ضرورت بازبینی در نظام مدیریتی
مدیران جوان‌مرگ
مدیریت در وضعیت امروز که کشور فراز و نشیب‌های اقتصادی و فرهنگی منحصربه‌فردی را تجربه می‌کند نیازمند عزم، تلاش و ابتکاراتی است که مدیریت فرسوده و مدیران بازنشسته، ریسک و بعضاً انگیزه آن را نداشته و به همین دلیل بازدهی دوران جوانی خود را ندارند.
باگذشت 4 دهه از انقلاب همان جوانان‌اند که هنوز بر مسند کار نشسته‌اند اما دیگر نمی‌توان این افراد را جوان حساب کرد آن‌ها دیگر مدیران بازنشسته با میانگین سنی 60 سال هستند و راهی برای بر سرکار آمدن و ابراز وجود جوانان امروز نگذاشته‌اند.
افزایش سنی مسند نشانان و انحصار پست‌های مدیریتی در دست این افراد در آمار میانگین سنی دولت‌ها به‌وضوح قابل‌مشاهده است.
این اعداد و ارقام نشان از بحران میان‌سالی در بدنه مدیرت کشور دارد. مدیران میان‌سال برخلاف فرصتی که برای آن‌ها در اوایل انقلاب برای آزمون‌وخطا و کسب تجارب مدیریتی پیش آمد، نسل جوان حاضر را از چنین موقعیت و تجاربی محروم می‌کنند و این ایجاد بحران در آینده کشور پیرامون ضعف سرمایه‌های انسانی کشور و نبود مدیران جوان و متخصص شکل خواهد گرفت.
جوان‌گرایی برای آقازاده‌ها
جوان‌گرایی در انتصاب‌ها چنین ناامیدکننده هم نیست بلکه برای ژن‌های خوب ماجرا کمی متفاوت است! این افراد توان مدیریتی را از پدران خود به ارث برده‌اند و با سن‌های بسیار کم آماده نشستن در پشت میزهای مدیریتی و مشاوره‌های عالی هستند. این افراد پله‌های ترقی را به‌سرعت طی کرده و گوی سبقت را از نخبگان علمی نیز ربوده‌اند. این نوع جوان‌گرایی درواقع از آسیب‌های مدیریتی در کشور است.جوان‌گرایی شعار نیست
جوان‌گرایی اما در دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی شعار نبوده و خرج انتصاب برای منتسب‌ها نشده است. آن‌ها به این مقوله به‌عنوان امری ضروری برای آینده کشور باور داشتند. این جمله امام خمینی(ره) که یاران من در گهواره مادرشان هستند، اشارتی به نوع نگاه ایشان درباره سرمایه بودن نیروی انسانی دارد.جوان‌گرایی در سالیان اخیر و شرایط کنونی کشور بیش از هر زمان دیگری مورد نیاز است. این مهم در بیانات آیت‌الله خامنه‌ای به شکل ویژه‌تری نسبت به اوایل دوران رهبری دیده می‌شود. ایشان این روزها نسبت به استفاده از نیروهای جوان تأکید و توصیه‌های بیشتری دارند ازجمله در بیانات نوروزی خود دراین‌باره فرمودند: "در مدیریت هم هر جا جوان‌ها باشند، مدیریت، مدیریت با‌نشاط‌تری خواهد بود و توصیه‌ی ما این است که در مدیریت‌های مختلف، جوان‌ها بیشتر به کار گرفته بشوند و بیشتر مورداستفاده قرار بگیرند."(1)
رهبری اما دیگر به توصیه اکتفا نکرده و در انتصابات و تغییرات مدیریتی نهادهای تحت امر خود به این مهم عمل کرده‌اند. ایشان برای جایگاه رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها دو فرد 38 و 47 ساله را انتخاب کردند که در وضعیت سنی مدیران امروز این دو انتصاب، جوان‌گرایی محسوب می‌شود.
اگر روند جوان‌گرایی و تجربه‌آموزی به جوانان و نخبگان جوان که امروز آغازشده است از سالیان قبل در سیاست مسئولین و سیاست‌گذاری‌ها دیده‌شده بود اکنون در انتصابات مشکل انتخاب افراد کارآمد و ترس از جایگزینی برای بازنشسته‌ها وجود نداشت.
این تحول در سایر سازمان‌های تحت امر ایشان نیز دیده می‌شود ازجمله سازمان صداوسیما در انتصاب‌های اخیر خود در سطح مدیران و مدیر گروه شبکه‌ها دست به‌جایگزینی مدیران جوان به‌جای مدیران میان‌سال زد.
انتخاب‌هایی که به مطالبه جوان‌گرایی در کشور جان دوباره‌ای بخشید. رهبری بیش از این درباره ضرورت این تغییرات اشاراتی داشتند: "کار اساسی‌ای که باید انجام بگیرد -که حالا در خلال فرمایشات بعضی از دوستان هم بود- این است که باید عناصر جوان و مؤمن و پُرانگیزه و انقلابی در بدنه‌ی این دستگاه‌ها تزریق بشوند که ان‌شاءالله این کارها را بنا دارند بکنند، بنده هم تأکید کردم؛ هم به صداوسیما تأکید کردم، هم به بخشی از مراکز دیگر؛ فرض کنید مرکز ائمّه‌ی جمعه و امثال این‌ها و ان‌شاءالله همین‌جور پیش خواهد رفت."(2)
آنچه نیاز است ادامه این جریان برای حفظ حرکت پیش‌رونده کشور و تأمین آینده‌ای امیدبخش برای آن است. انقلاب ما هنوز جوان است و برای ادامه حرکت بالنده آن می‌بایست همگام با تغییر و تحولات روز سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کرد؛ جوان‌گرایی موجب انجام این مهم خواهد شد، چون جوان ویژگی‌هایی دارد که آمیختن آن بامهارت های مدیریتی ثمره خوبی خواهد داشت:
- جوان مطالبه‌گر است
- صراحت دارد و محافظه‌کار نیست
- اهل مدیریت جهادی، تلاش مضاعف، خستگی‌ناپذیر و بدون چشمداشت است
- دارای انگیزه و بانشاط است
- دارای ابتکار و خلاقیت
مدیران فرسوده چه می‌سازند؟
مدیریت جوان‌های انقلابی در دهه 80 و 90 باعث شده تا نشاط و پویایی سابق را در بدنه مدیریتی کشور نداشته باشیم. مدیریت در وضعیت امروز که کشور فراز و نشیب‌های اقتصادی و فرهنگی منحصربه‌فردی را تجربه می‌کند نیازمند عزم، تلاش و ابتکاراتی است که مدیریت فرسوده و مدیران بازنشسته، ریسک و بعضاً انگیزه آن را نداشته و به همین دلیل بازدهی دوران جوانی خود را ندارند.ارمغان این مدیران در وجهی، ناکارآمدی در مدیریت فضای امروز بوده است اما آنچه مهم‌تر از این موضوع است کنار گذاشتن و عدم تربیت یک‌چهارم از جمعیت جوان کشور در عرصه مدیریت کشور است. مدیران، جمعیت جوان را از آموزش، کسب تجربه و مهارت محروم کرده‌اند و به این بهانه میزهای خود را در چند سمت حفظ کرده و آینده کشور را نسبت به تربیت و به‌کارگیری سرمایه‌های آینده و موتور محرک جامعه با بحران روبرو خواهند کرد.
رهبری در دیدار اخیر خود با نخبگان دراین‌باره فرمودند: تلاش کنید از نخبگان در چیدمان مدیریتی کشور استفاده کنید؛ مدیریت‌های میانی به این‌جور جوان‌ها احتیاج دارند. حالا ممکن است شما مثلاً بگویید "این جوان تجربه‌ی مدیریت سطح درجه‌ی یک را ندارد"، ولی مدیریت‌های میانی را این جوان‌ها می‌توانند انجام بدهند و از آن‌ها استفاده کنید؛ بخصوص از آن‌هایی که متدین و دنبال کارهای دینی و اسلامی و مانند این‌ها هستند که بحمدالله تعدادشان هم خیلی زیاد است؛ شاید اکثر، از این قبیل‌اند.(3)
اگر روند جوان‌گرایی و تجربه‌آموزی به جوانان و نخبگان جوان که امروز آغازشده است از سالیان قبل در سیاست مسئولین و سیاست‌گذاری‌ها دیده‌شده بود اکنون در انتصابات مشکل انتخاب افراد کارآمد و ترس از جایگزینی برای بازنشسته‌ها وجود نداشت.
در جهان چه می‌کنند؟
از مشکلات مطرح دیگر در این حوزه، مدیریت مدیران میان‌سال با مشاوران جوان است این در حالی است این سیستم در کشورهای دارای توسعه بالعکس است؛ درواقع جوانان مستعد با مشاورانی باتجربه کار را مدیریت می‌کنند. کشورهای پیشرفته در عرصه جوان‌گرایی کنشگر بوده و به نیروی انسانی به‌عنوان یک ثروت و سرمایه اصلی می‌نگرند و با گذر از ساحت نظری با رویکرد عملیاتی و عینی با نگاه راهبردی نیروی مستعد جوان را تربیت‌کرده و در امور به کار می‌گیرند.امروزه حضور نیروهای جوان در بسیاری از شرکت‌های بزرگ و مهم جهان به میانگین سنی زیر 30 سال رسیده است. ژوزف فولکمن(Joseph folkman) و همکارانش در پژوهشی که حاوی اطلاعات مربوط به 65 هزار رهبر و مدیر مشهور دنیا بود؛ به مقایسه ویژگی‌ها و وجوه تمایز دو گروه از مدیران زیر 30 سال و بالای 45 سال پرداختند، نتایج آماری این تحقیقات نشان داد که ۴۴ درصد از کارآمدترین رهبران مورد مطالعه را افراد زیر 30 سال تشکیل می‌دهند درحالی‌که افراد بالای ۴۵ سال تنها ۲۰ درصد از کل جمعیت مدیران کارآمد را به خود اختصاص داده‌اند.
الگوی کشورهایی مانند کره جنوبی و سایر اقتصادهای نوظهور به‌خوبی مؤید اصلاح الگوی مدیریتی بر اساس جوان‌گرایی و بازدهی آن در رسیدن به پیشرفت است.
نیاز ما چیست؟
آنچه در ایران بدان نیاز داریم نگاه واقعی به جوان‌گرایی فارغ از شعارها است. جوان‌گرایی استفاده از جوانان کم سن و سال یا ژن خوب نیست بلکه به معنای تربیت نیروی‌های جوان مستعد است تا بتوانند برای ورود به عرصه‌های مدیریتی آماده شوند.ما در حوزه‌های مختلف ازجمله عرصه‌های مرتبط با تکنولوژی نیازمند مدیریت و نگرش جوانان هستیم. آنچه مشخص است مدیریت محافظه‌کار و کم‌توان فعلی نیاز به‌جایگزینی و ورود نیروی‌های مستعد و تازه‌نفس دارد.
نظریات و راه‌حل‌های گوناگونی از نقش دانشگاه تا احزاب برای تربیت جوانان و ورود آنان به عرصه‌های مدیریتی مطرح است اما آنچه مهم است این است باید زودتر از راه‌حل‌ها عبور کرد و به‌کارگیری جوانان پرانگیزه و مؤمن به‌عنوان یکی از راه‌های اساسی علاج مشکلات کشور آغاز کرد. اگر دراین‌باره تردید یا نگرانی دارید بیانات رهبر در روز اول فروردین امسال را مطالعه بفرمایید و عمل کنید!
پی‌نوشت:
1-بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی؛ ۱۳۹۷/۰۱/۰۱
2-بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان، 1397/03/07
3-بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی؛ 1397/07/25
