مصاحبه اختصاصی با پسر عموی پیامبر اسلام (ص) !

اشاره

« عبدالله بن عباس » پسر عموی پیامبر اسلام (ص ) از صحابی ایشان و از محبان امام علی (ع ) است . به عنوان مقدمه عرض می كنم كه ایشان از نظر علم و دانش در میان صحابی بی نظیر است . وی نه تنها در فقه و حدیث عالم بود، بلكه در تفسیر و تاویل قرآن كم نظیر شمرده شده است . هم چنین وی در اشعار عرب و نسب شناسی و نیز حساب و ریاضیات و تاریخ استاد بود و در هر قسمت شاگردانی داشت . شاید به همین سبب است كه بزرگان اهل تسنن به وی « حبر » (1 ) و « بحر » (2 ) گفته اند . در خدمت ابن عباس هستیم تا گفت وگویی با ایشان داشته باشیم . (3 )

خوب جناب ابن عباس خرسندیم كه در خدمت شما هستیم ، لطفا به گذشته علمی خود اشاره كنید تا استفاده كنیم .

شما از گذشته ام مطالبی را ذكر كردید و از این بابت سپاس گزارم اما سخن اصلی را فرو گذاشتید. من هرچه داشتم از استادم آموختم . لذا اجازه می خواهم سخن خود را با آیات قرآن آغاز كنم . خداوند عزوجل در قرآن می فرماید : « ویقول الذین كفروا لست مرسلا قل كفی بالله شهیدا بینی و بینكم و من عنده علم الكتاب » (4 ) و كافران گویند كه تو فرستاده (خدا) نیستی ؛ بگو همین بس كه خدا گواه میان من و شما باشد و آن كس كه علم كتاب نزد اوست . منظور از « آن كس كه علم كتاب نزد اوست » علی ابن ابیطالب (ع ) است . من نیز شاگرد او بودم .

دانش تمام اصحاب پیامبر(ص ) در مقابل علم علی (ع ) مانند یك قطره در مقابل هفت دریای بزرگ جهان است .

پس شما به دلیل علم آن بزرگوار دركنار ایشان بودید؟

تنها به دلیل علم آن بزرگوار نبود ، زیرا فضیلتهای زیادی از رسول خدا(ص ) درباره او شنیده بودم و خود شاهد آن بودم .

می توانید چند فضیلتی را كه درباره ایشان شنیده اید ، برای ما نقل كنید ؟

از رسول خدا(ص ) شنیدم كه می فرمود : « علی (ع ) نخستین كسی است كه به من ایمان آورده ، و نخستین كسی است كه (در قیامت ) با من دست خواهد داد ، او فاروق این امت است كه میان حق و باطل فرق می نهد ، اوست صدیق اكبر ، او باب من است كه از راه او به من وارد شوند ، و او پس از من جانشین من است . » با توجه به این حدیث من نیز به دیگران توصیه می كردم كه در فتنه ها و آشوب ها دست از دامن قرآن و علی (ع ) برندارند . (5 )

در واقعه ای كه باعث آزردگی علی (ع ) شده بود ، پیامبر(ص ) فرمودند : « ای مردم ، هركه علی را بیازارد مرا آزرده است ؛ علی نخستین ایمان آورنده از شماست و وفادارترین شما به عهد خداست .ای مردم ، هر كه علی را بیازارد ، در قیامت یهودی یا نصرانی برانگیخته می شود.

با وجود این فضائل ، چرا عده ای از صحابه در جنگها در سپاه مقابل علی (ع ) بودند؟

راستش نمی دانم چه بگویم ... ! ولی در حقانیت او و یارانش آیه و روایاتی برای شما می گویم و قضاوت را به عهده خودتان می گذارم . « ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئك هم خیر البریه » (6 )

(آنان كه ایمان آوردند و كارهای شایسته كردند ، آنان بهترین آفریدگانند). وقتی این آیه نازل شد، پیامبر(ص ) فرمودند : اینان تو هستی و شیعیان تو كه در روز قیامت خشنود و پسندیده اند . (7 )

علی (ع ) نزدیكترین مردم به رسول خدا(ص ) بود. یك روز مرغی را برای پیامبر(ص ) آوردند ، پیامبر فرمود : خداوندا ! مردی را نزد من آر كه خدا و رسولش او را دوست بدارند ، در آن هنگام علی ابن ابی طالب (ع ) وارد شدند . (8 )

من شاهد بودم كه به مدت نه ماه رسول خدا(ص ) هر روز به هنگام نماز به در خانه علی (ع ) می آمد و بر آنان سلام می كرد . (10 )

حتی پیامبر(ص ) فرمودند : هر كه نگوید علی (ع ) بهترین مردم است ، حقا كافر شده است . (9 )

دیگر قضاوت با خودتان ...

برای من جای تعجب دارد كه با این همه فضائل ، باز هم عده ای در مقابل علی (ع ) ایستادند ، آیا پیامبر(ص ) به طور رسمی تری ایشان را معرفی كرده بودند ؟

بله ، پیامبر(ص ) در مقاطع مختلف این مطلب را كه علی (ع ) جانشین ایشان است را بیان فرموده بودند ، اما رسمی ترین آن را به دستور خداوندعزوجل در روز غدیر خم اعلام كرد. حتی پیامبر(ص ) در آن روز از اینكه مردم او را مورد طعنه قرار دهند كه جانب پسر عموی خود را گرفته و به او تمایل نشان داده ، بیم و هراس داشت . پس خداوند این آیه را به او وحی كرد : « یا ایهاالرسول بلغ ما انزل الیك من ربك و ان لم تفعل فمابلغت رسالته والله بعصمك من الناس ان الله لایهدی القوم الكافرین » . ای پیامبر ، آنچه را كه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده به مردم برسان . كه اگر نرسانی ادای رسالت نكرده ای ، و خداوند تو را از گزند مردم نگاه می دارد؛ خدا گروه كافران را راه نمی نماید . (11 ) رسول خدا(ص ) نیز در آن روز به معرفی ولایت علی (ع ) برخاست و دست او را گرفت و گفت : « هر كه من مولای اویم پس علی مولای اوست ؛ خداوندا ، دوست او را دوست بدار ، و دشمن او را دشمن باش . » (12 )

برای اینكه جای هیچ سئوالی نماند این را هم بگویم كهحتی خلیفه دوم نیز در آن روز با علی (ع ) بیعت كرد و چنین سخنانی را بر زبان آورد : « گوارایت باد ای پسر ابوطالب ، تو مولای من و مولای هر مرد و زن مومنی شدی » !!(13 )

با این اعلام رسمی پس چرا گروهی علی (ع ) را برحق دانسته و گروهی دیگران را ؟

سئوال خوبی را مطرح كردید. پیامبر(ص ) در احادیث خود نه تنها به حق بودن علی (ع ) اشاره كرده اند ، بلكه ایشان را محور حق معرفی كرده اند و جالب این است كه رسول خدا(ص ) حتی به امامان بعد از او هم اشاره فرموده اند. چنان كه خود از رسول خدا شنیدم كه فرمود : « علی با حق است و حق با علی است، و او امام و خلیفه پس از من است ، هر كه به دامن او چنگ زند رستگاری و نجات یابد، و هر كه از او بازماند گمراه و سرگردان خواهد ماند؛ او كار غسل و كفن مرا به عهده دارد و دین مرا می پردازد و پدر دو نوه من ، حسن و حسین است ؛ و از صلب حسین امامان نه گانه بیرون آیند ، و مهدی این امت از ماست . » (14 )

اما این كه عده ای با وجود بیانات پیامبر آن را اجرا نكردند ، اتفاق بدیعی نیست ، شیطان هم به واسطه با وجودی كه به روشنی به وظیفه خود آگاه بود با آن مخالفت كرد و مستحق عذاب ابدی گشت . دنیا جایگاه امتحان است و این نیز یكی از امتحانات مردم پس از رسول خدا بوده است .

شما گفتید كه پیامبر(ص ) در واقعه غدیر خم ، به ولایت و محبت علی (ع ) اشاره كرده بودند. به نظر شما پذیرش ولایت و محبت علی علیه السلام چه اثری دارد ؟

عاقبت به خیری انسان وابسته به آن است . پیامبر(ص ) جواز عبور و رهایی از جهنم را دوستی علی بن ابی طالب دانستند . (15 ) در روز قیامت علی (ع ) بر سر حوض است ، احدی به بهشت نمی رود مگر با اجازه او . (16 )

اتفاقا همین سئوال را با جمعی از صحابه ، از رسول خدا(ص ) پرسیدیم . ایشان نیز از جبرئیل سئوال كردند ، جبرئیل به آسمان رفت و از خداوند جواب را مسئلت نمود. آنگاه فرود آمد وگفت : « ای محمد ، خدای متعال تو را سلام می رساند و می گوید علی را دوست بدار ، كه هركس او را دوست بدارد مرا دوست داشته ، و هر كه او را دشمن بدارد مرا دشمن داشته است .ای محمد ، هرجا تو باشی علی آنجاست ، و هر جا علی باشد دوستانش آنجایند . (17 )

با تشكر از جناب ابن عباس به خاطر فرصتی كه در اختیار ما گذاشتند.

************

برایم جالب بود كه بعدها فهمیدم جناب عبدالله بن عباس ، از كثرت گریستن بر امیرالمومنین (ع ) و امام حسن و امام حسین (ع ) كور شد(18 ) و با این جمله « خداوندا ! من به واسطه محمد و آل محمد به تو تقرب می جویم . خداوندا ! من به واسطه ولایت علی بن ابی طالب به تو تقرب می جویم » ، دارفانی را وداع گفت . (19 ) وی در سال 69 هـ . ق در سن 71 سالگی از دنیا رفت و « محمد حنفیه » ـ یكی از فرزندان امام علی (ع ) ـ بر او نماز خواند.

پی نوشت

1 ـ « حبر » به معنای عالم است .

2 ـ « بحر » در این جا به معنای دریای علم است .

3 ـ این متن یك گفت وگوی سمبلیك است كه براساس سخنان ابن عباس تنظیم شده است .

4 ـ سوره رعد،43

5 ـ كفایه الطالب ، باب 46 ، ص 187

6 ـ سوره بینه ،7

7 ـ تفسیر در المنثور 6 ، 379

8 ـ مناقب ابن مغازلی ص 156 ـ 167

9 ـ الصراط المستقیم 188,1

10 ـ تاریخ بغداد 421,7

11 ـ سوره مائده 67,

12 ـ شواهدالتنزیل 192,1

13 ـ تفسیر فخر رازی 49,12

14 ـ كفایه الاثر21,

15 ـ تاریخ بغداد 161,2

16 ـ دلائل الصدق 587,2

17 ـ بحارالانوار 294,39

18 ـ تحفه الاحباب 272,

19 ـ كفایه الاثر21,