تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : در قـرآن كـريم به طور كلى وظيفه ملائك را واسطه بودن بين خداوند و مخلوقات معرفى كرده است . جاعل الملائكه رسلا 000 ( فاطر / 1 ) . امـا مـصـاديق اين وساطت عبارتند از : اظهار آيات مرگ و قبض روح و اجراى سئوال و ثواب قبر و عـذاب قبر ,ميراندن همه موجودات با نفخ صور , زنده كردن آنها , اعطا كتاب اعمال , وضع ميزان دادرسـى و حـسـاب , بـردن مومنان به بهشت و كفار و منافقان و مشركان به جهنم , وساطت در نزول وحى , دفع شياطين , تاييد مومنان و تطهير آنان بااستغفار , حمل عرش , و تسبيح خداوند .

پاسخ : امر به ملائكه امر مولوى نبوده است تا مستلزم قدرت و اختيار آنان باشد . بلكه امر ارشادى بوده كه به خود ملائكه به مقتضاى طبيعت و فطرت خود آن را درك مى كرده اند و امر خداوندى صرفا براى يادآورى و ارشاد آنها است .

پاسخ : ايـن مـاموريت بسيار سنگينى بود , موسى كه ظاهرا يك چوپان است , مى خواهد تنها بابرادرش به جنگ مرد قلدر و زورمند و سركشى برود كه بزرگترين قدرتهاى آن زمان دراختيار او بوده است و تازه ماموريت دارد اولين دعوت را از خود فرعون شروع كند . به علاوه ما مى دانيم كه علم و آگاهى مراتبى دارد , بسيار مى شود انسان چيزى رايقينا مى داند اما مـايـل اسـت بـه مرحله علم اليقين و اطمينان عينى برسد همانگونه كه ابراهيم با ايمان قاطعش نـسـبـت بـه معاد از خدا تقاضا كرد صحنه اى از زنده شدن مردگان را در اين جهان با چشم خود ببيند تا اطمينان خاطر بيشترى پيدا كند .

پاسخ : جـنتى كه آدم و حوا در آن قرار داشتند جنت خلد نبود بلكه چنانكه در برخى روايات آمده است از جنات دنيا بود . بـه هـمـيـن دلـيل است كه همه آنها از آن جنت اخراج شدند در حاليكه از جنت خلد كسى اخراج نمى شود .

پاسخ : از مجموع آيات و راه هايى كه شيطان براى اضلال و گمراهى انسان معرفى كرده مى توان دريافت كه اين موارد و جهات چهارگانه معانى كنايى دارند . به اين ترتيب كه از روبرو كنايه است از حوادث و پديده هايى است كه مربوط به آينده انسان است ,مـثـل آمال و آرزوهاى مطلوب بنفس و ترس از فقر و ندارى و از پشت سر كنايه است از آنچه از انسان باقى مى ماند مانند فرزند و زن و ثروت , و مراد از سمت چپ اين است كه شيطان فحشاء و منكر را براى انسان تزيين مى كند و او را به ارتكاب اين كارها دعوت مى كند ; و مراد از سمت راست ايـن اسـت كه شيطان برخى كارهاى موثردر سعادت انسان را چنان بر او تزيين مى نمايد كه سبب گمراهى و شقاوت او مى شود واين گونه موارد بيشتر در امور دينى است .

پاسخ : فطرت بمعنى نوع آفرينش است .

پاسخ : خير . زيـرا فـطـرت خداشناسى شناخت آگاهانه نيست بگونه اى كه افراد عادى را از تلاش عقلانى براى شناختن خداى متعال بى نياز سازد .

پاسخ : الـف - فـطـريات هر نوعى از موجودات در همه افراد آن نوع يافت مى شود , هر چندكيفيت آنها از نظر ضعف و شدت متفاوت باشد . ب - امور فطرى همواره در طول تاريخ ثابت است و چنان نيست كه فطرت موجودى دربرهه اى از تاريخ , اقتضاء خاصى داشته باشد و در برهه ديگر اقتضائى ديگر ( فطره اللّه التى فطر الناس عليها لا تـبديل لخلق اللّه ) ( روم / 30 )ج - امور فطرى از آن حيث كه فطرى و مقتضاى آفرينش موجودى است , نيازى به تعليم و تعلم ندارد هر چند تقويت يا جهت دادن به آنها نيازمند به آموزش است .

پاسخ : گاهى مى شود صفات فعليه را به لحاظ مبادى آنها در نظر گرفت , و در اين صورت بازگشت به صفات ذاتيه مى كند مثلا خالق بمعنى كسى كه مى تواند بيافريند , به صفت قدير باز مى گردد و يا سميع و بصير بمعناى عالم به مسموعات و مبصرات كه بازگشت به عليم دارد . از سوى ديگر ممكن است بعضى از مفاهيمى كه از صفات ذاتيه شمرده مى شوند , بمعناى اضافى و فـعلى در نظر گرفته شود و در اينصورت از صفات فعليه محسوب مى گردد مثل مفهوم علم كه در مواردى در قرآن بصورت صفت فعلى بكار رفته است . علم اللّه انكم ستذكرونهن ( بقره / 235 )خدا مى دانست شما به ياد آنها خواهيد افتاد . فـعلم ما فى قلوبهم فانزل السكينه عليهم ( فتح / 18 )خدا آنچه را در درون دلهايشان ( از ايمان و صداقت ) نهفته بود مى دانست از اين رو آرامش را بر دلهايشان نازل كرد .

پاسخ : بعيد نيست زلزله ها و سيلابهاى جديدى اين وضع را ايجاد كرده باشد و ضرورت آن ازاينجا روشن مـى شـود كه تمام فرعونيان در دريا غرق نشدند بلكه خود فرعون و جمعى ازخاصان و لشكريان او كـه در تعقيب موسى (ع ) بودند از ميان رفتند و مسلما اگر قدرت مالى و اقتصادى باقيماندگان كـه تـعـداد نـفـوس آنـها در سراسر مصر بسيار زياد بودبرجا مى ماند باز توانايى اين را داشتند كه بـنـى اسـرائيل را درهم بكوبند و يا لااقل مزاحمتهاى بزرگى براى آنها فراهم سازند اما تهى شدن دست آنها از اين وسايل سبب شد كه براى هميشه به طغيانگرى آنها خاتمه داده شود .