کور سویی نزد آخر به حیات ابدی، شمع جانم، که فدا شد به وفاداری ها
باستانی پاریزی؛ تاریخ پژوهی صاحب سبک
تهران- ایرنا- آنچه از باستانی پاریزی در عرصه تاریخ پژوهی و نویسندگی معاصر چهره ای بی نظیر به تصویر کشیده، سبک نوین، بیان طنزگونه و نیز قلم روان و پرکشش او در آثار پرشمار این فرهیخته ایرانی است.
«محمد ابراهیم باستانی پاریزی» چهره شاخص تاریخ نگاری نوین کشور پس از 89 سال پژوهندگی، نویسندگی و آفرینش آثار پرشمار تاریخی و ادبی، صبح روز سه شنبه پنجم فروردین 1393 درگذشت.
برای شمار زیادی از جوانان که کمتر با نام و آثار این تاریخ پژوه، نویسنده، شاعر و مدرس دانشگاه آشنایی دارند، کتاب ادبیات فارسی سال سوم متوسطه دیباچه ای برای شناخت بیشتر این چهره شاخص تاریخ نگاری و ادبیات معاصر بود؛ چهره ای که در سال های گذشته با به جای گذاشتن کتاب ها و آثار متعدد بویژه در زمینه پژوهش های تاریخی بر تارک پیشانی حلقه قلمفرسایان این حوزه پژوهشی جای گرفته است.
باستانی که در دی ماه 1304 در پاریز، از توابع سیرجان استان کرمان متولد شد، از همان نوجوانی ذوق و قریحه سرشار خود در نویسندگی را آشکار ساخت و ابتدا نوشته های خود را در جراید محلی منتشر کرد و سال های متمادی نویسندگی در روزنامه ها و نشریات معتبر کشور را ادامه داد.
باستانی با پشت سر گذاشتن دوران تحصیلات ابتدایی و دانشسرای مقدماتی در پاریز و کرمان به تهران آمد و از سال 1325 در رشته تاریخ دانشگاه تهران تحصیلات تکمیلی خود را آغاز کرد؛ سال هایی سرخوش از شور جوانی و شوق پژوهندگی که باستانی در قالب خاطرات خود از دوره دانشجویی و سکونت در کوی دانشگاه تهران (در منطقه امیر آباد) بارها بدان اشاره کرده است.
باستانی که مقطع دکترای رشته تاریخ را نیز در دانشگاه تهران گذراند، تا سال 1387 در همین دانشگاه به تدریس و پژوهش مشغول بود.
به باور بسیاری از صاحبنظران مطالعات تاریخی، باستانی چهره ای ممتاز بود که توانست برای نخستین بار با آمیزش سبک های سنتی و کلاسیک تاریخ نویسی و ترکیب آن با نوآوری و حتی ادبیاتی طنزآمیز در این عرصه طرحی نو درافکند.
افزون بر آنچه گفته شد، بیان گویا و روان باستانی در آثار تاریخی از ویژگی هایی بود که آثار او را از بسیاری از متون سخت و سرد تاریخی جدا و نوشته هایش را برای خوانندگان جذاب و خواندنی می ساخت.
«پیغمبر دزدان» نام نخستین کتابی است که باستانی بر پایه این سبک نو در سال 1324 به نگارش در آورد و در آن گوشه از تاریخ کرمان را به تصویر کشید.
در ادامه، کتاب های «سلجوقیان و غز در کرمان» و «تاریخ شاهی قراختاییان» دیگر آثاری است که با تکوین شیوه ممتاز تاریخ نویسی باستانی نگاشته شد.
همچنان که گفته شد، حوزه پژوهش و نویسندگی باستانی فقط به مطالعات تاریخی محدود نماند و این مدرس برجسته در زمینه های شعر، موسیقی پژوهی و ترجمه نیز چهره ای صاحب نظر و صاحب سبک بود.
شاید کمتر کسی بداند سرآینده تصنیف معروف «یاد آن شب که صبا بر سر ما گل می ریخت، بر سر ما ز در و بام و هوا گل می ریخت» که استاد «غلامحسین بنان» آن را با صدای گرم خود اجرا کرده، چه کسی بوده است، اما باید گفت این شعر در زمره صدها اثر منظومی است که باستانی در سال 1327 در قالب کتاب «یادبود من» منتشر ساخته است؛ کتابی که منتخبی از اشعار دوره جوانی این تاریخ پژوه و ادیب معاصر را در خود جای داده است.
و اما مجموعه هفت کتابی (سبعه ثمانیه) که در سال 1363 با نگارش «هشت الهفت» شمار آن به هشت رسید، در بردارنده شاخص ترین و معروفترین آثار تاریخی- ادبی باستانی پاریزی است؛ مجموعه ای که در آن کتاب «خاتون هفت قلعه» بیش از دیگر کتاب ها خودنمایی می کند.
شاید بتوان گفت که «از پاریز تا پاریس» ( منتشر شده در سال 1351) معروفترین کتاب استاد باستانی است که با بیانی رسا و شیوا شرح سفرهای این فرهیخته نام آور به مناطق مختلف ایران و جهان، تجربیات شخصی و کند و کاوهای تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و حتی جغرافیایی و هنری در زمان و مکان های گوناگون را به رشته نوشتار درآورده است.
سال ها بعد، با استناد به همین کتاب و با همان عنوان، «جواد میرهاشمی» کارگردان، مستندی ساخت که سی ام مهرماه سال گذشته همزمان با مراسم نکوداشت باستانی پاریزی از آن رو نمایی شد.
با این حال، آنچه مشخص است اینکه هرگز هیچ مراسم نکوداشتی قادر نیست تا گوشه ای از ارزش والای چنین چهره های ممتازی را به تصویر کشد، مگر آثار ارزشمندی که نام این فرهیخته نامدار را برای همیشه بر صفحه فرهنگ و ادب ایرانی جاودان ساخته و نه فقط «کورسو» بلکه چراغی به سمت «حیات ابدی» باستانی پاریزی روشن کرده است.
افزون بر آنچه گفته شد، ذوق طنازانه او پس از مرگ نیز لبخند را بر لبان خوانندگان این پژوهشگر و ادیب چیره دست خواهد نشاند؛ با دوبیتی هایی چون:
گویند بر رخت اثر سالک است و من
گویم خدا به حسن تو اعجاز کرده است
یعنی به گوشه رخ نازکتر از گلت
جایی برای بوسه من باز کرده است
گروه تحقیق و تفسیر خبر
تحقیق**9279**1717
انتهای پیام /*