تبیان، دستیار زندگی

کالري چيست؟ کالري در واقع، واحد انرژي غذايي است. يکي از اثرات غذايي که ما مي خوريم تامين انرژي براي بدن ما مي باشد تا بدن ما بتواند نيروي لازم را براي حرکات و کارهاي ارادي و غير ارادي خود به دست آورد. حرکات و کاهايي مانند راه رفتن، انجام کارهاي شخصي، ورزش و کارهاي بدني در حرفه هاي مختلف ارادي است. اما حرکات غير عادي مانند حرکات قلب و دستگاه گردش خون، دستگاه تنفس، حرکات معده و روده ها و غيره مي باشد بايد دانست که توليد و ساخته شدن بعضي از مواد در بدن احتياج به انرژي دارد. بدن ما چه مقدار کالري نياز دارد؟ تعيين مقدار کالري مورد نياز يک فرد احتياج به محاسباتي دارد و با عواملي مانند سن، وزن بدن، جنس، شغل، ميزان فعاليت بدني و ورزش و غيره بستگي دارد. جداولي براي تعيين ميزان کالري مورد نياز افراد مختلف وجود دارد. بعضي از سازمان هاي علمي نياز به انرژي غذايي را در افرادي که وزن و قد متوسطي دارند و فعاليت بدني آنها شديد نمي باشد براي زنان 2300 کالري و براي مردان 3200 کالري تعيين کرده اند. براي اطلاع بيشتر به جدول زير مراجعه نمائيد. جدول شماره 1 – احتياجات کالري زن و مرد بر حسب وزن و ميزان فعاليت وزن بدن (کيلوگرم) فعاليت کم فعاليت متوسط فعاليت شديد فعاليت خيلي شديد   زن مرد زن مرد زن مرد زن مرد 40 1440 -- 1600 -- 1880 -- 2200 -- 45 1620 -- 1800 -- 2120 -- 2480 -- 50 1800 2100 2000 2300 2350 2700 2750 3100 55 2000 2310 2200 2530 2600 2970 3000 3410 60 2160 2520 2400 2760 2820 3240 3200 3720 65 2340 2700 2600 3000 3055 3500 3575 4000 70 2520 2940 2800 3220 3290 3780 3850 4340 75 -- 3150 -- 3450 -- 4050 -- 4650 80 -- 3360 -- 3680 -- 4320 -- 4660  آيا کالري که ما از راه غذا دريافت مي کنيم کافي است؟ همه علاقه مند پيدا کردن جواب سوال بالا هستند. پزشک با معاينه شما مي تواند بگويد شما در چه وضعيتي قرار داريد. اما يک راه ساده هم براي پيدا کردن جواب اين سوال وجود دارد. اگر شما لاغر هستيد يا چاق و يا وزن مناسبي با توجه به قد خود داريد. جداول استاندارد قد در اين مورد به شما کمک مي کند. اگر وزن شما نسبت به قدتان با ارقام جداول استاندارد تطبيق مي کند، نشان مي دهد که شما در گذشته کالري در حد نياز بدن خود را به انرژي تبديل نموده ايد. اگر وزن بدن شما از ارقام استاندار کمتر است لاغر هستيد مفهوم آن اين است که کالري دريافتي بدن شما کافي نبوده است. اگر شما وزن بيشتري نسبت به ارقام جداول استاندارد داريد چاق هستيد نشان دهنده اين واقعيت است که بيش از نياز خود غذا خورده ايد. اگر وزن شما نسبت به ارقام استاندارد تفاوت جزيي دارند و احساس ضعف نمي کنيد و فعاليت روزانه شما خوب است و احساس سلامت و شادابي داريد و زود خسته نمي شويد، شما از نظر وزن مشکلي نداريد و مواظب باشيد که وزن شما از ارقام استاندارد بيشتر فاصله پيدا نکند. پروتئين چيست؟ پروتئين ها ترکيباتي هستند که در ساختمان تمام سلولهاي بدن موجودات زنده و از جمله انسان وجود دارند، براي نمونه پروتئين در ساختمان عضلات، استخوان ها، خون و ساير اندام ها و ارگانهاي بدن شرکت دارد. بدن ما براي ساختن پروتئين مورد نياز خود احتياج دارد که از راه غذا پروتئين دريافت نمايد. پروتئين هم در غذاهاي حيواني مانند انواع گوشت، شير، پنير، تخم مرغ، هم در غذاهاي گياهي مانند حبوبات، غلات، نان و غيره وجود دارد. پروتئين کدام غذاها بهتر است؟ بدن ما در حالت سلامت مي تواند هم از پروتئين غذاهاي حيواني و هم پروتئين غذاهاي گياهي استفاده نمايد و اگر ما به اندازه کافي از غذاهاي حيواني و گياهي مصرف نمائيم مشکلي از نظر دريافت پروتئين نخواهيم داشت. مهم اين است که ما غذاهاي غني از نظر پروتئين را بشناسيم و هر کدام را که بيشتر دوست داريم و در اختيار ما هست مصرف نمائيم.   مقايسه وزن يا قد افراد در استخوان بندي هاي مختلف ( ارقام طبيعي براي مردها ) قد Cm استخوان بندي کوچک بر حسب Kg (کيلوگرم) استخوان بندي متوسط بر حسب Kg (کيلوگرم) استخوان بندي بزرگ بر حسب Kg (کيلوگرم) 155 51 54 59 157 52 56 60 160 53 57 62 163 55 58 63 165 57 60 65 167 58 62 67 170 60 64 69 172 62 66 70 175 64 67 73 177 66 70 75 179 67 72 77 183 69 73 79 185 72 76 81 188 73 78 85 190 75 80 86   مقايسه وزن يا قد افراد در استخوان بندي هاي مختلف ( ارقام طبيعي براي زنها ) قد Cm استخوان بندي کوچک بر حسب Kg استخوان بندي متوسط بر حسب Kg استخوان بندي بزرگ بر حسب Kg 143 144 147 152 153 155 157 160 162 163 167 170 172 174 177 42 43 44 46 47 48 50 51 53 55 57 58 60 62 64 45 46 48 49 50 52 53 55 57 59 61 62 64 66 68 50 51 52 53 55 56 58 60 62 63 65 67 69 71 73 توصيه هاي کلي در مورد غذا خوردن بسياري از مردم در مورد غذا خوردن با مشکلاتي مواجه هستند و غالبا در اظهار نظرهايشان در مورد غذا خوردن اشکالات و اشتباهاتي وجود دارد. براي نمونه بسياري از بيماران با مفهوم رژيم غذايي آشنا نيستند و دقيقا نمي دانند چه غذاهايي براي آنها مناسب و مفيد است. بعضي از بيماران تمايل به خوردن غذاها را ندارند و برعکس بعضي از غذاها را بيشتر دوست دارند. توجه به اين حالات از نظر تغذيه اي و درمان آنها اهميت زيادي دارد. رژيم غذايي چه مفهومي دارد؟ همواره شنيده ايم که بعضي از غذاها براي برخي از بيماريها خوب نيستند و بيماران بايد از مصرف بعضي اغذيه خودداري نمايند يا به اصطلاح پرهيز غذايي را رعايت نمايند. اما بايد يدانيم که رعايت رژيم غذايي با پرهيز غذايي کامل نمي شود رعايت رژيم غذايي کامل داراي اين مفهوم است که بيمار از غذاهاي مناسب براي خود آگاه باشد و از اين غذاها به مقدار مناسب مصرف نمايد به صورتي که تاحد ممکن نيازهاي بدن او به مواد غذايي تامين گردد. چه کسي بايد رژيم غذايي را مشخص کند؟ پزشک معالج نوع رژيم غذايي شما را تعيين مي کند، درک بعضي از رژيم هاي غذايي بسيار ساده است. ولي براي آشنايي و عمل به برخي از رژيم هاي غذايي لازمست از متخصص تغذيه يا پرستار کمک بگيريد. با انواع رژيم هاي غذايي بيشتر آشنا شويم برخي از بيماريها دوره کوتاهي دارند و عوارض و مشکلات زيادي براي بيمار ايجاد نمي کنند و احتياج به رژيم غذايي سخت و طولاني ندارند و احتمالا با وجود تب مختصر و بي اشتهايي و ساير عوارض خفيف گوارشي اين مشکلات در عوض يکي دو روز برطرف مي شوند استفاده از غذاهاي ساده و سبک، مايعات بيشتر، آب ميوه هاي شيرين، سوپ هاي کم چربي و پرهيز از غذاهاي سرخ شده در روغن به اين بيماران کمک مي کند که به سرعت بهبود يابند اما دربيماريهاي سخت و طولاني توجه به رژيم غذايي اهميت زيادي دارد. اينگونه بيماران به مدت طولاني لازمست از رژيم غذايي مناسبي استفاده نمايند. بايد توجه داشته باشيم همانطور که مصرف بعضي از مواد غذايي براي آنها مضر مي باشد، پرهيز زياد و بي مورد نيز موجب ضعف شديد بدني آنها مي شود. در بسياري از بيماريها بيماران نياز به رعايت رژيم غذايي سخت ندارند ولي مشکلاتي مانند بي اشتهايي موجب مي شود اين بيماران به اندازه کافي غذا مصرف ننمايند و يا به علت بي اطلاعي از خواص مواد غذايي و نقش آنها در رابطه با بيماري خود، به پرهيزهاي غذايي سخت بپردازند. اينگونه بيماران احتياج به مشاوره غذايي دارند و بايد از راهنمايي متخصصين تغذيه استفاده نمايند. مطالب اين کتاب در رفع مشکلات شما کمک مي نمايد تا بتوانيد غذاهاي مورد لزوم خود را بشناسيد و روش تغذيه مناسب براي خود بيابيد. توصيه هاي کلي در مورد غذا خوردن در مورد رژيم غذايي خود از پزشک و متخصص تغذيه کمک بگيريد. در بخش هاي بعد به شرح مختصر بعضي از انواع رژيم هاي مي پردازيم. بسياري از بيماران احتياج به رعايت رژيم غذايي مخصوص ندارند و شايد که شما از اينگونه افراد باشيد در عين حال ممکن است با مشکلاتي در مورد غذا خوردن مواجه شويد. لذا به توصيه هاي کلي در مورد غذا خوردن توجه نماييد. براي غذا خوردن از فرصت استفاده نماييد توجه داشته باشيد چيزي که امروز براي شما جالب نيست و تمايلي نسبت به آن نداريد، فردا براي شما ارزش پيدا خواهد کرد. سعي کنيد براي غذا خوردن از فرصت هاي مناسب استفاده نماييد و مواقعي که احساس سلامت و راحتي مي کنيد خوب غذا بخوريد. هر ساعت از روز که اشتها داريد غذا بخوريد هر چند که آن ساعت زمان خوردن غذا نباشد. توجه داشته باشيد که تغذيه با مواد مغذي اهميت زيادي دارد، زيرا مواد مغذي مانند پروتئين، ويتامين ها و مواد معدني ضروري مي تواند در بدن شما ذخيره شوند و در روزهاي بعد مورد استفاده قرار گيرند. براي حل مشکلات تغذيه اي خود از افراد مطلع کمک بگيريد در صورتي که در بيمارستان بستري  شديد، موقعيت مناسبي است، براي رفع مشکلات تغذيه اي خود با افرادي که در امر درمان شما مشارکت دارند مشورت نماييد. در مطرح کردن مشکلات خود ترديد نکنيد و هر مشکلي که داريد با پزشک متخصص تغذيه و پرستار خود در ميان بگذاريد و اگر سوالي داريد بپرسيد، هر چند که اين سوال و مشکل از نظر شما بي اهميت باشد. در وقت صرفه جويي نماييد غذاهايي را انتخاب کنيد که تهيه آنها احتياج به وقت و زحمت زيادي نداشته باشد به خصوص اگر تنها زندگي مي کنيد يا مجبور هستيد شخصا غذاي خود را تهيه نماييد غذاهايي را انتخاب نماييد، که سريعا پخته مي شوند. از غذاهاي آماده يا نيمه آماده خريداري نماييد. سوپهاي آماده اگر با شير، کره و آب ميوه مصرف شوند از نظر تغذيه اي مفيد هستند. ما در بخش هاي آينده مطالبي در مورد نحوه افزايش پروتئين و انرژي غذاها براي شما عنوان خواهيم کرد. از خوردن غذاهايي که براي شما جالب نيست اجتناب کنيد برخي بيماران از احساس ناراحتي بعد از خوردن بعضي غذاها شکايت مي کنند. و بعضي از غذاها براي آنها مزه خوبي ندارد يا خوردن بعضي ديگر در آنها ايجاد نفخ و گاز مي کند توصيه ما اين است که اگر غذايي براي شما ايجاد ناراحتي مي کند از خوردن آنها پرهيز کنيد، خوشبختانه غذاها بسياز متنوع هستند. مهم اين است که شما غذاهاي مفيد و ضروري براي بدن خود را بشناسيد و از بين آنها هر کدام که براي شما مطبوع هستند و ايجاد ناراحتي نمي کنند انتخاب و مصرف نماييد. مشکلات عمومي غذايي کاهش اشتها و کم شدن وزن بدن يک مشکل عمومي و مشترک در بين مبتلايان به بيماريهاي سخت و مزمن مي باشد عده اي نوع درمان مانند مصرف آنتي بيوتيک ها، اشعه درماني و شيمي درماني را علت اين مشکلات مي دانند ، اما اين مشکلات در بعضي از افراد که تحت اينگونه درمان ها نيستند نيز مشاهده مي شود، علت دقيق اين عارضه روشن نيست . شايد بيماري، درد، خستگي، هيجان يا افسردگي و شايد ترکيبي از همه اين مسائل دليل آن باشد. برخي از بيماران به طور متناوب به بي اشتهايي دچار مي شوند. عده اي مي گويند که واقعا احساس گرسنگي نمي کنند. عده اي علت کم غذا خوردن را عدم احساس گرسنگي يا خوش طعم نبودن غذا ذکز مي کنند و يا در دهان و يا روي زبان خود طعم فلزات را احساس مي کنند و يا خيلي زود احساس سيري مي نمايند. براي رفع مشکلات غذايي خود به توصيه هاي زير توجه فرماييد اگر بي اشتها هستيد سعي کنيد در هر وعده غذاي مختصري ميل نماييد، در عوض تعداد دفعات غذايي خود را زياد کنيد. ما معمولا در سه وعده صبحانه، ناهار و شام غذا مي خوريم، اگر در هر وعده نمي توانيد غذاي کافي ميل نماييد مي توانيد علاوه بر وعده هاي سه گانه فوق در ساعات 10 صبح، 4 الي 5 بعد از ظهر و قبل از خواب غذاهاي مختصري ميل مي نماييد. به خصوص اگر شام را زود ميل مي کنيد، حتما قبل از خواب يک خوراکي مختصر ميل نماييد. اگر از منزل بيرون مي رويد سعي کنيد يک خوراکي مختصر همراه خود داشته باشيد. تجربه نشان داده است که وقتي غذايي در دسترس باشد اشتهاي بيشتري براي خوردن پيدا مي کنيد. وقتي شما بي اشتها و سير هستيد براي خوردن بعضي از غذاها تمايل داريد. از اين احساس خود استفاده نموده غذاي مورد علاقه خود را تهيه و ميل نماييد. بدن شما به پروتئين بيشتري احتياج دارد، شما مي توانيد مقدار پروتئين غذاي خود را زيادتر کنيد در حالي که غذاي شما کم حجم تر يا مختصرتر باشد. براي اطلاع بيشتر در اين مورد به بخش هاي بعدي کتاب مراجعه نماييد. جهت ايجاد اشتها براي غذا خوردن مي توانيد به کمک ادويه هايي که طعم و عطر آنها را دوست داريد غذاهاي خود را خوش طعم و معطر و اشتها انگيز نماييد. زيبايي و شکل ظاهري غذا در ايجاد اشتها اثر زيادي دارد، شما براي زيبا نمودن غذاي خود از حلقه هاي گوجه فرنگي، پرتغال، ليموترش، تربچه، جعفري و ساير سبزي ها و ميوه ها  استفاده نماييد. در ضمن اين مواد که براي زيبا نمودن غذاهاي خود به کار مي بريد مي توانند به تامين ويتامين ها و مواد معدني ضروري براي بدن شما کمک نمايد. سعي کنيد در محيطي که دوست داريد و با افرادي که از مصاحبت آنها لذت مي بريد غذا ميل نماييد. بعضي از مردم دوست دارند هنگام غذا خوردن به موزيکي آرام و شاد گوش دهند. شما هم مي توانيد اين عمل را آزمايش کنيد. مصرف اغذيه تکراري موجب بي اشتهايي در شما مي شود، پس سعي کنيد با تنوع در غذا اشتهاي خود را افزايش دهيد. مفهوم تنوع در مصرف، غذاهايي نيست که تهيه آنها زحمت و وقت زيادي مي برد يا احتياج به هزينه زيادي دارد. بلکه با کمي ذوق و سليقه مي توان به کمک مواد غذايي ساده در ندع غذاها تنوع ايجاد نمود. در ايجاد تنوع غذايي مي توان از جداول جانشيني غذا در اين کتاب استفاده کرد. اين جداول غذاها و مواد خوراکي ارزان ولي پرمحتوا را به شما معرفي مي کند. گاهي تغيير ظروف غذاخوري يا تغيير در لوازم و محلي که در آنجا غذا مي خوريد موجب اشتهاي بيشتري براي غذا خوردن مي شود. گاهي غذا خوردن در رستوران به ايجاد روحيه و اشتها براي غذا خوردن کمک مي نمايد. آيا بعضي از غذاها براي شما تغيير کرده است؟ بعضي از افراد در دهان خود احساس طعم تلخ يا فلزي مي کنند. عده اي نيز به گونه اي احساس بي حسي مي نمايند. برخي از طعم گوشتهاي قرمز خوششان نمي آيد. و يا مي گويند که تحمل طعم شيرين برايشان مشکل است و يا طعم تلخ غذاها برايشان شديدتر است در صورتي که شما نيز با اينگونه تغييرات در ذائقه خود مواجه هستيد، به توصيه هاي زير عمل نماييد: اگر طعم گوشتهاتي قرمز براي شما جالب نيست مي توانيد به جاي گوشت قرمز از گوشت مرغ و ماهي استفاده نماييد و اگر از طعم اين نوع گوشتها نيز خوشتان نمي آيد، مي توانيد پروتئين مورد نياز بدن خود را به وسيله استفاده از تخم مرغ، شير، پنير تامين نماييد. براي خوش طعم کردن غذاهاي خود از ادويه ها، پياز، سبزي هاي معطر، عرق نعنا و غيره استفاده نماييد. اگر اشکالي در دهان و يا گلوي خود نداريد از غذاهاي تند و ترش استفاده نماييد. آب پرتغال و آب ليمو براي شما مي تواند موثر باشد. طعم بعضي از غذاها اگر سرد باشد بهتر خواهد شد. شما هم طعم غذاهاي سرد را امتحان کنيد. براي برطرف کردن طعم نامطبوع دهان خود مي توانيد از مايعات بيشتر مانند آب، چاي، ميوه و آب نبات استفاده نماييد. گاهي طعم بد دهان مربوط به اشکال در دندانها مي باشد، اگر از سلامت دندانهاي خود مطمئن نيستيد به دندانپزشک مراجعه نماييد ضمنا در مورد روش صحيح مسواک زدن و بهداشت دهان و دندان به شما کمک خواهد نمود. آيا بعد از صرف يک غذاي مختصر احساس سنگيني مي کنيد؟ بسياري از مردم اظهار مي دارند که بعد از صرف يک غذاي مختصر احساس سنگيني و پري شديد مي کنند. در صورتي که شما نيز چنين مشکلي داريد به توصيه هاي زير عمل نماييد. کمتر از حد معمول غذا بخوريد و از غذاهاي مختصر ولي مغذي استفاده کنيد. به آرامي غذا بخوريد و آن را خوب بجويد، در اين حالت از پر شدن سريع معده شما جلوگيري مي شود. از غذاهاي خيلي چرب، کره و سس هاي چرب کمتر مصرف نماييد. از مايعات غني از مواد غذايي مانند شير، دوغ و آب ميوه استفاده نماييد. حجم آب و نوشابه هايي که همراه غذا مي آشاميد بايد محدود باشد مايعات و آب را يک تا دو ساعت بعداز غذا بياشاميد. آيا شما حالت تهوع و استفراغ داريد؟ گاهي در بيماران حالت تهوع و استفراغ پيدا مي شود. علل مختلفي مي توانند موجب بروز اين حالت بشوند. گاهي اين حالت بستگي به ضعف عمومي يا روش هاي درماني دارد. گزارشات حاکي از آن است که بعد از شيمي درماني و يا اشعه درماني برخي از بيماران دچار حالت تهوع و استفراغ مي شوند. اما بيشتر بيماراني که ما با آنها صحبت کرديم هرگز چنين مشکلي نداشتند و فقط تعداد معدودي از آنها به طور اتفاقي در طول مدت درمان دچار اين مشکل شده بودند. به نظر مي رسد که فقط تعداد معدودي از بيماران دچار مشکل مي گردند. در صورتي که مبتلا به حالت تهوع و استفراغ هستيد به توصيه هاي زير عمل نماييد : مشکل خود را با پزشک معالج خود در ميان بگذاريد. وي در صورتي که لازم باشد داروي ضد تهوع و استفراغ براي شما تجويز خواهد نمود. اين داروها معمولا نيم تا يک ساعت قبل از خوردن غذا بايد مصرف شوند. از غذاهاي پروتئيني که چربي آنها کمتر است استفاده کنيد. گوشتهايي را که دوست داريد به صورت آب پز يا کباب استفاده نماييد، زيرا غذاهاي کم چرب زودتر هضم مي شوند و سريع تر از معده عبور مي کنند. اگر از غذاهاي پروتئيني کم چرب استفاده مي نماييد، مطمئن باشيد که احتياجات بدن شما به کالري و پروتئين در حدي که به آنها نياز داريد تامين مي شود. اگر پزشک شما را از مصرف نمک منع نکرده است، از غذاهاي نمکدار استفاده نماييد. پنير غذاي پروتئيني مناسبي است که مقدار قابل توجهي نمک دارد. اگر خوراکي هاي شيرين در شما حالت تهوع ايجاد مي نمايد از مصرف آنها پرهيز نماييد. در هنگام صبح از غذاهاي خشک( غير آبکي) مانند نان برشته، نان سوخاري، بيسکويت و يا نان روغني استفاده نماييد و در نوشيدن چاي، شير و مايعات رعايت اعتدال را بنماييد. در صورتي که طعم و مزه بعضي از غذاها موجب حالت تهوع در شما مي شود، از مصزف اين غذاها خودداري نماييد. اگر در ساعت مشخصي در روز حالت تهعو و استفراغ داريد، برنامه غذايي خود را طوري تنظيم نماييد که در حوالي آن ساعت غذايي مصرف ننماييد. از نوشيدن مايعات همراه با غذا خودداري نماييد. سعي کنيد مايعات را نيم تا يک ساعت قبل از غذا صرف نماييد آب و نوشيدني ها را سرد و به کمک ني و به آرامي صرف نماييد. بعد از خوردن غذا بلافاصله دراز نکشيد. البته استراحت بعد از غذا مفيد است. زيرا فعاليت باعث کند شده هضم غذا و افزايش ناراحتي مي شود. اگر احساس کرديد بعد از غذا خوردن احتياج به استراحت داريد، بنشينيد و اگر احتياج به دراز کشيدن داريد، بالشي انتخاب کنيد که سر شما به اندازه ده سانتيمتر بالاتر از پاي شما قرار گيرد. بعضي اوقات لباس گشاد و هواي تازه در بهبود حال شما موثر است. اگر قبل از تهوع و استفراغ دچار درد در ناحيه شکم مي شويد و ممکن است اين مشکلات در رابطه با تهوع و استفراغ شما باشند، با پزشک خود تماس بگيريد و مشکل خود را با او در ميان بگذاريد. آيا بوي غذاها در شما ايجاد حالت تهوع مي کند؟ بعضي از افراد اظهار مي دارند که حتي بوي غذا ها در هنگام طبخ در آنها ايجاد حالت تهوع مي کند. براي رفع اين مشکل رههاي متعددي وجود دارد. بگذاريد شخص ديگري غذا را طبخ نمايد و موقع طبخ غذا سعي کنيد در اتاق ديگري باشيد و حتي الا مکان دور از محل طبخ قرار گيريد. از غذاها و نوشيدني هايي که در شما حالت تهوع و استفراغ ايجاد مي کند، مانند قهوه سرخ شده و غذاهاي چرب و سرخ کرده که بيشتر از ساير غذاها در ايجاد تهوع موثر است، به خصوص در هنگام خواب اجتناب نماييد. از غذاهايي که آماده هستند و يا با مختصر حرارتي گرم و آماده مي شوند و يا از غذاهايي که احتياج به پختن ندارند استفاده نماييد. مشکلات دهان و گلو سطح دهان و گلو در مقايسه با ساير قسمتهاي بدن از حسايت بيشتري برخوردار است عده اي از بيماران به خصوص آنهايي که مورد شيمي درماني و يا اشعه درماني قرار مي گيرند اغلب با مشکل درد در اين ناحيه مواجه هستند. به نظر مي رسد که اين مشکلات مستقيما در رابطه با درمان آنها باشد. جراحي در ناحيه سر و گردن باعث ايجاد مشکلاتي در جويدن و بلع غذا مي گردد. به خاطر داشته باشيد که قسمتي از اين مشکلات بستگي به نوع و نحوه خوردن و نوشيدن مايعات دارد. اگر با چنين مشکلاتي مواجه هستيد به توصيه هاي زير توجه فرماييد : اگر سطح دهان و گلوي شما درد ناک مي باشد، يا در جويدن و بلع غذا با مشکل مواجه هستيد، مشکل خود را با پزشک در ميان بگذاريد. اگر احساس خشکي در دهان مي کنيد، از پزش ک خود سوال نماييد که آيا اين حالت عارضه دارويي که مصرف مي کنيد مي باشد يا علت ديگري دارد؟ اگر زبان، دهان و يا گلوي شما خشک است و يا در اين نواحي زخم وجود دارد و يا احساس درد مي کنيد، فقط به دستورات پزشک معالج و پرستار خود عمل نماييد. اگر جويدن و بلع غذا به علت وجود زخم و يا خشکي دهان براي شما مشکل است به توصيه هاي زير توجه نماييد : براي رفع خشکي دهان و ترشح بزاق بهتر است با پزشک مشورت کنيد. غذاهاي نرم را امتحان نماييد. غذاهي مورد علاقه خود را انتخاب کنيد و آنها را به شکل نرم درآورده ميل نماييد. براي نرم کردن غذاها از چرخ گوشت يا مخلوط کن و يا رنده استفاده نماييد. اگر سوپ سبزيجات را دوست داريد، ابتدا سوپ را بپزيد، سپس آن را به شکل نرم درآوريد. توجه داشته باشيد که مزه غذاهايي که ابتدا پخته شوند و بعد نرم شوند بهتر است. ضمنا، له کردن غذاهاي پخته شده آسانتر است. گوشت را قبل از پختن به تکه هاي کوچک تقسيم کنيد و سپس به آنها ادويه اضافه کنيد و به شکل دلخواه خود بپزيد. اين عمل به له کردن غذا کمک مي کند. براي نرم شدن غذاها مي توانيد از کره و يا سس هاي خانگي استفاده نماييد. موادي را که به آساني مي توان به شکل نرم در آورد انتخاب کنيد. مانند سيب زميني و تخم مرغ آب پز، پنير، ماکاروني، آرد غلات، ژلاتين، ماست، شير و خامه براي نرم کردن غذاها بسيار مفيد هستند. مي توانيد به کمک گوشت و ساير مواد تاس کباب و انواع خوراک و خورشت را تهيه نماييد. بعد از پختن آنها را له کنيد، براي نرم تر شدن اين غذاها از مقدار بيشتري آب استفاده نماييد. از غذاهاي خيلي شور و غذاهاي بسيار ترش استفاده ننمايند. از ادويه هاي تند مانند پودر فلفل، جوز هندي و از سير و پياز و همچنين مواد سفت و خشن مانند سبزيجات خام و مواد سبوس دار خودداري نماييد. غذاها را به صورت ولرم و يا سرد ميل نماييد و ازصرف غذاهاي خيلي گرم خودداري نماييد. از مصرف غذاهاي خشک و سخت مانند نان تست خودداري کنيد. مگر آنکه آنها را به صورت مناسب و قابل تحمل درآوريد. زيرا اين قبيل غذاهاي سخت موجب خراشيدن بافت هاي حساس در دهان و گلو مي شوند. عدهخ اي با خوردن غذاهاي سرد احساس تسکين مي کنند. اگر اين حالت در مورد شما نيز صادق است، بستني يا شير و دوغ خنک مصزف نماييد و يا مي توانيد به وسيله شير و آب ميوه هاي شيرين بستني يخي درست کنيد و ميل نماييد. براي نرم شدن بعضي از مواد خوراکي مي توانيد آنها را در چاي، قهوه، شيرکاکائو و يا آشاميدني هاي ديگر بخيسانيد. عده اي از آب مرکبات و يا گوجه فرنگي استفاده مي کنند، مي توانيد از ميوه هايي مانند موز و گلابي کاملا رسيده و يا کمپوت هاي ميوه هاي شيرين مانند آلو، زرد آلو، هلو که راحت تر جويده مي شوند و يا به سهولت مي توان آنها را له نمود استفاده کنيد. گاهي اگر سر را به طرف عقب يا جلو حرکت دهيم، عمل جويدن آسانتر انجام مي شود شما اين کار را امتحان کنيد و در وضعيتي که احساس مي کنيد جويدن راحت تر است سر خودرا قرار دهيد. براي آشاميدن و خوردن مايعات و غذاهاي نرم شده، از ني و ليوان استفاده کنيد و از قاشق استفاده نکنيد. دود سيگارر و مشروبات الکلي نيز موجب تحريک مخاط دهان و گلو مي شوند. اگر به ا ين مواد اعتياد داريد، براي ترک آنها به توصيه هاي پزشک خود توجه نماييد. اگر هواي داخل منزل شما خشک است، از قرار دادن کتري يا وسيله مناسبي براي مرطوب نمودن هوا استفاده نماييد. البته استفاده از دستگاه بخور برقي ترجيح دارد زيرا موجب آلوده شدن هواي اطاق با گازهاي سمي نمي شود. براي مرطوب کردن سطح هاي دهان و گلوي خود و همچنين شستن باقي مانده غذا و برطرف کردن عوامل تحريک کننده، دهان خودرا با آب بشوييد. توصيه هاي تغذيه اي مي تواند در جهت افزايش کالري و مواد مغذي بخ شما کمک کند، براي بهره گيري از اين توصيه ها به بخش بعد مراجعه نماييد. احساس خستگي برخي از افراد از داشتن احساس خستگي شکايت مي کنند، البته اين احساس در برخي از بيماران به خصوص به دنبال يک عمل جراحي طبيعي است زيرا بدن آنها در حالت بازسازي قرار دارد افرادي که مورد شيمي درماني يا اشعه درماني قرار دارند نيز گاهي اخساس خستگي مي نمايند. اين حالت به خاطر آن است که عضلات آنها به حالت اوليه برگردد و اين افراد احتياج به استراحت بيشتر و تغذيه مناسب دارند، اگر شما دچار اين نوع خستگي هستيد ممکن است ميل و اشتهاي کافي براي غذا خوردن نداشته باشيد. در چنين حالاتي پيشنهاد مي شود که ابتدا از يک نوشيدني مختصر استفاده نماييد و سپس غذاي خود را بخوريد در صورتي که در حرکت و فعاليت بدني مشکلي نداريد و از آن منع نشده ايد سعي کنيد بين وعده هاي غذايي فعاليت بدني مناسبي داشته باشيد و حداقل يک پياده روي مختصري انجام دهيد. زيرا ثابت شده که فعاليت بدني در بالا رفتن مقاومت بدن و سرعت بهبود و رفع خستگي ناشي از بيماري بسيارموثر است.  زماني که احساس خستگي زيادي داريد براي تغذيه خود چه مي کنيد؟ مسلم است براي فردي که شديدا احساس خستگي مي کند تهيه و آماده کردن غذا مشکل تر از خوردن آن مي باشد. در صورتي که شما مجبور هستيد شخصا غذاي خود را تهيه نماييد سعي کنيد بيشتر از غذاهايي که حاضر کردن آنها راحت تر است استفاده نماييد. سوپ هاي آماده وقتي با گوشت تازه مرغ يا ماهي مخلوط شوند و در کنار آن ميوه ها و يا آب ميوه تازه يا کنسرو شده و لبنيات مانند شير و ماست و پنير باشد يک وعده غذاي خوب و کامل را شامل مي گردد. اگراحساس ضعف و خستگي شما مربوط به دوران بعد از عمل جراحي يا درمان است به تدريج نيرو و سلامت خود را به دست مي آوريد. در چنين مواردي سعي کنيد در ابتدا با غذاهايي که پروتئين کمي دارند و مايع و رقيق هستند و راحت تر هضم مي شوند تغذيه خود را شروع کنيد و سپس تدريجا به صورت عادي و معمولي در آوريد. براي اطلاع بيشتر در مورد رژيم غذايي بعد از عمل جراحي به بخش هاي بعدي مراجعه نماييد. اگر شما متوجه شده ايد که در چه ساعاتي بيشتر احساس خستگي مي کنيد، مثلا بعد از شيمي درماني، اشعه درماني و غيره، سعي کنيد زمان غذا خوردن را کمي به عقب بيندازيد. پيشنهاد کمک از طرف دوستان و اطرافيان خود را بپذيريد و احتياجات خود را به آنها بگوييد و مانع کمک آنها نشويد و توصيه هاي آنها را قبول کنيد، زيرا آنها علاقه مند هستند که براي شما کاري انجام دهند، به خصوص اگر تنها زندگي مي کنيد در مورد خريد و تهيه غذا و شستن ظروف از ديگران کمک بگيريد. يا از ظروف يک بار مصرف استفاده نماييد. غذاهايي را انتخاب نماييد که ساير افراد خانواده هم مي توانند استفاده نمايند، در صورتي که غذاي شما از نظر ميزان نمک يا چاشني ها با سايرين تفاوت دارد، اين مواد را در انتهاي پخت و جدا نمودن غذا ي خود اضافه نماييد. غذاهايي راکه به عنوان تعارف براي شما مي آورند اگر با نوع رژيم غذايي شما مغايرتي ندارند بپذيرند، يا ليستي از غذاهاي مناسب را براي خود تهيه نماييد. اگر صبح بعد از بيدار شدن و يا به علت خوب نخوابيدن در شب احساس خستگي مي کنيد مشکل خود را با پزشک در ميان بگذاريد و به توصيه هاي او عمل نمايد و هرگز خود سرانه از قرص هاي خواب آور استفاده ننماييد. اسهال، يبوست، نفخ و ترش کردن براي بروز هر يک از اين مشکلات علل متعددي وجود دارد. بيماري هاي مربوط به لوزالمعده  و اشعه درماني در ناحيه بالاي شکم ممکن است بر روي قدرت جذب و دفع غذا در دستگاه گوارش و عمل طبيعي آن اثر بگذارد. بعضي از داروها از جمله داروهاي مسکن داروهاي آرام بخش غالبا موجب کند کند شده حرکات روده مي شوند و باعث بروز يبوست مي گردند، برخي داروها و يا اشعه ممکن است موجب سوزش و تحريک روده و يا کاهش حرکات روده و باعث يبوست و يا برعکس افزايش حرکات روده و باعث اسهال شوند. موادي که براي درمان به کار مي روند و کاهش فعاليت هاي بدن، موجب گاز و احساس نفخ مي گردند اسهال و به هم خوردن وضعيت مزاجي نيز مي تواند ناشي از درمان باشد. قسمتي از روده که موجب هضم لاکتوز( قند موجود در شير) مي شود ممکن است دچار عارضه باشد و در نتيجه در صورتي که چنين فردي شير مصرف نمايد مبتلا به اسهال مي شود و مجبور مي شود که شير و غذاهاي حاوي شير را براي مدتي از رژيم غذايي خود حذف نمايد تا درمان بيماري به پايان رشد. آيا شما تاکنون به اسهال مبتلا شده ايد يا احساس مبتلا شدن به آن را داريد؟ در اين صورت به توصيه هاي زير توجه نماييد : از مواد غذايي حاوي الياف گياهي کمتر مصرف کنيد. الياف( مانند سلولز) ترکيباتي هستند که در سبزي ها و ميوه هاي خام، پوسته غلات و حبوبات به وفور يافت مي شوند اين الياف در دستگاه گوارشي انسان هضم نمي شوند و وجود آن در غذاها موجب مي شود که غذاها از روزده ها به سرعت عبور نمايد. اگر روده هاي فردي تحت اشعه درماني باشد حتي يک رژيم غذايي با فيبر متوسط مي تواند براي او زياد باشد. به همين علت توصيه مي شود که اين بيماران از خوردن ميوه ها و سبزي هاي خام، سير، پياز، نان با سبوس، حبوبات و غلات موقتا پرهيز نمايند. پتاسيم يکي از عناصر مهم مي باشد که در بدن انسان وجود دارد. در اثر ابتلا به اسهال اين عنصر بيش از حد طبيعي از بدن دفع مي شود. بنا براين در مواقع ابتلا به اسهال لازم است از مواد غذايي که پتاسيم آنها زيادتر است استفاده کنيد مانند موز، آب انواع ميوه ها، سيب زميني، ماهي و ساير انواع گوشت. در صورت عدم توانايي در استفاده از اين مواد با پزشک خود صحبت کنيد، در صورتي که لازم بداند براي شما داروهاي حاوي پتاسيم تجويز خواهد کرد. در صورتي که دچار انقباضات شکم هستيد از خوردن موادي که باعث ايجاد گاز و يا انقباض شکم مي گردد مانند نوشابه هاي گاز دار، ماءالشعير، حبوبات، کلم، سير، غذاهاي خيلي شيرين و پر ادويه در شما مشکل ايجاد مي کند از خوردن آنها خودداري نماييد. به جاي نوشيدن آي همراه غذا سعي کنيد آب را در بين وعده هاي غذا بنوشيد. در صورت ابتلا به اسهال مايعات بيشتري بياشاميد تا آب و املاح دفع شده از بدن شما جبران گردد. بيشتر از آب ميوه هاي مناسب استفاده کنيد و از مصرف شير و لبنيات تا برطرف شده اسهال خودداري نماييد. اگر اسهال شما ادامه يافت و يا در مدفوع خود خون مشاهده نموديد حتما با پزشک خود تماس بگيريد و او را در جريان مشکل خود قرار دهيد. آيا شما مبتلا به يبوست هستيد. يا مدفوع شما سفت است و دفع آن در شما با مشکل انجام مي شود؟ ممکن است يبوست به علت ابتلا به بيماري هاي مختلف به وجود آيد. ممکن است ناشي از مصرف بعضي از داروها باشد، ممکن است ناشي از خوردن غذاهاي نرم و مايع باشد. در هر صورت براي درمان يبوست خود در صورتي که پزشک شما دستور خاصي نداده است به توصيه هاي زير عمل نماييد. غذاهاي شما بايد شامل موادي که به حرکات روده کمک مي کند مانند انواع مختلف سبزي و ميوه هاي تازه و يا خشک و نان با سبوس باشد در اين مواد مقادير قابل توجهي مواد ليفي وجود دارد. سعي کنيد حداقل روزي 2 بار ميوه ميل نماييد اگر از نظر جويدن و يا بلع دچار مشکل هستيد، سعي کنيد اين مواد را له کنيد و يا در مخلوط کن به شکل نرم درآوريد. مي توانيد روزي يک يا دو قاشق سبوس به غذاهاي خود اضافه کنيد. سبوس را مي توان در موقع پختن سوپ، تخم مرغ و يا ساير غذاها استفاده نماييد و يا به صورت خام مصرف کنيد. سعي کنيد روزي 8 تا 10 ليوان آب و مايعات بنوشيد. مايعات گرم معمولا بيشتر موجب تحريک روده ها مي شوند. بعضي از افراد براي بيرطرف نمودن يبوست از آلوي خيسانده و آب آن و آب ليمو شيرين استفاده مي کنند. شما هم مي توانيد اين مواد را مصرف و اثر آنها را آزمايش نماييد. فعاليت بدني سبک و پياده روي در در محيط باز و يا حداقل راه رفتن در اتاق مي تواند در رفع يبوست موثر باشد، برعکس استراحت بيش از حد در بستر يا نشستن و بي حرکتي موجب تشديد حالت يبوست مي گردد. در صورتي که بخواهيد از داروهاي نرم کننده و يا ملين استفاده کنيد، بهتر است قبلا با پزشک خود مشورت نماييد نقش تغذيه در سلامت چشم و بينايي                                  آيا خوردن هويج واقعاً براي بينايي مفيد است يا والدين فقط براي اينكه فرزندانشان را تشويق به مصرف سبزيجات كنند اين را مي گويند؟ بررسي ها نشان داده اند كه ميزان ويتامين A موجود در يك هويج متوسط دو برابر مقدار توصيه شده مصرف روزانه است و اين نشان مي دهد كه مصرف آن واقعاً مؤثر است. اگر شما هويج دوست نداريد نگران نباشيد. مواد غذايي زياد ديگري وجود دارند كه حاوي مقادير زياد ويتامين A و ديگر مواد لازم براي سلامت چشم هستند. در اين مقاله سعي خواهد شد ويتامين ها و ديگر تركيبات مفيد براي سلامتي چشم و همچنين مواد غذايي حاوي اين ويتامين ها و تركيبات معرفي شوند. آنتي اكسيدان ها ويتامين A و كاروتنوئيدها؛ آنتي اكسيدان هاي مفيد براي چشم آنتي اكسيدان ها مولكول هايي هستند كه با خنثي كردن "راديكال هاي آزاد" مانع اثر مخرب آنها بر سلول هاي بدن مي شوند. راديكال هاي آزاد تركيباتي هستند كه بر اثر واكنش هاي شيميايي در داخل بدن توليد مي شوند. تحقيقات نشان داده است كه بعضي از آنتي كسيدان ها خطر ابتلا به بسياري از بيماريها از جمله بيماريهاي چشم شامل كاتاراكت و دژنراسيون ماكولا را كاهش مي دهند. ويتامين A آنتي اكسيداني است كه در مواد غذايي حيواني نظير جگر يا كره و مواد غذايي گياهي حاوي كاروتنوئيدها وجود دارد. كاروتنوئيدها رنگدانه هاي قرمز و زردي هستند كه در گياهان و حيوانات وجود دارند. اين مواد بعنوان آنتي اكسيدان عمل كرده و همچنين انواع خاصي از آنها (كه شايعترينشان بتا-كاروتن است) به ويتامين A تبديل مي شود. بعضي از كاروتنوئيدهاي ديگر نظير لوتئين و زيگزانتين نيز مفيد هستند. ويتامين A مانع شب كوري مي شود. كمبود ويتامين كه سبب شب كوري شده باشد در صورت عدم درمان مي تواند سبب گزروفتالميا (خشكي چشم)، زخم هاي قرنيه و تورم پلك ها شود. خشكي چشم نيز در صورت عدم درمان مي تواند سبب كوري شود. بد نيست بدانيد كه كمبود ويتامين A يكي از علل اصلي كوري در كشورهاي در حال توسعه است. تحقيقات همچنين نشان داده است كه ويتامين A مانع شكل گيري كاتاراكت شده و ممكن است در پيشگيري از كوري ناشي از دژنراسيون ماكولا نقش داشته باشد. ميزان لازم ويتامين A براي بدن در مردان بالاتر از 11 سال 1000RE و در زنان بالاي 11 سال 800RE است (RE=Retinal Equivalent). ويتامين A با واحد بين المللي (International Unit) نيز سنجيده مي شود. در مواد غذايي با منشاء گياهي هر RE معادل 10 واحد بين المللي و در مواد غذايي با منشاء حيواني هر RE معادل 3.3 واحد بين المللي است. افراد سيگاري و افرادي كه الكل مصرف مي كنند بايد ويتامين A بيشتري دريافت كنند زيرا توتون مانع جذب ويتامين A شده و الكل، ذخيره ويتامين A بدن را از بين مي برد. در عين حال بايد مراقب قرص هاي ويتامين حاوي بتا-كاروتن نيز بود. مطالعات نشان داده اند كه اين قرص ها شيوع سرطان ريه را در افراد سيگاري بالا مي برند. در اين موارد بهتر است ويتامين A مصرفي از مواد خواركي تأمين شود. جدول زير مواد غذايي غني از ويتامين A و مقدار اين ويتامين را در آنها نشان مي دهد: مواد غدايي سرشار از ويتامين A ماده غذايي RE در 100 گرم RE در مصرف معمول روغن كبد ماهي 30,003 4,080 (يك قاشق غذاخوري) جگر سياه 10,503 11,868 (113 گرم) جگر مرغ 6,165 1,973 (1 عدد) هويج 2,813 2,025 (1 عدد) سيب زميني شيرين 2,006 2,668 (1 عدد) كلم 890 596 (يك فنجان، خرد شده) كدو 870 1,092 (يك فنجان، خرد شده) فلفل دلمه اي قرمز 570 849 (يك فنجان، خرد شده) انبه 389 806 (1 عدد) طالبي 322 515 (يك فنجان، خرد شده) مقادير بالا در مورد مواد خام صدق مي كند. پختن اين مواد غذايي اين مقادير را تغيير مي دهد زيرا گرما سبب تخريب ويتامين A و بتا-كاروتن موجود در مواد غذايي مي شود. همچنين، در صورتيكه از مواد غذايي تازه استفاده نمي كند مواد يخزده بهتر از مواد كنسرو شده هستند. لوتيئين و زنگزانتين؛ سبزيجات سبز و پربرگ مطالعات مختلف نشان داده اند كه لوتئين و زيگزانتين ممكن است در كاهش ريسك ابتلا به كاتاراكت مؤثر باشند. لوتئين و زيگزانتين ارتباط تنگاتنگي دارند: اين دو ماده اغلب همراه با يكديگر در سبزيجات و ميوه جات يافت شده و بدن مي تواند لوتئين را به زنگزانتين تبديل كند. در حال حاضر هيچ مقدار مصرف روزانه اي براي اين دو ماده مشخص نشده است ولي بهتر است روزانه مقداري مصرف شود زيرا بدن نمي تواند اين دو ماده را بسازد. بهترين منبع تأمين اين مواد سبزيجات سبز و پربرگ بويژه اسفناج است. كلم و سبزيجات سبز رنگ نيز منابع خوبي هستند. لوتئين و زيگزانتين را مي توان در سبزيجات و ميوه جات زرد و نارنجي رنگ نظير ذرت نيز يافت. سبزيجات پخته مقادير بيشتري لوتئين دارند زيرا پختن سبب شكسته شدن ديواره سلول ها و آزاد شدن لوتئين مي شود. ويتامين C و بيوفلاونوئيدها (Bioflavonoids) هر چند اين مقاله با ويتامين A شروع شد ولي اين ويتامين تنها ماده غذايي مفيد براي چشم نيست. يكي ديگر از مواد بسيار مفيد براي بينايي ويتامين C است. همراه هميشگي ويتامين C، بيوفلاونوئيد علاوه بر اينكه به ويتامين C در اثر گذاري كمك مي كند خود نيز فوايدي دارد. مطالعات نشان داده اند كه مقادير بالاي ويتامين C مي تواند باعث كاهش خطر ابتلا به كاتاراكت شود. اين ويتامين همچنين مي تواند با كاهش فشار چشم مانع گلوكوم نيز شده و يا بيماري را در مبتلايان تسكين دهد. ميزان نياز روزانه به ويتامين ث 60 ميليگرم در روز است. نكته قابل توجه اين است كه اين مقدار بايد بصورت روزانه مصرف شود زيرا بدن انسان نه تنها قادر نيست ويتامين ث بسازد بلكه نمي تواند آنرا بمدت طولاني ذخيره كند. سيگاريها، كسانيكه الكل مصرف مي كنند و مبتلايان به ديابت بايد مقادير بيشتري مصرف كنند. مركبات، فلفل دلمه اي، ميوه هاي گرمسيري، سيب زميني و سبزيجات سبز و پر برگ منابع غني ويتامين C هستند. جدول زير مواد غذايي غني از ويتامين C و مقدار اين ويتامين را در آنها نشان ميدهد مواد غدايي سرشار از ويتامين C ماده غذايي ميليگرم در 100 گرم ميليگرم در مصرف معمول فلفل دلمه اي قرمز 190 283 (يك فنجان، خرد شده) كلم 120 80 (يك فنجان، خرد شده) كلم بروكلي 93 82 (يك فنجان، خرد شده) فلفل دلمه اي سبز 89 133 (يك فنجان، خرد شده) توت فرنگي 57 86 (يك فنجان، نصف شده) پرتقال 53 70 (1 عدد) طالبي 42 68 (يك فنجان، خرد شده) گريپ فروت 34 44 (نصف گريپ فروت) انبه 28 57 (1 عدد) تمشك 25 31 (يك فنجان) مقادير بالا در مورد مواد خام صدق مي كند. پختن اين مواد غذايي اين مقادير را تغيير مي دهد زيرا گرما سبب كاهش ويتامين C موجود در مواد غذايي مي شود. نور نيز سبب تخريب ويتامين C مي شود از اين رو بهتر است مثلا آب پرتقال در بسته بندي هاي پلاستيكي يا مقوايي خريداري شود تا شيشه هاي شفاف. همچنين، مواد غذايي تازه ويتامين C بيشتري دارند تا مواد غذايي يخزده يا كنسرو شده. ويتامين E و مواد معدني مطالعات زيادي نشان داده اند كه ويتامين E به پيشگيري از كاتاراكت كمك كرده و ممكن است در پيشگيري از دژنراسيون ماكولا نيز نقش داشته باشد. مقدار توصيه شده ويتامين E در مردان بالاي 11 سال 10 ميليگرم و در زنان بالاي 11 سال 8 ميليگرم است. در مورد ويتامين E نيز سيگار كشيدن نياز به ويتامين E را زياد مي كند. بهترين منبع ويتامين E آجيل است. جدول زير مواد غذايي غني از ويتامين E و مقدار اين ويتامين را در آنها نشان مي دهد: مواد غدايي سرشار از ويتامين E ماده غذايي ميليگرم در 100 گرم ميليگرم در مصرف معمول تخمه آفتاب گردان 50 36 (نصف فنجان) بادام 24 17 (نصف فنجان) فندق 24 16 (نصف فنجان) بادام زميني 9 7 (نصف فنجان) انبه 1 2 (1 عدد) چشم به بعضي از مواد معدني نيز نياز دارد. براي مثال سلنيوم به جذب ويتامين E و ساخته شدن آنتي اكسيدان ها در بدن كمك مي كند. غذاهاي دريايي از جمله مواد غذايي حاوي مقادير زياد سلنيوم هستند. روي نيز به جذب ويتامين A كمك كرده و همچنين بخشي از يكي از آنزيم هاي بدن است كه تعداد راديكال هاي آزاد را كم مي كند. مطالعات نشان داده اند كه روي، چشم را در برابر دژنراسيون ماكولا و شب كوري محافظت مي كند. روي در غذاهاي دريايي، گندم و آجيل يافت مي شود. اسيدهاي چرب ضروري بسياري از مردم نمي توانند باور كنند كه چربي ها نيز براي سلامتي لازمند. اسيدهاي چرب در واقع سنگ بناي چربي ها هستند و بعضي از آنها از اين جهت "ضروري" خوانده مي شوند كه بدن نمي تواند آنها را بسازد و بايد حتماً از طريق مواد غذايي تأمين شوند. اسيدهاي چرب ضروري چربي هاي اشباع نشده امگا-3 و امگا-6 را مي سازند. امگا-3 اصلي آلفا-لينولنيك اسيد است و مشتقات شامل ايكوزاپنتانوئيك اسيد (Eicosapentaeonic Acid)، داكوزاهگزانوئيك اسيد (Dacosahexaenoic Acid) و چند تركيب ديگر است. امگا-6 اصلي نيز لينولئيك اسيد است كه مشتقات آن كاركردي در چشم و بينايي ندارند. اسيدهاي چرب ضروري در تكامل بينايي در نوزادان نقش دارند. كمبود اين مواد (بويژه امگا-3) در بزرگسالان ممكن است سبب كاهش ديد شود. مطالعات نشان داده اند كه كمبود طولاني مدت ممكن است سبب تخريب شبكيه و ماكولا شود. بدن هر دو نوع اسيد هاي چرب ضروري را به پروستاگلاندين ها تبديل مي كند كه يكي از اثراتشان كمك به خروج مايع چشم و تنظيم فشار داخل چشم است. مقدار توصيه شده مصرف اسيدهاي چرب ضروري براي امگا-3، 0.65 گرم و براي امگا-6، 4.44 گرم است ولي بسياري از محققين نسبت مصرف امگا-6 به امگا-3 را مهم مي دانند. مقدار مناسب اين نسبت 1 به 1 تا 4 به 1 است در حاليكه در بيشتر رژيم هاي غذايي اين نسبت بسيار بيشتر از اين است. بنابراين مقدار مصرف امگا-6 در مقايسه با امگا-3 در بسياري از رژيم هاي غذايي بايد كاهش يابد. بهترين منبع تأمين امگا-3 ماهي است و مقدار توصيه شده مصرف 2 بار در هفته است. نكته اي كه بايد به آن توجه داشت اين است كه روغن ماهي راديكال هاي آزاد توليد مي كند و به همين دليل كسانيكه ماهي يا روغن ماهي زياد مصرف مي كنند بايد به ميزان كافي آنتي اكسيدان بويژه ويتامين E مصرف كنند. نكته قابل توجه ديگر اين است كه بيشتر امگا-6 مصرفي از روغن نباتي حاصل مي شود به همين دليل استفاده از روغن مايع مي تواند ميزان امگا-6 مصرفي را تا حد زيادي كاهش دهد. خلاصه تحقيقات نشان داده است كه آنتي اكسيدان ها خطر ابتلا به كاتاراكت و دژنراسيون ماكولا را كاهش مي دهند. بعضي از آنتي اكسيدان ها فوائد ديگري نيز دارند: بطور مثال ويتامين A چشم را در برابر كوري محافظت كرده و ويتامين C ممكن است در جلوگيري يا تسكين گلوكوم نقش داشته باشد. همچنين اسيد هاي چرب ضروري علائم خشكي چشم را كاهش داده و چشم را در مقابل تخريب ماكولا محافظت مي كنند. مواد غذايي زير براي داشتن چشمي سالم توصيه مي شوند: ويتامين A: روغن كبد ماهي، جگر، هويج لوتئين و زيگزانتين: اسفناج، كلم ويتامين C: فلفل دلمه اي، كلم، توت فرنگي، پرتقال بيوفلاونيدها: مركبات، انگور ويتامين E: تخمه آفتاب گردان، بادام، فندق سلنيوم: آجيل، غذاهاي دريايي روي: صدف، گندم، آجيل اسيدهاي چرب: ماهي بطور كلي شما بايد مقادير زياد سبزيجات سبز و پر برگ و ماهي دو بار در هفته مصرف كنيد تا چشمي سالم داشته باشيد. مهدی عبدالهی - تبریز