- كمتر از ذره نه اي پست مشو مهر بورز
- تا به خلوتگه خورشيد رسي چرخ زنان
-
English Translation :
"Not less than an atom (a mote), art thou; low, be not; love, practise;
First Mesra Translation:
"So that, to the sun's chamber of privacy, whirling, thou mayst reach:
Second Mesra Translation:
شرح بيت
**- از ذره كمتر نيستي ، فرو منشين و عشق بورز; تا در حالي كه از شادي به رقص آمده اي به جايگاه خلوت خورشيد برسي ،چرخ زنان : در حال چرخيدن ، و مقصود اوج سماع صوفي است زيرا هنگامي كه صوفي در رقص گرم مي شد به چرخيدن دور خود و خرقه افكندن آغاز مي كرد، در تاريخ جديد يزد آمده : آورده اند كه روزي بر سر بازار صحافان در دكان طوّافي قدحي ماست بسته نهاده بود و طواف مي خواست كه بفروشد، ناگاه حاجي حسين چرخ زنان از راه بازار در عين حالت برسيد، پاي بر آن قدح ماست زد و بينداخت و بريخت و ماري از تك قدح بيرون افتاد، خلايق را معلوم شد كه حاجي به نور ولايت آن دريافته بود،ذرّه و خورشيد در بيت اشاره به اين تعبير عرفاني دارند كه عرفا نسبت روح جزئي آدمي را به روح كل كائنات نسبت ذرّه به خورشيد مي دانند و گمان دارند چنان كه ذرّات منتشره در هوا جذب خورشيد مي شوند، روح جزئي انسان نيز به روح كلي جهان مي پيوندد،مي گويد از ذرّه كه بر اثر جاذبه عشق به خورشيد مي رسد كمتر نيستي از طريق عشق به تكامل روح خود بپرداز تا با شادي و شعف به روح كلي جهان متصل شوي ،معشوق كه در بيت پيشين صورت معشوق زميني داشت و سخن از سيم و زر مي گفت ناگهان به سوي عرفان مطلق روي مي كند و مسأله ذره و خورشيد را مطرح مي سازد، چنين است عدم هماهنگي در مسأله مجاز و حقيقت در حافظ نه تنها در سراسر ديوان ، بلكه حتّي در يك غزل ، و در دو بيت متوالي چنانكه در اين غزل ديده مي شود،**
