فیلم هایی برای امروز
این نوشتار به فیلم‌های 90 دقیقه‌ای تولید سیما و كیفیت این گونه فیلم‌ها می‌پردازد
به رغم تمام اهمیت و ارزشی كه تلویزیون برای ساخت فیلم های 90 دقیقه‌ای قائل است و بودجه‌ای كه برای ساخت چنین فیلم‌هایی در نظر گرفته شده باز هم می‌بینیم عدم توزیع عادلانه این بودجه سبب شده است كه بیشترین منافع ساخت یك فیلم تلویزیونی به جیب تهیه‌كننده برود و در این میان بعضی از تهیه كننده‌ها برای تولید ارزان فیلم هایشان نه تنها سراغ فیلمنامه‌های ارزان می‌روند بلكه از هزینه‌های تولید هم می‌كاهند و همین نگاه ارزان‌سازی در فیلم های تلویزیونی می‌تواند یكی از دلایل افت آن باشد.
حجت قاسم‌زاده اصل، كارگردان و نویسنده فیلم های تلویزیونی در این باره معتقد است كه یكی از دلایل افت فیلم‌های تلویزیونی نوع نگاه متفاوت تهیه‌كننده به 2 اثر سینمایی و فیلم تلویزیونی است چرا كه اصلا تهیه كنندگی در این 2 حوزه هم كاملا با هم فرق می‌كند. چون تهیه‌كننده سینما دنبال برگشت سرمایه‌اش است و بیشتر به گیشه فكر می‌كنند اما در تلویزیون چون سفارش دهنده یك سازمان دولتی و رسمی است. كارگردان هم باید نظر مخاطب آن رسانه را جلب كند و هم اهداف و وظایف آن رسانه را فراموش نكند ضمن اینكه دغدغه مالی كمتری هم دارد.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد كه سیاست‌هایی كه تلویزیون در زمینه تهیه‌كننده در فیلم‌های تلویزیونی بنا گذاشته باعث بروز بسیاری از مشكلات شده است. مثلاً وقتی برای یك فیلم تلویزیونی بودجه ثابت 80 میلیونی در نظر گرفته می‌شود و این پول در اختیار تهیه‌كننده قرار می‌گیرد بدیهی است كه تهیه‌كننده به این فكر می‌افتد كه نصف این پول را صرف نویسنده، كارگردان و بازیگر كند و بقیه را به‌عنوان سود ناشی از كار برای خودش بردارد.
در حالی كه اگر بودجه ثابت برداشته شود و هر فیلمی بنا به هزینه‌هایش پول دریافت كند آن وقت كیفیت كار فدای پول نمی‌شود. این طوری مشخص می‌شود كه برای فیلمی پلیسی - جنایی با جلوه‌های ویژه نیاز به بودجه 100میلیونی است و برای فیلمی خانوادگی و ملودرام همان 40 میلیون هم كافی است.
مهرداد خوشبخت در این باره می‌گوید كه تلویزیون هیچ نظارتی بر كار تهیه‌كننده‌های فیلم تلویزیونی ندارد یعنی انگار برایش مهم نیست كه محصولی كه دریافت می‌كند برایش به درد بخور است یا نه، برای همین فیلمی كه قوی است و فیلمنامه و كارگردانی خوب دارد با یك فیلم ضعیف و فیلمنامه دم دستی یكسان ارزیابی شده و بودجه یكسانی هم برایش در نظر گرفته می‌شود. اگر بودجه میان هر فیلم بنا بر ژانری كه دارد عادلانه تقسیم شود آن‌وقت فیلم‌های بهتری هم روی آنتن می‌رود. در ادامه خوشبخت می‌گوید: تا زمانی كه یك آدم به اسم تهیه‌كننده درست انتخاب نشود و او عوامل درستی را نچیند این اتفاق به درستی نمی‌افتد و اگر فیلم تلویزیونی‌ای توانسته نظر مخاطبان را جلب كند و در ارزیابی سازمان مفید باشد حتماً یك تهیه‌كننده دلسوز و آشنا به كار بالا سرش بوده است.
شاهرخ دولكو، منتقد سینما وتلویزیون با اشاره به اینكه اصطلاح فیلم‌های 90 دقیقه‌ای جریان خود ساخته‌ای از جانب خود تلویزیون است این جریان را تلاشی برای رفع بعضی از مشكلات مانند هزینه‌های بالای ساخت فیلم سینمایی وممیزی‌های موجود در آنها جهت پخش در تلویزیون و گرانی و نبودن فیلم‌های خارجی مناسب و هماهنگ با فضای فرهنگی می‌داند. او معتقد است كه فیلم‌های90 دقیقه‌ای می‌توانند تا حدی مشكلات پخش فیلم‌ها در تلویزیون را رفع كنند.
اما آیا دادن دوربین ارزان قیمت ویدئویی به كارگردان‌های ناشناس برای تهیه آثاری با حداقل استاندارد كار درستی است؟ به‌نظر او می‌شد از این ایده نوپا به بهترین نتایج رسید و فقط به فكر پر كردن آنتن نبود بلكه با همین فیلم‌های90 دقیقه‌ای می‌توان استعدادهای تازه‌ای را در میان فیلمسازان پیدا كرد و جوانان مستعد را كشف كرد؛ اتفاقی كه متأسفانه تا امروز نیفتاده است.
سعید رحمانی (فیلمنامه نویس) هم معتقد است كه معمولا این تهیه‌كننده‌ها هستند كه سراغ فیلمنامه‌های ارزان و حتی ساده‌تر می‌روند چرا كه می‌گویند بضاعت تلویزیون برای ساخت یك فیلم محدود‌تر از سینما است در حالی كه نباید میان فیلمنامه‌های تلویزیونی و سینمایی تفاوتی قائل شد اما سامانه متفاوت و سفارش‌دهنده‌های مختلف باعث این تفاوت در ساختار شده‌اند. این طوری می‌شود كه ما با فیلمنامه‌های ساده، ارزان قیمت و حتی پرداخت نشده‌ای روبه‌رو می‌شویم كه قرار است در زمانی كمتر و هزینه‌ای محدود روی آنتن تلویزیون بروند. به نظر رحمانی بی‌توجهی به بودجه تله فیلم باعث ترویج نوعی آماتوریسم و ساده انگاری و عدم رعایت استانداردهای تولید در فیلمنامه‌های فیلم‌های تلویزیونی می‌شود.
در این میان اما مدیران ارشد تلویزیون معتقدند آنها سالانه به 900 – 700 فیلم تلویزیونی نیاز دارند كه توانایی آنها فعلا در حد تولید 400 – 300 فیلم تلویزیونی است و به همین خاطر آنها مجبورند كه سطح سفارشات فیلم‌های تلویزیونی را بالا ببرند. هرچند ما شاهد تولید و سفارش بیش از 60 فیلم تلویزیونی در سال گذشته بوده‌ایم. اگر به همین رقم هم اكتفا كنیم متوجه می‌شویم كه تولید این مقدار فیلم در یك رسانه ملی می‌تواند موجب تحول درخود رسانه و حتی در سینما شود.
اما چرا این اتفاق نمی‌افتد؟ هم‌اكنون حدود 40 فیلم 90 دقیقه‌ای در سیما فیلم وجود دارد كه قابلیت پخش ندارند. چرا كه كار در آن حد و كیفیت نیست كه روی آنتن برود. این اتفاق نتیجه همان نگاه پول بده و كالا بخر است. در واقع تلویزیون در مقامی قرار گرفته كه پول می‌دهد به یك تهیه‌كننده و می‌گوید برای من فیلم تلویزیونی بساز، در حالی كه تلویزیون باید در چارچوب و سیاستگذاری‌ای قدم بگذارد كه كار را از تهیه‌كننده بخرد یعنی بگوید كه شما برو فیلم خوب بساز من تا این قیمت خریدارم.
در یك دوره تلویزیون برای اینكه فیلم‌های یك سال خودش را تأمین كند یكدفعه به یك تهیه‌كننده 20 - 10 تا فیلم سفارش داد. معلوم است كه تهیه‌كننده وقتی با رقم 800 میلیون مواجه شود وسوسه می‌شود كه كار را قبول كند. بدیهی است كه این تهیه‌كننده حالا فقط به این فكر است كه چه طور از سر و ته هر فیلم بزند تا پول خوبی هم برایش بماند.
در واقع همین ساز و كارهای اشتباه است كه كار را دچار مشكل می‌كند و در پایان با فیلم‌های كم اهمیت و بی‌محتوا روبه‌رو می‌شویم.
رضا درستكار هم در مقام یك منتقد همین نظر را در پی می‌گیرد و می‌گوید كه هر چند تلویزیون همیشه به خاطر داشتن پول و امكانات فراوان در حوزه فیلم‌سازی هم اثر گذار بوده است اما می‌بینیم متأسفانه هزینه‌هایی كه یك فیلم بر دوش تلویزیون می‌گذارد مهم‌تر از كمیت آن است و به همین دلیل ما با كمتر فیلم ماندگاری در این رابطه روبه‌رو هستیم.چرا كه اغلب آنها پس از 3-2 بار پخش به آرشیو می‌روند. اما اگر تلویزیون مانند گذشته (دهه 50 و اوایل دهه60 كه شاهد آثار شاخص مانند مغول‌ها و آثار شهید ثالث از تلویزیون بودیم) عمل كند و فیلمنامه‌های خوبی را در كنار كارگردان‌های ممتاز برای ساخت فیلم‌ها انتخاب كند حتماً شاهد آثار ماندگاری خواهیم بود.
او در این رابطه به استانداردهای زیبایی شناسی اشاره می‌كند واین كه دادن اولویت به موضوعات ارزشی باید در كنار رعایت جذابیت‌های تصویری و نگاه كار شناسانه و تخصصی به تصویر باشد.
شاید حالا و پس از گذشت یك دهه از سیاستگذاری جدی صدا وسیما برای تولید فیلم‌های90 دقیقه‌ای بتوانیم این جریان را یك ارزیابی مناسب بكنیم.
منبع : همشهری
