تبیان، دستیار زندگی

غلام سرگردان، غلام آسوده

ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً رَجُلاً فِيهِ شُرَكاءُ مُتَشاكِسُونَ وَ رَجُلاً سَلَماً لِرَجُلٍ هَلْ يَسْتَوِيانِ مَثَلاً الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ

خدا مَثَلى زده است: مردى است كه چند خواجه ناسازگار در « مالكيت‏ » او شركت دارند « و هر يك او را به كارى مى‏گمارند » و مردى است كه تنها فرمانبر يك مرد است. آيا اين دو در مَثَل يكسانند؟ سپاس خداى را. « نه، » بلكه بيشترشان نمى‏دانند.

اسكلتهاى نوازنده:
اشاره به كثرت دنيا كه هر روز سازى مي زند و مردم را پيوسته مشغول خود مي دارد. (اسكلت، سمبل مرگبار بودن نوازندگان است).
كبوتر:
اشاره به پرنده دل شخصى كه بنده چند نفر است و در ميان غبار سرگردانى و حيرت، پرواز و نور را فراموش كرده است.
آسمان و نور درخشان:
سمبل نور، حقيقت و معنويت.
كبوتر در حال پرواز:
اشاره به شخصى كه فقط تسليم خالق جهان هستى است و در آسمانها سير معنوى دارد.

شخصي كه با طناب از چند سمت پيچيده شده و دائم به اين سو و آن سو كشيده مي‏شود:
اشاره به مردي كه مملوك شركائي است كه درباره‏ي او پيوسته به مشاجره مشغولند (منظور شخص دنياطلبي است كه در كششهي مختلف دنيايي اسير گشته و در چاه شش گوشه‏ي دنيا اسير گشته است و سقوط كرده است. )
كبوتري كه از عالم دنيا به سوي نور واحد پرواز مي‏كند:
اشاره به مردي كه تنها تسليم يك نفر است و نور را برگزيده است.

مشبه:
انسان مشرك- انسان موحد.
مشبه به:
غلامي كه تحت اختيار چند ارباب است- بنده‏ي كه تحت فرمان و راهنمايي يك نفر است.
وجه شبه و توضيح:
در اين مثال حال و روز افراد مشرك با وضعيت انسان موحد و خداپرست مورد مقايسه قرار گرفته است. انسان مشرك همچون غلامي است در بند با ارباباني متعدد كه هر يك مطابق با اخلاق و عقيده خود فرماني به اين بنده بي ‏اختيار مي ‏دهند. غلام در نهايت حيرت و سرگرداني به سر مي ‏برد چرا كه اجري هر يك از اين فرامين در تناقض و مخالفت با فرمان يكي ديگر از اربابان خواهد بود. دردآورتر اينكه هيچيك از اين اربابان توانايي رفع هيچكدام از نيازهي آن بنده را هم ندارند و اين غلام سيه روز با وجود آن همه سختي و مشقت، نتيجه‏ي از بندگي و عبوديتش نمي ‏برد. در مقابل، انسان موحد همچون بنده‏ي است كه تنها تحت اختيار يك نفر آن هم شخصي قدرتمند و تواناست. صاحب اختيارش معلوم است. هيچگونه ترديد و تضادي در او راه نمي ‏يابد و سرپرستي اربابش در همه جا و در هر حالتي او را ياريگر و كمك‏رسان است. مقايسه اين دو نفر به خوبي تفاوتي فاحش را بين فرد مشرك كه تابع خدايان متعددي است و فرد موحد كه خود را تماماً در اختيار خدي متعال قرار داده است، مشخص مي ‏نمايد.