برجسته، اشعاری بر آن حجاری شده است. در ایوان شرقی مسجد نیز لوح سنگی نصب شده که کتیبه ی آن حاکی از اقدام " ملک اصلان بیک افشار ارشلو " مبنی بر وقف آبی از شهر" جرجی کان " به مسجد علی به تاریخ 974(ه. ق) در ضلع شمالی مسجد و بر جرز غربی ایوان، لوحی از سنگ مرمر نصب شده که بر آن به خط نستعلیق، اشعار و عباراتی نوشته اند که بر اساس متن عبارات، " محمد معصوم الحسین" که ازهند به رسالت نزد شاه عباس اول اعزام شده بود، پس از مرخص شده از حضور شاه به اصفهان آمده و این اشعار را به تاریخ 1013(ه.ق) نقش کرده است.
این بنا به شماره 96 به تاریخ 15/10/1310 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

با ما همراه باشید

خیلی خوبه
بعضی از ما اصفهانیا گاهی خودمان بعد از سالها زندگی در اصفهان هنوز بعضی بناهای تاریخی -مذهبی رو نرفته ایم و از شهرهای دیگر میایند تا همه جا نروند و همه آثار رو نبینند دست بردار نیستند. مثلا خود من تاحالا زینبیه (حرم مطهر زینبیه ) نرفته ام زیارت. با اینكه بارها از خیابانش عبور كرده ام.

درب کوشک

درکوشک از آثار به جای مانده از دوران آق قویونلوها در اصفهان بوده و در دوره حکمرانی ابوالمعظم رستم بهادر خان از امرای این سلسله بنا شده است.

بر اساس اطلاعات موجود در کتیبه سردر این زاویه که به خط ثلث سفید معرق بر زمینه کاشی لاجوردی نگاشته شده است، به نظر می رسد این بنا دارای گنبدی بوده که در دوره حکمرانی « رستم بهادر خان آق قویونلو » توسط « علی بیک برنا » بر مقبره پدرش بنا گردیده بود. ولیکن امروزه اثری از این گنبد و این مقبره و مقابر برخی معاریف اصفهان در قرن نهم و دهم هجری که در این مکان قرار داشته ، باقی نمانده است. شایان ذکر است سردر زاویه در کوشک در دوران معاصر به طور کامل بازسازی شده و کاشی های نفیس سر در پیشین بر سردر جدید نصب گردیده است.