ابن سینا و دانش ستاره شناسی

صفحه اصلی تبیان شبکه اجتماعی مشاوره آموزش فیلم صوت تصاویر حوزه کتابخانه دانلود وبلاگ فروشگاه اینترنتی

انجمن ها > انجمن نجوم > صفحه اول بحث

لطفا در سایت شناسائی شوید!

نجوم (بازدید: 3992)

nezamehadafmand

104 بحث

چهارشنبه 6/10/1391 - 18:59 -0 تشکر 581535

ابن سینا و دانش ستاره شناسی

ابن سینا و دانش ستاره شناسی

مقدمه

زمانی که سخن از اکتشافاتی مهم ستاره شناسی در قرن پنجم هجری به میان می‌آید و از چهره تابناکی چون ابوریحان بیرونی سخن گفته می‌شود، دریغ است تا از دانشمند بزرگ همزمان او ابوعلی سینا یاد نگردد. این شخصیت کم نظیر عالم دانش ایران و جهان ، با توجه به وسعت دانش بیکرانش در زمینه‌های گوناگونی چون: پزشکی ، حکمت و فلسفه ، ریاضیات ، معدن شناسی و زمین شناسی ، مکانیک ، فیزیک ، موسیقی و ... از چنان اعتبار و جایگاهی والا برخودار است که تا قرنها بعد سلطه او بر همه جهان و مرکزهای علمی به روشنی قابل درک بود. ولی به جهاتی که در این گفتار جای پرداختن به آن نیست، ما ایرانیان بیشتر با او به عنوان یک فیلسوف و پزشک بزرگ آشنا هستیم.

از دیگر زمینه‌های علمی پر بار او توده مردم را آگاهی لازم نیست که از آن جمله است تسلط چشم گیر او در زمینه دانش ستاره شناسی. ما در اینجا پیش از آنکه بخواهیم به کوتاهی سخنی درباره آگاهیهای نجومی این نابغه بزرگ بیان داریم، بی مناسبت نمی دانیم تا با توجه به مقاله : "محمد عظیم اوف" ، رئیس انجمن بین المللی مطالعه در فرهنگهای آسیای مرکزی و رئیس آکادمی علوم جمهوری فارسی زبان تاجیکستان ، به اختصار مطالبی را درباره شخصیت علمی و نقش پر ارج این چهره درخشان فرهنگ ایرانی بیان داریم.

شخصیت علمی ابن سینا
ابن سینا یکی از شگفت انگیزترین چهره های تاریخ جهان است. او که فیلسوفی جامع الاطراف ، دانشمندی بزرگ ، پژوهشگری خستگی ناپذیر ، نظریه پردازی ژرف اندیش ، طبیبی حاذق ، شاعری متبحر و موسیقی شناسی ورزیده بود، زمانی به وزارت رسید و چندی پای در غل به زندان افتاد. جهانگردی جهان دیده بود که در بسیاری از سرزمینهای آسیای مرکزی و فلات ایران سفر کرده بود و آنجاها را می‌شناخت. مؤلف کتابهای بسیاری است که هر یک در شاخه‌ای از علوم آن زمان ، در نوع خود بی نظیر است. ابن سینا به شاگرد و تذکره نویس خود ابو عبید جوزجانی چنین گفت: "چون به هجده یا نوزده سالگی رسیدم از تمامی علوم عقلی همچون منطق و طبیعی و ریاضی و هندسه و حساب و نجوم و موسیقی و طب و بسیاری علوم دیگر فراغت یافتم و از آن به بعد چیزی از علوم بر من مکشوف نشد، دیگر نمی‌توانستم کسی را به استادی بپذیرم."

در این سخنان هیچ گزافه‌یی نیست. حافظه ابن سینا و وسعت و عمق دانش وی راستی شگفت انگیز بود. نقل است که پس از آنکه حریق ، کتابخانه سلطنتی بخارا را یکسره از بین برد مردم به خود دلداری داده می‌گفتند: "مخزن الحکمه نابود نشده ، بلکه کتب آن به تمامی به حافظه شیخ الرئیس نقل مکان کرده است."
زندگی نسبتا کوتاه ابن سینا (وی در پنجاه و هفت سالگی درگذشت) را می‌توان در عبارت "یک عمر خلاقیت عظیم" خلاصه کرد. او همیشه و در هر حال سرگرم کار بود. شب یا روز ، در زندان یا در سفر ، و حتی هنگامی که بر زین اسب نشسته بود و از جائی به جائی می‌رفت یا شخصا می‌نوشت و یا نظرات خود را بر کاتبان و شاگردان خویش فرو می‌خواند و آنان می‌نوشتند. بر اساس محاسبه سعید نفیسی ، محقق ایرانی عده تألیفات ابن سینا به فارسی یا عربی 456 جلد است که یا محققا توسط وی به رشته تحریر در آمده و یا منسوب به اوست. دست کم یکصد و شصت اثر به نام وی در فهرست کتابخانه‌های جهان ثبت شده است.

یکی از نقوش حکاکی شده قرون وسطی ابن سینا را نشسته بر تختی نشان می‌دهد با تاجی از برگ غار بر سر ، در حالی که جالینوس و بقراط در دو سوی او جا گرفته‌اند. به نظر می‌رسد که هنرمند گمنام این نقش خواسته است بگوید که اگر چه جالینوس و بقراط پدران علم طب محسوب می‌شوند، اما ابن سینا شهریار و قهرمان پدران علم طب محسوب می‌شوند، اما ابن سینا شهریار و قهرمان بلامنازع این دانش است.

ابن سینا و موج فرهنگی جدید
ابن سینا موج فرهنگی جدیدی بوجود آورد که در برخورد با منابع نیرو بخش گذشته از شرق به غرب به حرکت در آمده نخست به سواحل اسپانیا رسید، و از آنجا به جنوب فرانسه راه یافت، و در آنجا اثر بزرگی در سیر تکوین آزادی اندیشه در اروپا باقی گذاشت. این جریان در عصر جنگهای صلیبی به اوج رسید، چرا که طی این دوران فرهنگهای اسلامی و بیزانسی در اروپا نشر یافت. اندیشه‌های ابن سینا حلقه مهمی است در زنجیره تکوین و گسترش یک تمدن بی نظر انسانی. ابن سینا افکار بدیع بسیار تدوین کرد که اکتشافات و اختراعات آینده را نوید می‌داد و از این میان می‌توان به "اصل جبر" اشاره کرد که سرانجام فیزیکدان و ستاره شناس ایتالیایی گالیله (1642-1564) به آن دست یافت و نیز به نظریه داروین راجع به تکامل. روشهایی که ابن سینا در تعیین تفاوت طول جغرافیایی بین دو نقطه معین واقع بر سطح زمین و در اندازه گیری ارتفاع و سمت ستارگان به کار گرفته بود پانصد سال پس از مرگش دوباره اختراع شد.

این حقیقت امروز فاش شده است که در روز بیست و چهارم ماه مه 1032 میلادی ابن سینا با چشم غیر مسلح پدیده نجومی نادری را رصد کرد، و آن عبور ستاره زهره از میان قرص خورشید بود. و این واقعه بدان معناست که بایستی تاریخ علم را تصحیح کرد، چرا که دیر بازی عقیده بر این بوده است که این پدیده برای نخستین بار در سال 1639 توسط یک ستاره شناسی انگلیسی به نام جرامیا هوراکس (1641- 1617) رصد شده است. حال با عنوان ساختن مطالب بالا ، بخشی از مقاله "عاید صدق اف" عضو فرهنگستان علوم اتحاد شوروی و رئیس آکادمی علوم جمهوری ازبکستان را که درباره ارزش پژوهشهای ستاره شناسی ابن سینا می‌باشد و با بحث این بخش ما ارتباطی دارد، نقل می‌کنیم:

فعالیتهای نجومی
بخشی از مصنفات ابن سینا به علم نجوم تخصیص گردیده است. "پیام" او به زرین گیس دختر قابوس زیاری ، شاهزاده گرگان ، امروزه از دست رفته است، اما بیرونی آن را می‌شناخته و در کتاب مساحت الارض خود آن را تشریح و تحلیل کرده است. در نظر ما ارج و منزلت این سند ناشی از آن حقیقت است که کتاب مذکور متضمن شیوه و روش اصولا جدید است که ابن سینا برای تعیین تفاوت و اختلاف طول جغرافیایی دو محل ، کشف کرده است. اینک ملخص آن: ماه در سمت الرأس از مبدأ نصف النهار محل رصد شده است که طول جغرافیایی آن مجهول است. پس موقع ماه را به ساری جداولی که برای محلی که طول جغرافیایی آن معلوم است ترتیب یافته حساب می‌کنند. اختلاف بین موقعیتی که حساب شده و وضع و موقع مورد رصد را با اختلاف ساعات دو محل بیان کرده‌اند که عبارت است از اختلاف طولهای جغرافیایی. ابن سینا این روش را در گرگان ابداع کرده، یعنی بین سالیان 1012 و 1014 میلادی. درست پنج قرن بعد ، در سال 1514 ، طریقه وی در اروپا بوسیله "یوهان ومر" منجم کشف شد (1528-1468).

ابن سینا در اصفهان رصدخانه‌ای بنیاد کرد و در آن بطور منظم کواکب را مطالعه نمود و در طی سالیان دراز ، بیاری ابزارهایی که خود طرح ریخته بود بدین کار ادامه داد. تقویمهای نجومی یا جدولها نشان دهنده وضع و موقع روزانه سیارات در رابطه یا مدار آفتاب ، ثمره مطالعات و رصدهای او بود. مسلم شده است که محاسبات وی از آن قدما دقیقتر بوده است. ابن سینا یکی از نخستین اخترشناسان قرون وسطی است که ثابت کرد که نقطه اوج و ذروه خورشید ثابت نیست. وی اسبابی مرکب از چندین خط کش (مسطره) بزرگ نیز اختراع کرد که به سوی آسمان میزان شده و مقصد آن اندازه گرفتن ارتفاع و زاویه مربوط به سطح کوکب بود. برای تأمین دقت و صحت بیشتر اندازه گیریهای خود ، طریقه‌ای به کار برد که بعدها مقیاس "نونیوس" نام گرفت. این اسم لاتین نام پتروس نونس petrus nunes دانشور پرتقالی است که این طریقه را در سده شانزدهم باز کشف کرده است.

رصدخانه اصفهان و ابوعلی سینا
از جمله کارهای اساسی ابن سینا در زمینه کارهای بنیادی نجومی و رصد ستارگان ، پایه گذاری رصد خانه اصفهان است. علاء الدوله کاکویه که از دیالمه اصفهان بود، ابن سینا را مأمور کرد تا با همکاری شاگرد خود ابو عبیده جوزجانی رصدخانه‌ای در آن شهر بر پا سازد. ابن سینا این مهم را به انجام رسانید و برای آن آلاتی ساخت که تا آن زمان سابقه نداشت.

شبكه رشد

سيّدحسام سيّدحسيني نويسنده و تئوري پرداز نظام هدفمند

1 از 1

کل آیتم ها 1
برو به صفحه

nezamehadafmand

104 بحث

جمعه 6/10/1392 - 22:22 - 0 تشکر 677677

شخصیت بوعلی سینا در یادگیری علوم بیشتر باید مورد توجه مجامع علمی(حوزه و دانشگاه و بلاخص آموزش و پرورش) قرارگیرد و الگویی برای ارتقاء ساختارنظام آموزش و پرورش(حوزه و دانشگاه) صورت پذیرد و خود آموزی دانش جویندگان علم را هم ازقلم نیاندازند و از چنین استعدادهایی نیز در امور مختلف،جامعه علمی را از دانش آنها آگاه سازند تا همچون سایر اساتید از دانش بهره مند شوند و ایشان از حقوق خود برخوردار گردند.

سیدحسام سیدحسینی قهه نویسنده نظام هدفمند

پس از چند سال، خانواده عبدالله به بخارا رفت . ابوعلی در آنجا به آموختن زبان عربی و قرآن و ادبیات پرداخت. منطق و مقدمات ریاضی را، درخانه، نزد ابوعدالله ناتلی آموخت، اما در علوم طبیعی و پزشكی استادی نداشت و از راه خود آموزی این دانش ها را فرا گرفت. پس از اندك زمانی، در پزشكی چنان شهرت یافت كه پزشكان مشهور به شاگردی نزد او می آمدند . وی در ده سالگی حافظ قرآن كریم شد و نزد ابوعبدلله ناتلی منطق و هندسه و نجوم آموخت . هفده ساله بود كه برای درمان بیماری نوح بن منصور دعوت شد و او را درمان كرد. به پاداش این خدمت اجازه یافت تا در كتابخانه سلطنتی به مطالعه بپردازد . بر اثر مطالعه كتابهای كم نظیری كه در این كتابخانه بود به آگاهیهای تازه ای در زمینه پزشكی و فلسفه دست یافت.

تبیان

سيّدحسام سيّدحسيني نويسنده و تئوري پرداز نظام هدفمند

برو به انجمن

▲

دسترسی‌های سریع

انجمن فعال در هفته گذشته

مدیر فعال در هفته گذشته

آخرین مطالب

آلبوم تصاویر بازدید از کلیسای جلفای...
آلبوم تصاویر بازدید اعضای انجمن نصف جهان از کلیسای جلفای اصفهان.
بازدید از زیباترین کلیسای جلفای اصفهان
جمعی از کاربران انجمن نصف جهان، در روز 27 مردادماه با همکاری دفتر تبیان اصفهان، بازدیدی را از کلیسای وانک، به عمل آورده‌اند. این کلیسا، یکی از کلیساهای تاریخی اصفهان به شمار می‌رود.
اعضای انجمن در خانه شهید بهشتی
خانه پدری آیت الله دکتر بهشتی در اصفهان، امروزه به نام موزه و خانه فرهنگ شهید نام‌گذاری شده است. اعضای انجمن نصف جهان، در بازدید دیگر خود، قدم به خانه شهید بهشتی گذاشته‌اند.
اطلاعیه برندگان جشنواره انجمن‌ها
پس از دو ماه رقابت فشرده بین کاربران فعال انجمن‌ها، جشنواره تابستان 92 با برگزاری 5 مسابقه متنوع در تاریخ 15 مهرماه به پایان رسید و هم‌اینک، زمان اعلام برندگان نهایی این مسابقات فرارسیده است.
نصف جهانی‌ها در مقبره علامه مجلسی
اعضای انجمن نصف جهان، در یك گردهمایی دیگر، از آرامگاه علامه مجلسی و میدان احیا شده‌ی امام علی (ع) اصفهان، بازدیدی را به عمل آوردند.

تبیان، دستیار زندگی

در حال بار گزاری ....

همه

متن

فیلم

صدا

تصویر

دانلود

مرور بخشها دین زندگی جامعه فرهنگ

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ

مرور بخشها

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ