- رصدخانه
زرتشت،
این
رصدخانه
در45
کیلومتری
جنوبی
شهرسوخته
و
در
بزرگترین
تپه
مسکونی
آسیای
غربی
در
استان
سیستان
قرار
دارد
و
از
قدیمیترین
رصدخانه
های
جهان
است.
زرتشت
نام
این
رصدخانه
را
"جاودان
کت"
گذاشت
که
بعدها
به
نام
بهشت
کنگ
یا
گنگ
دژ
مشهور
شد
و
تازیان
آن
را
"قبه
الارض"
نامیده
اند.
کاوشه
های
شهر
سوخته
قدمت
آن
را
به
3800
تا5200
سال
پیش
می
رساند.
در
فاصله
چندکیلومتری
این
شهر
محلی
است
به
نام
کرکوی
که
یکی
از
بزرگترین
آتشگاه
های
زمان
پیشدادیان
تا
اواخر
ساسانیان
و
حتی
مدتی
پس
از
استیلای
تازیان
در
آنجا
قرار
داشته
است.
احتمالاً
شهر
سوخته
امروزی
با
شهر
زابل
یاد
شده
در
شاهنامه
یکی
است.
نیمروز یا
سیستان
و
بنا
به
گفته
نیاکان
آریایی
ما،
در
میان
جهان
قرار
گرفته
است
و
این
نشان
دهنده
آشنایی
آنها
با
جغرافیای
زمین
بوده
است
که
با
اندازه
گیری
و
حسابهای
درست
دریافته
بودند.
آنها
میدانستند
که
در
شرق
و
غرب
جهان
که
خورشید
در
شرف
طلوع
وغروب
است،
در
نمیروز
میانه
روز
است
که
به
تازی
ظهر
نامیده
می
شود.
پس
در
زمانی
که
خورشید
در
رصدخانه
نیمروز(62
درجه
شرقی)
میانه
روز
را
نشان
می
دهد،
از
شرق
آسیا
در
ژاپن
(142
شرقی)
یا
در
غرب
افریقا
در
سنگان
(18
درجه
غربی)
روز
است
یا
با
نشان
دادن
و
محاسبه
بهتری
میتوان
نوشت:
80=
62
-
142
و
همچنین
80
=
62
+
18
که
بهتر
است
گفته
شود،
زمانی
که
خورشید
در
رصدخانه
نیمروز
(62
شرقی)
میان
روز
را
نشان
می
دهد،
از
جزیره
های
"
کورل"
در
اقیانوس
آرام
(182
درجه
شرقی)
تا
جزیره
های
"
آزور"
در
اقیانوس
اطلس
(28
درجه
غربی)
روز
است
و
رصدخانه
نمیروز
در
میان
این
سرزمین
ها
قرار
گرفته
است،
به
این
ترتیب
90
=
62
–
152
و
یا
90
=
62
+
28.
سده
ها
و
شاید
هزاره
ها،
نیمروز
مبداء
شاخص
گاه
شماری
در
ایران
باستان
بوده،
اما
بعداً
تازیان
نیمروز
را
به
نصف
النهار
ترجمه
کرده
اند
و
قدرتهای
استعمارگر
زورمند
و
تمامیت
خواه
نیز
مانند
انگلستان،
نصف
النهار
مبداء
و
صفر
درجه
را
از
نیمروز
تابستانی
و
مهد
تمدن
زرتشت
اهورایی
برداشتند
و
به
جای
گمنامی
در
انگلستان
به
نام
گرینویچ
بردند
که
نه
ربطی
با
نیمروز
داشت
و
نه
از
نظر
علمی
و
پژوهشی
درست
بود
و
تا
به
حال
هم
کسی
به
آن
اعتراض
ننموده
است.
در
رصدخانه
زرتشت
قدیمی
ترین
ستاره
یاب
(استرلاب)
کشف
شده.
کشف
این
ستاره
یاب
نشان
می
دهد
که
این
وسیله
ستاره
یابی
چندین
قرن
پیش
از
بطلمیوس
در
سرزمین
ایران
اختراع
شده
و
نظریه
ابداع
آن
توسط
بطلمیوس
پوچ
و
بیهوده
می
نماید.
ابوریحان
بیرونی
در
"
تحدید
نهایات
الامکان"
و
ابوالفداء
در
"
تقویم
البلدان"
از
این
رصدخانه
به
نام
زرتشت
نام
برده
اند
و
مِیلِ
زمین
را
24
درجه
عنوان
کرده
اند.
با
حساب
درست
اینکه
هر
ساله
4685/.
ثانیه
از
میل
زمین
کم
میشود
با
احتساب
اندکی،
سرراست
کردن
عدد
در
این
رصدخانه
ممکن
است
و
ساخت
بنای
اصلی
یا
بنیاد
رصدخانه
خورشیدی
نیمروز
قدمت
آن
به
حدود
4000
سال
پیش
میرسد.
رصدخانه
را
امروزه
بنای
شماره
3
"
غلامان"
QN3
می
نامند
که
بنایی
است
که
با
خشت
و
گل
ساخته
شده
و
چهارگوش
است
که
طول
هر
ضلع
آن
به
54
متر
می
رسد.
در
چهار
سوی
حیاط
مرکزی،
ایوان
ها
و
ستون
هاییی
قرار
دارد
که
در
رصدِ
سایه
ها
به
ترتیب
خاصی
انجام
وظیفه
میکنند.
ساختمان
رصدخانه
نیمروز
یا
"
دهان
غلامان"
در
سال
های
دهه
1340
به
دست
باستان
شناسان
ایتالیایی
حفاری
و
مرمت
شد،
اما
از
آنجا
که
آنان
پی
به
کاربرد
واقعی
بنا
نبرده
بودند
و
از
این
ساختمان
به
نام
ساختمان
مقدس
نام
می
بردند،
در
مرمت
و
بازسازی
آفتاب
سنج
ها
دقت
کافی
بکار
نبردند
و
در
نتیجه
آن
بی
دقتی،
امروزه
از
دقت
رصدخانه
و
آفتاب
سنج
ها
تا
اندازه
ای
کاسته
شده
است.
اما
این
کاستی
ها
را
میتوان
با
صرف
وقت
و
دقت
و
علاقمندی
اصلاح
نمود.
ازآنجا
که
در
آثار
ایرانی
آمده
است
که
"زرتشت"
در
رصدخانه
نیمروز
حلول
خورشید
به
برج
بَره
را
رصد
کرد
و
تقویم
یزدگردی
باستانی
را
اصلاح
و
بنیاد
گاه
شماری
جدیدی
را
پی
افکند،
این
گمان
نیز
وجود
دارد
که
رصدخانه
نیمروز
همان
رصدخانه
زرتشت
بوده
باشد.
این
نظریه،
محاسبه
استاد
ذبیح
بهروز
از
هزاره
زرتشت
و
زایش
آن
ابرمرد
تاریخی
را
3769
سال
پیش
تایید
می
نماید.
تاریخ
یزدگردی
باستانی
ارتباطی
با
یزدگرد
پادشاه
ندارد
و
این
همان
تاریخ
آریایی
است.
باید
اضافه
کنم
که
در
کنار
رصدخانه
نیمروز
بنای
کوچکی
وجود
دارد
که
مردم
محلی
از
دیرزمانی
از
آن
به
نام
آرامگاه
زرتشت
نام
می
بردند.
2-
رصد
خانه
نقش
رستم
:
که
در
زمان
هخامنشیان
و
ساسانیان
از
آن
استفاده
می
شده
است.
این
رصدخانه
در
6
کیلومتری
اپاختری(شمالی)
تخت
جمشید
قرار
دارد
که
با
قدمت
بیش
از
2500
سال
در
دوران
هخامنشیان
تاسیس
شده
است.
این
رصدخانه
را
به
نام
کعبه
زرتشت
می
شناسند.
این
رصدخانه
نیز
برای
سنجش
گردش
خورشید
و
نگه
داشتن
حساب
سال
و
استخراج
تقویم
و
تشخیص
روزهای
اول
سال
و
ماه
خورشیدی
و
انقلاب
های
تابستانی
و
زمستانی
و
اعتدال
بهاری
و
پاییزی
و
دیگر
رویدادهای
سالنامه
نگاری
به
کار
می
رفته
است.
ارتفاع
این
ساختمان
5/12
متر
است
و
در
قسمت
اپاختری
آن
30
پله
دیده
می
شود.
این
پله
ها
در
حکم
یک
صفحه
درجه
دار
است
و
در
کنار
هر
یک
از
آنها
محاسبه
زمان
از
راه
خورشید
است.
پله
ها
طوری
ساخته
شده
اند
که
سایه
لبه
عمودی
بنا
به
هنگام
طلوع
خورشید
در
هر
یک
از
ماه
های
سال
به
ترتیبی
ویژه
بر
روی
پله
ها
می
افتد.
در
پله
ها
ترتیبی
وجود
دارد
که
میتوان
از
روی
آن
نزدیک
شدن
آغاز
سال
هخامنشی
(
روز
اول
مهر
–
چون
طول
روز
و
شب
مساوی
است)
را
روز
به
روز
مشخص
نمود.
بر
هر
سه
ضلع
خورآیان(شرقی)
بنا
شش
پنجره
یا
آفتاب
سنج
دیده
میشود
که
نزدیک
شدن
سال
نو
را
هفته
به
هفته
می
توان
تعیین
نمود.
این
نشان
می
دهد
که
بر
خلاف
باور
رایج،
ایرانی
ها
از
واحد
زمانی
هفته
در
آن
زمان
استفاده
می
کرده
اند.
کعبه
زرتشت(رصدخانه
نقش
رستم)
در
فاصله
کوه
سیوند
واقع
شده
که
طلوع
خورشید
در
درازترین
روز
تابستان
بلافاصله
در
لبه
خورآیانی(شرقی)
کوه
و
غروب
خورشید
در
ایام
اعتدال
بهاری
و
پاییزی
در
لبه
خوربرانی
(غربی)
کوه
دیده
میشود.
تمام
این
ها
با
نوشته
های
هخامنشیان
نمایانگر
این
واقعیت
است
که
اخترشناسان
2500
سال
پیش
با
قوانین
حرکت
زمین،
ماه،
سیارات
و
دیگر
پدیده
های
آسمانی
از
نوع
ماه
و
خورشید
گرفتگی
آشنا
بوده
اند
و
آنها
را
از
پیش
تعیین
میکرده
اند
و
می
دانستند
که
زمین
کروی
است
و
مرکز
جهان
نیست
و
هم
به
دور
خود
و
هم
به
دور
خورشید
می
چرخد.
"
نابوریمانو"
اخترشناس
دوره
هخامنشی
کتیبه
معروف
کمبوجیه
400
را
در
رصد
ماه،
مشتری،
زحل
و
مریخ(ماه،
ناهید،
کیوان،
بهرام)
از
خود
به
یادگار
گذاشته
است.
در
متن
این
رصد
دقیق
ماه،
سیاره
ها
و
محاسبه
های
مزبور
به
طلوع
و
غروب
آنها
به
دقت
نوشته
شده
است.
فراست
و
آگاهی
دانشمندان
زمان
پادشاهی
هخامنشیان
بود
که
زمینه
سفر
دانشمند
مشهور
یونانی
"
فیثاغورث"
را
به
ایران
برای
کسب
این
دانش
فراهم
نموده
است.*
منبع:
http://www.faratarazmarzha.org/Jamolliddin/Safari-Balkh/RasadKhanai-Zartusht.htm
