شیر مادرغذای منحصربه فرد وایده آل برای کودک در شش ماه اول زندگی است. از لحظه تولد تا پایان ۶ ماهگی شیر مادر به تنهایی تمام نیازهای غذایی شیر خوار را تا مین می کند واز ۱۵ روزگی به بعد باید علاوه بر شیر مادر روزانه قطره مولتی ویتامین (۲۵ قطره) یا ویتامین A+D (20 قطره ) به کودک داد .
در این مدت کودک به آب ،آب قند و هیچ چیز دیگری بجز شیر مادر احتیاج ندارد . آغوز ( شیری که چند روز اول بعد از زایمان ترشح می شود) با وجود اینکه حجم کمی دارد برای تامین نیازهای کودک کافی است همچنین دارای موادی است که کودک را در مقابل بیماریها وعفونتها مقاوم می کند .
از مزایای دیگر شیر مادر آن است که براحتی قابل هضم می باشد و ایجاد حساسیت وآلرژی نمی کتد ، پاک وتمیز است وکودکانی که شیر مادر می خورند کمتر به بیماریهای عفونی واسهال مبتلا می شوند . شیر مادر ضریب هوشی کودک را افزایش می دهد واز لحاظ اقتصادی نیز به صرفه است . در این مدت هر زمان وهر چند بار که کودک تقاضا کند باید شیر مادر در اختیارش قرار گیرد .
- ماک ، کلستروم یا آغوز ، شیر چند روز اول ، یک غذای استثنایی برای نوزاد
اولین شیری که مادر در چند روز اول بعد از زایمان تولید می کند آغوز نام دارد که همه نیازهای تغذیه ای نوزاد را تا مین می کند .آغوز خواص ضد میکروبی وضد ویروسی قوی دارد ومقاومت بدن نوزاد را در مقابل بیماریها بالا می برد .
- از چه زمانی تغذیه با شیر مادر باید شروع شود ؟
شیر دادن به کودک باید هر چه زودتر بعد از زایمان شروع شود . ترجیحا” ظرف نیم ساعت اول بعد از زایمان وحداکثر یک تا دو ساعت اول بعد از زایمان باید تغذیه کودک با شیر مادر آغاز شود .
- در شش ماه اول زندگی تغذیه کودک با شیر مادر باید انحصاری باشد
تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش ماه اول زندگی برای رشد وتکامل کودک از اهمیت ویژه ای برخوردار است در این زمان تغذیه شیر خوار منحصرا” با شیر مادر بوده وکودک نیازی به استفاده از هیچ ماده غذایی دیگر حتی آب ندارد و تنها شیر مادر ، آغوش مادر ، استفاده از آفتاب ، قطره A+D ومولتی ویتامین و واکسیناسیون از ضروریات و تامین کننده بخش عمده ای از نیازهای غذایی ، جسمی ، روانی و عاطفی او می باشد .
- شیر مادر از ابتلاء به بسیاری از بیماریها جلو گیری می کند
در ماههای اول تولد که شیر خوار بیش از سایر مواقع در معرض خطر است ،شیر مادر او را از ابتلاء به بسیاری از بیماریها حقظ می کند . تغذیه با شیر مادر ابتلا به بیماریهای اسهالی وعفونتهای تنفسی و مرگ ناشی از آنها را به شدت کاهش می دهد . ضمنا” از ابتلاء به عفونتهای گوش میانی مننژیت وعفونت دستگاه ادرای می کاهد . میزان ابتلا به آسم ، اگزما وانواع شیرخوارانی که از شیر مادر استغاده می کنند بسیار کمتر است . بویژه در خانواده هایی که پدر یا مادر ویا یکی از افراد خانواده مبتلا به نوعی بیماری آلرژیک هستند تغذیه کودک با شیر مادر نجات بخش است .
ارزش غذایی شیر مادر
چربی وپروتئین شیر مادر بهتر از چربی و پروتئین شیرهای دیگر هضم وجذب می شود . به همین دلیل دردهای قولنجی ،جمع شدن گاز ، اسنفراغ وحساسیت نسبت به پروتئین در این شیرخواران کمتر مشاهده می شود . ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیر خوار تغییر پیدا می کند . چربی شیر مادر در شروع هر وعده شیردهی کمتر است وسپس میزان آن تدریجا” بیشتر می شود . این تغییرات کمک بزرگی به سیر نگه داشتن وافزایش وزن شیر خوار می کند .
به سبب ویژگیهای شیرمادر ، شیرخوار پر خوری نمی کند وخوب وزن می گیرد ، در نتیجه مبتلا به چاقی ناشی از مصرف شیر مصنوعی که زمینه ساز بیماریهای قلبی وعروقی ، مفصلی ودیابت در بزرگسالی است نمی شود . ضمنا”در شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می کنند مشکل افزایش کلسترول در بزرگسالی وخطر ابتلاء به بةیماریهای قلبی – عروقی کمتر است .
چند نکته مهم در تغذیه کودک با شیر مادر :
- نوزاد در روزهای اول کمی وزن از دست می دهد . این پدیده طبیعی است وجای نگرانی نیست ونباید آنرا به حساب کمبود شیر مادر گذاشت .
- برای تغذیه کودک با شیر مادر بهتر است از تنظیم هر نوع برنامه زمان بندی شده خود داری شود به محض اظهار تمایل و احساس گرسنگی شیر خوار تغذیه با شیر مادر در هر ساعت از شب یا روز وبه هر مدت که او مایل است ، انجام گیرد .
- بهترین راه برای تشخیص کافی بودن شیر مادر ، افزایش وزن شیر خوار بر اساس منحنی رشد است که با مراجعه به پزشک یا مراکز بهداشتی درمانی وبا وزن کردن ماهیانه شیر خوار اینکار میسر است .
- مدفوع شیرخوارانی که از شیر مادر استفاده می کنند شل تر ودفعات آن نیز بیشتر از دفعات اجابت مزاج شیرخواری است که با شیر خشک تغذیه می شود .
تغذیه تکمیلی
- چرا شروع تغذیه تکمیلی بعد از شش ماهگی مهم است ؟
شیر مادر تا پایان ۶ ماهگی به تنهایی وبدون اضافه کردن هر نوع غذای کمکی برای رشد طبیعی شیر خوار کافی است . البته از ۱۵ روزگی باید به کودک قطره مولتی ویتامین یا A+D نیز داد.
بعد از ۶ ماهگی نیاز های غذایی شیرخوار به تنهایی با شیر برآورده نمی شود و لازم است علاوه بر شیر مادر ،تغذیه کودک با غذاهای نیمه جامد نیز شروع شود. علاوه بر تامین انرژی ، تغذیه تکمیلی ، دوران بسیار حساسی برای ایجاد عادات صحیح غذایی و استفاده از غذای سفره خانواده است . بهترین سن شروع غذای کمکی بعد از پایان ماه ششم زندگی است .
- اگر غذای کمکی را زود شروع کنیم چه مشکلاتی پیش خواهد آمد ؟
اصولا”شروع غذای کمکی قبل از پایان ۶ ماهگی به دلیل آماده نبودن دستگاه گوارش شیرخوار برای پذیرش غذاهای دیگر غیر از شیر اقدام نا درستی است ،چون دستگاه گوارش کودک هنوز تکامل نیافته است وبا کوچکترین آلودگی به علت عدم رعایت بهداشت امکان ابتلاء به عفونتها از جمله اسهال ، افزایش می یابد وباعث کاهش یا توقف رشد شیر خوار می شود . از طرف دیگر شروع زود رس تغذیه تکمیلی سبب کاهش مدت زمان مکیدن پستان مادر توسط کودک ودر نتیجه کاهش شیر مادر می شود ، بعلاوه ممکن است غذای کمکی در مقایسه با شیر مادر انرژی و مواد مغذی کمتری به کودک برساند که موجب اختلال رشد کودک و نهایتا”سوء تغذیه او می شود . همچنین زود شروع کردن تغذیه تکمیلی احتمال بروز حساسیت را در کودک افزایش می دهد .
- اگرغذای کمکی دیر شروع شود چه مشکلاتی پیش می آید ؟
بعد از سن ۶ ماهگی نیاز غذایی کودک تنها با خوردن شیرمادر تامین نمی شود وبا ید علاوه بر شیر مادر به کودک غذای کمکی داده شود در غیر این صورت رشد کودک کند یا حتی متوقف شده و منجر به سوء تغذیه او می شود . البته این بدان معنی نیست که باید دفعات شیردهی را کم کرد بلکه باید مادر را ترغیب کرد که هر زمان که کودک تمایل داشت شیر خود را به او بدهد وبر اساس سن کودک چندنوبت نیز غذای کمکی بعد از شیر مادر به او بدهد . اگر غذای کمکی دیر شروع شود کودک تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر وامتحان کردن مزه و طعم های جدید از دست می دهد . همچنین تکامل عمل جویدن به تعویق می افتد وکودک غذای دیگری جزء شیر مادر ویا مایعات را نمی خورد که این خود منجر به کم غذایی ، اختلال رشد وسوء تغذیه می شود .
- مناسب ترین غذاها برای تغذیه تکمیلی چیست ؟
غذایی که برای کودک به عنوان غذای کمکی انتخاب میشود باید خصوصیات زیر را دارا باشد :
۱- نرم وسهل الهضم باشد .
۲- مواد اولیه آن در دسترس باشد .
۳- قیمت آن ارزان ومناسب عادات غذایی خانواده باشد .
۴- مقوی ومغذی باشد
۵- تازه، پاکیزه وبهداشتی باشد
۶- کاملا” پخته وبعد از خنک شدن مصرف شود .
- اصولی که در تغذیه تکمیلی باید رعایت شود:
۱- مواد غذایی باید از نظر مقدار ونوع بتدریج به غذای شیر خوار اضافه شود .
۲- ابتدا از یک نوع غذای ساده شروع وبتدریج به مخلوطی از چند نوع غذا تغییر داد .
۳- از مقدار کم شروع وبه تدریج بر مقدار آن افزوده شود .
۴- بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف حدود ۷- ۵ روز فاصله لازم است . زیرا شیرخوار باید به یک نوع غذا عادت کند و بعد غذای جدید اضافه شود . اضافه کردن یک به یک مواد سبب می شود اگر ناسازگاری به یک ماده غذایی داشته باشد شناخته شود همچنین دستگاه گوارش کودک فرصت پیدا می کند تا به غذا عادت کند .
۵- ابتدا باید غذا رقیق باشد مثلا” غلظت آن کمی بیشتر از شیر مادر باشد سپس به تدریج بر غلظت آن افزوده شود . سفت کردن تدریجی غذا سبب یاد گرفتن عمل جویدن می شود .
۶- اگر در شروع غذای تکمیلی شیر خوار به غذای خاصی بی میل بود در خوردن آن نبا ید پا فشاری کرد می توان یک تا دو هفته آن غذا را حذف وسپس دوباره به او داد .
- نحوه شروع وادامه غذای کمکی :
غذاهای کمکی در پایان ۶ ماهگی ( ۱۸۰ روزگی ) شروع می شود ، همزمان با شروع غذای کمکی تغذیه با شیر مادر باید همچنان مکرر وبر حسب میل وتقاضای شیر خوار ادامه داشته وحتی دفعات تغذیه با شیر مادر افزایش می یابد .
- نحوه تغذیه تکمیلی کودک در هفته اول ماه هفتم :
شروع غذای کمکی با فرنی آرد برنج است که روز اول از یک قاشق مربا خوری یک بار در روز ( ظهر) شروع شده وکم کم به مقدار ودفعات آن اضافه می شود بطوری که روز دوم به دو قاشق مربا خوری ( یک قاشق ظهر ویک قاشق عصر ) ، روز سوم به سه قاشق مربا خوری ( ظهر وعصر وشب هر بار یک قاشق ) ، روز چهارم به ۴ قاشق مربا خوری ( صبح ، ظهر، عصر وشب هر بار یک قاشق ) ، روز پنجم به ۸ قاشق مربا خوری ( صبح ، ظهر ، عصر وشب هر بار ۲ قاشق ) وروز ششم وهفتم به ۱۲ قاشق مربا خوری ( صبح ، ظهر ، عصر وشب هر بار سه قاشق ) می رسد .
فرنی:
مواد لازم:
آرد برنج : یک قاشق مرباخوری سرصاف
شکر : نصف قاشق مرباخوری سرصاف
شیر : ۵ قاشق مرباخوری( که بهتر است شیرمادر باشد)
آب : کمی( برای پختن آردبرنج مصرف می شود)
طرز تهیه:
آب و شکر و آرد برنج را با هم مخلوط می کنیم و بر روی حرارت می گذاریم. بعد از اینکه آرد برنج پخته شد، ۵ قاشق شیر را اضافه کرده و می گذاریم بجوشد تا قوام بیاید. قوام آن باید کمی از شیرمادر بیشتر باشد. روز به روز بر حسب تحمل کودک، قوام آن بیشتر می شود تا به غلظت فرنی واقعی نزدیک شود.
در روش دیگر می توان بعد از اینکه آب و شکر و آرد برنج روی حرارت قوام آمد شیرمادر را اضافه کرد تا کمی رقیق تر شود.
در طول ماه ششم پس از شیرخوردن، بر حسب تمایل کودک ۳ تا ۴ بار در روز به او فرنی بدهید.
- غذای کمکی در هفته دوم ماه هفتم :
درین هفته می توان حریره بادام را رژیم غذایی کودک اضافه نمود . شروع آن نیز مانند فرنی از یک قاشق مربا خوری یک بار در روز است تا روز ششم وهفتم به ۱۲ قاشق مربا خوری در روز برسد . فراموش نشود که در این هفته بتدریج که مقدار ودفعات تغذیه با حریره بادام افزایش می یابد مقدار ودفعات تغذیه با فرنی کم می شود بنابراین در هر وعده ویا در تمام دفعات می توان حریره بادام را جایگزین فرنی نمود .
حریره بادام:
مواد لازم برای تهیه حریره بادام:
شیر پاستوریزه : نصف لیوان
شکر : ربع قاشق چایخوری
آرد برنج : ۱ قاشق مرباخوری سرصاف
مغز بادام شیرین پوست گرفته و رنده شده : غذای کمکی,شیر مادر,۵ عدد
طرز تهیه:
بادام ها را رنده کرده و در یک پارچه ململ می ریزیم و داخل شیر فشار می دهیم تا شیره خود را پس دهد. آرد برنج را در آن حل کرده و شکر را نیز به آن اضافه می کنیم و روی حرارت ملایم می گذاریم تا قوام بیاید.
توجه : از زمان شروع غذای کمکی، باید آب جوشیده خنک شده را به اندازه کافی به شیرخوار داد.
- نحوه تغذیه تکمیلی کودک دردو هفته آخر ماه هفتم :
ضمن ادامه تغذیه با شیر مادر قبل هر وعده غذای کمکی ، در این دو هفته شیرخوار با غذای جدیدی آشنا شده وسوپ به رژیم غذایی او اضافه می شتغذیه تکمیلع,ود . بدین ترتیب که روز اول ، صبح وعصر وشب هر بار از سه قاشق مربا خوری فرنی یاحریره بادام استفاده می کند و ظهر علاوه برفرنی وحریره بادام ، یک قاشق مربا خوری سوپ هم می خورد . به این ترتیب ، هر روز یک قاشق مربا خوری به سوپ ظهر وشب اضافه ولی از فرنی یاحریره بادام کم می شود تا بر حسب اشتهای کودک مقدار سوپ به ۳ تا ۶ قاشق مربا خوری در هر وعده برسد .
چند نکته مهم در تهیه سوپ برای کودک :
۱- هر سه روز یک بار یک نوع سبزی به سوپ اضافه کنید مانند جعفری ، گشنیز ، لوبیا سبز ،کدوسبز،کرفس ،هویج، گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، کدو حلوایی .
۲- به سوپ کودک نباید نمک ، شکر یا چاشنی اضافه کرد .
۳-بهتر است کدو ، کرفس ، لوبیاسبز را اول پخته وبعد به سوپ کودک اضافه نمود .
۴-سبزیها باید در آخرین لحظات پخت سوپ اضافه شود .در ظرف نیز باید بسته باشد تا ویتامین های آن از بین نرود .
۵- استفاده از اسفناج تا یک سالگی مجاز نبوده ونباید به سوپ شیر خوار اضافه شود .
۶- سیب زمینی راهم می توانید به سوپ کودک اضافه کنید .برای اینکار ، ابتدا سیب زمینی را بشویید وبا پوست آنرا بپزید .سپس پوست آنرا جدا کرده وسیب زمینی پخته شده را به سوپ کودک اضافه کنید دقت کنید اگر بعد از پوست کندن سیب زمینی ، بخش از آن سبز رنگ بود باید آنرا جدا کرده ودور بریزید .
۷-همراه با سوپ می توانید به کودک ماست بدهید . بهتر است ماست با سوپ مخلوط نشود تا کودک با طعم ماست آشنا شود .ولی اگر کودک مخلوط ماست با سوپ را دوست دارد این کار بلامانع است .
۸- برای تنوع بخشیدن به سوپ کودک ، می توانید هر بار یک ماده غذایی جدید مثل جو بلغور گندم ویا رشته فرنگی را که قبلا” پخته ونرم شده است به اندازه یک قاشق مربا خوری به سوپ اضافه کنید .
سوپ :
مواد لازم برای تهیه سوپ:
گوشت بدون چربی : یک تکه خورشی( معمولاً به اندازه یک تخم مرغ متوسط) به ترتیب اولویت، گوشت گوسفند، مرغ و گوساله
برنج : یک قاشق مرباخوری
هویج : یک سوم هویج متوسط
طرز تهیه:
بعد از این که گوشت کمی پخته شد، برنج و هویج به آن اضافه می شود. پس از پختن کامل باید همه مواد سوپ را مخلوط و نرم کرد تا به غلظت فرنی برسد.
- نحوه تغذیه تکمیلی در دو هفته اول ماه هشتم :
در این دو هفته ضمن دادن سوپ ، فرنی یا حریر بادام ، زرده تخم مرغ هم به رژیم غذایی شیرخوار اضافه می شود .بنا براین در این سن به کودک باید ۵ وعده غذا داده شود . بدین ترتیب که صبح زرده تخم مرغ ، ساعت ۱۰ صبح ( بین صبحانه وناهار ) ۳ قاشق مربا خوری فرنی یا حریره بادام ،ظهر ۳ تا ۶ قاشق مربا خوری سوپ ، عصر مجددا” ۳ قاشق مربا خوری فرنی یا حریره ودر شب دوباره ۳ تا ۶ قاشق مربا خوری سوپ به کودک داده شود . در این زمان می توانید کم کم از سبزیهای نشاسته ای مثل سیب زمینی ، کدو حلوایی ونخود فرنگی (نخود سبز) به فاصله هر ۳ روز به سوپ اضافه کنید . ضمنا” غلظت سوپ باید مانند حلیم با شد.
زرده تخم مرغ را باید از چه زمان و چگونه به کودک داد ؟
زرده تخم مرغ ار ۸ ماهگی به رژیم غذایی کودک اضافه می شود.برای دادن زرده تخم مرغ به کودک ، ابتدا باید تخم مرغ را به مدت ۲۰ دقیقه در آب بجوشانید تا کاملا” سفت شود . سپس زرده سفت شده را از سفیده آن جدا نموده و روز اول به اندازه یک نخود از زرده تخم مرغ را در کمی آب جوشیده یا شیر مادر نرم وحل کرده ، سپس به شیر خوار بدهید .
هر روز صبح همراه با فرنی به تدریج بر مقدار زرده تخم مرغ اضافه کنید تا ظرف ۱۰ روز به یک زرده کامل برسد . از آن به بعد یا هر روز نصف زرده تخم مرغ را همراه با ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره به کودک بدهید ویا یک روز یک زرده کامل تخم مرغ وروز بعد ۵ تا ۶ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام به کودک بدهید و این کار را به صورت یک روز در میان تکرار کنید .
اگر کودک صبح ها زرده تخم مرغ پخته شده را نمی خورد، آن را با کمی کره وآب مرغ مخلوط ونرم کنید و به او بدهید ویا به سوپ او اضافه کنید . زرده تخم مرغ را می توانید رنده کرده یا با پشت قاشق له کنید وداخل سوپ ویا پوره ( هر نوع پوره ای که درست می کنید ) بریزید .
- نحوه تغذیه کودک در دو هفته دوم ماه هشتم :
برای تنوع بخشیدن به غذای کودک باید هر چند روز یک بار مواد تشکیل دهنده سوپ را تغییر داد. هر سه روز یک بار می توان جو ، بلغور گندم ، رشته فرنگی را که قبلا” پخته ونرم شده است به اندازه یک قاشق مرباخوری به سوپ اضافه کرد . بعد از اضافه کردن جو ، گندم و… بهتر است به اندازه یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع به سوپ اضافه نمود . افزودن کره یا روغن مایع به غذای شیر خوار به ویژه شیرخوارانی که رشد کافی ندارد به رشد آنان کمک می کند .
از چه زمانی می توانید به کودک خود پوره سبزیها را بدهید ؟
از اواسط ماه هشتم می توانید به کودک پوره سبزیجات هم بدهید . از سبزیهای نشاسته ای ( مثل سیب زمینی وکدو حلوایی ) ویا سایر سبژیها ( مانند هویج ) می توان پوره تهیه کرد وبه جای یک وعده فرنی صبح یا عصر به کودک پوره سبزی داد . برای تهیه پوره سیب زمینی ، ابتدا آنرا شسته وبا پوست بپزید وبعد از پخته شدن پوست آنرا جدا کرده وهمراه با یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع نرم کرده وکم کم به آن شیر پاستوریزه جوشیده شده اضافه کنید تا به نرمی وغلظت دلخواه برسد .
- نحوه تغذیه تکمیلی در دو هفته اول ماه نهم :
از ۹ ماهگی می توان حبوبات را نیز به سوپ کودک اضافه کرد . معمولا” از عدس وماش که هضم آسانتری دارند شروع کنید . در صورت امکان می توان از جوانه عدس یاماش در تهیه سوپ استفاده کرد . در مورد سایر حبوبات مثل لوبیا چیتی ، لوبیا قرمز و… بهتر است قبلا” آنها را خیس کرده وپوستشان را جدا نموده وبعد از پختن به سوپ کودک اضافه کرد .
- نحوه تغذیه در دو هفته دوم ماه نهم :
در این سن با استفاده از میوه های فصل آب میوه تازه تهیه کنید وبه کودک بدهید . ابتدا از یک قاشق مرباخوری در روز همراه با یک قاشق مرباخوری آب جوشیده وسرد شده شروع کنید تا کم کم به ۶ قاشق مرباخوری آب میوه خالص برسد . آب میوه را می توان بعد از فرنی یا حریره ساعت ۱۰ صبح داد.
- نحوه تغذیه تکمیلی در دو هفته اول ماه دهم :
از ماه دهم می توان به جای آب میوه ، خود میوه را به کودک داد . برای اینکار باید از یک قاشق مرباخوری میوه های فصل ( هلو، سیب ، موز ، گلابی ، . . . ) شروع نمود ومقدار آنرا به سه قاشق مرباخوری رساند . میوه مورد نظر باید کاملا” رسیده وشسته باشد وبعد از جدا کردن پوست وهسته آن ، میوه را با پشت قاشق کاملا” نرم کرده وسپس به کودک بدهید . مقدار میوه را به تدریج زیاد کرده و به ۵ تا ۶ قاشق مرباخوری در روز برسانید . در این زمان کم کم بر حسب اشتهای کودک به مقدار سوپ او به میزان حداکثر ۱۰=۶ قاشق مرباخوری در ظهر وشب بیافزایید . همچنین کودک را با غذاهایی که می تواند به دهان ببرد مانند نان ، بیسکوئیت ساده ، ماکارونی پخته ، تکه های سیب زمینی پخته ، کوفته قلقلی و. . . آشنا کنید .
- نحوه تغذیه تکمیلی در دو هفته دوم ماه دهم :
در این زمان علاوه بر تنوع بخشیدن بر سوپ کودک می توان از کته نرم که در آبگوشت یا آب مرغ پخته می شود همراه با خود گوشت استفاده کرد . همچنین از گوشت ماهی که تیغ های آن کاملا” گرفته شده باشد وهمراه با کته نرم وسبزی پخته شده باشد می توان به کودک داد .
- نحوه تغذیه تکمیلی در ماه یازدهم ودوازدهم:
تنوع غذای کودک را رعایت کنید با توجه به اشتهای کودک بر مقدار غذای هر وعده او اضافه نمایید همچنان برای کودک غذای جداگانه تهیه کنید واز دادن غذای سفره خانواده به کودک بدلیل علت داشتن نمک و چاشنی اجتناب نمایید .
- یک نکته مهم در تغذیه کودک زیر یکسال :
از پایان ۶ ماهگی وهمزمان با شروع غذای کمکی تا پایان ۱۲ ماهگی غذای اصلی شیرخوار هنوز شیر مادر است لذا به تغذیه با شیر مادر به طور مکرر وبر حسب تقاضا وتمایل شیرخوار در تمام مدت شب وروز به ویژه قبل هر وعده غذای کمکی باید توجه شود . معده کوچک کودک را با غذاها پر نکنید . چه این امر سبب می شود که کودک برای مدت طولانی تر سیر بماند ودر نتیجه کمتر پستان مادر را بمکد . در نتیجه هم شیر کمتر به او می رسد وهم حجم کلی شیری که مادر تولید می کتد کاهش خوهد یافت .
- چه مواد غذایی را به کودک زیر یکسال نباید داد ؟
بطور کلی تا یکسالگی عسل غیر پاستوریزه ، پنیر ، سفیده تخم مرغ ، شکلات ، بادام زمینی ، میگو ، فلفل وادویه جات ، ترشی ها ، نمک ، نوشابه های گاز دار ، آب میوه های صنعتی ، از میوه ها ، خربزه ، کیوی ، انواع توت ( توت سفید ، توت فرنگی ، تمشک ) ، آلبالو، گیلاس ، از حبوبات ، نخود ولپه واز گروه سبزیها اسفناج وکلم توصیه نمی شود . توجه داشته باشید استفاده از شیر گاو در تهیه فرنی بلامانع است . زیرا با جوشانیدن شیر مقدار مواد حساسیت زای آن کمتر می شود .
در تغذیه کودکان زیر یکسال همواره به این نکات توجه کنید :
دادن آب میوه به مقدار زیاد ویا شیرینی قبل از غذا ، سبب کم شدن اشتها می شود ورشد کودک را به خطر می اندازد . بنابراین آب میوه ویا میوه رسیده ونرم را که با پشت قاشق له کرده اید دوبار در روز بعد از غذای وسط روز وبا حجم کم به کودک بدهید ، ویتامین های مورد نیاز کودک به ویژه ویتامین ث از راه شیر مادر تامین می شود .
از چه زمانی باید به کودک از غذای خانواده داد ؟
بعد از یکسالگی باید بطور تدریجی کودک را با انواع غذاهایی که افراد خانواده مصرف می کنند آشنا کرد . از این زمان باید کودک از چهار گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان وغلات ، گروه شیر ولبنیات ، گروه گوشت وتخم مرغ وحبوبات و گروه میوه ها وسبزیها استفاده کند . بطور کلی از سال دوم زندگی ذائقه کودک با غذای خانواده شکل می گیرد بنابراین بهتر است از تهیه غذاهای شور وپر ادویه خودداری کنید و سعی کنید از سرخ کردن غذا بویژه با حرارت زیاد وبه مدت طولانی پرهیز کنید . مصرف غذای خانواده برای کودک باید تدریجی باشد بطوری که بعد از گذشت مدت زمانی نیاز به تهیه غذای مخصوص وجداگانه برای کودک نباشد .
در سال دوم زندگی روزانه چند بار باید به کودک غذا داد ؟
گنجایش معده کودک در مقایسه با افراد بزرگسال کمتر و با مقدار خیلی کمی غذا سیر می شود . از طرف دیگر کودک در حال رشد است ومعمولا”دائما” در حال فعالیت ومشغول بازی است پس نیاز او به انرژی ومواد غذایی زیاد است . در سال دوم زندگی هنوز شیر مادر منبع عمده تامین انرژی وسایر مواد مغذی کودک است . نباید انتظار داشته باشید که کودکان مانند بزرگسالان فقط صبحانه ، ناهار وشام بخورند بلکه باید بخصوص بعد از سال اول زندگی حتی تا ۵ سالگی حداقل روزانه ۵ وعده غذا بخورند .
مصرف نمک را در غذای کودک محدود کنید :
به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماریهای قلبی ، عروقی توصیه می شود که در تمام دوران زندگی به ویژه دوران کودکی ونوجوانی از مقادیر بسیار کم نمک آن هم هنگام طبخ غذا استفاده شود واز افزودن نمک به غذا در سر میز یا سفره جدا ” خودداری گردد . برای کودکان زیر یکسال که خوب رشد می کنند بهتر است به غذایشان نمک اضافه نکنید ولی برای کودکانی که دچار ایست یا افت وزنی هستند وغذای کاملا” بی نمک خود را نمی خورند هنگام تهیه وطبخ غذا از مقدار بسیار کمی نمک یددار استفاده نمایید .
برنامه غذایی کودکان بالاتر از یکسال:
کودکان ۱ تا ۵ سال دوران رشد را سپری می کنند و بنابراین نیاز به انرژی وپروتئین وسایر مواد مغذی با افزایش سن کودک بیشتر می شود . برای تامین کلیه مواد مغذی مورد نیاز کودکان ، برنامه غذایی آنها باید شامل تر کیبی از غذاهای مختلف در گروههای اصلی غذایی باشد . گروههای اصلی غذایی عبارتند از گروه نان وغلات که انرژی ومقدار پروتئین مورد نیاز کودک را تامین می کند . گروه شیر ولبنیات که کلسیم ، فسفر وپروتئین را تامین می کند وبرای رشد اسکلت واستحکام استخوانهاو دندانها لازمند . گروه گوشت ، حبوبات وتخم مرغ که پروتئین و سایرمواد مغذی مورد نیاز کودک را تامین می کند وبرای رشد او لازمند وگروه سبزیها ومیوه ها که ویتامین ها واملاح مورد نیاز کودک را تامین می کنند .
در تغذیه کودکان ۱-۵ سال چه نکاتی را باید رعایت کرد ؟
- در تغذیه کودک از ظرف وقاشق تمیز ( قاشق مرباخوری برای کوچکترها وقاشق غذاخوری برای کودکان بزرگتر ) استفاده کنید .
- قبل از غذا دادن به کودک دستها وصورت کودک را بشوئید .
- آب ومایعات را با فنجان یا لیوان تمیز به کودک بدهید .
- در غذا دادن به کودک صبور باشید وآرام آرام به کودک غذا بدهید .
- در صورتیکه کودک تمایلی برای غذا خوردن ندارد هرگز اورا مجبور به غذا خوردن نکنید وسعی کنید با تغییر مزه ونحوه طبخ آنرا مجددا” به کودک بدهید و در صورتیکه بازهم علاقه ای به خوردن آن غذا نشان نداد ، چند روزی از دادن آن غذا صرف نظر کرده ومجددا” به برنامه غذایی کودک اضافه کنید .
- هنگام غذا دادن به کودک با او به آرامش ومحبت صحبت کنید تا زمان غذا خوردن برا یکودک خوشایند باشد و خاطره خوشی از غذا خوردن در ذهن کودک ایجاد شود .
- مقدار غذای هر وعده کودک را با افزایش سن کودک بیشتر کنید .
- بمقدار غذایی که کودک می خورد توجه کنید ، برای هر کودک یک بشقاب جداگانه در نظر بگیرید .
- با افزایش سن کودک برای غذاخوردن به کودک استفلال بدهید وفقط مقدار ونحوه غذا خوردن کودک را نظارت واورا به خوردن ترغیب کنید .
- برای غذاخوردن کودک به او جایزه ندهید بلکه برای ترغیب او به غذا خوردن از طعم غذا تعریف کنید .
- به کودک اجازه دهید غذاخوردن را خودش تجربه کند حتی اگر مقداری غذاهم هنگام خوردن ریخته شود و یا دست ولباسهای خود را کثیف کند .
- از دادن تنقلات بی ارزش قبل از غذا وبین وعده ها به کودک خودداری کنید .
آیا می دانید مصرف زیاد هله هوله چه مضراتی برای کودک بدنبال دارد ؟
اگر کودک بخصوص در ۲ سال اول زندگی که بدن او به سرعت در رشد است به خوردن هله هوله هایی که معمولا” ارزش غذایی زیادی ندارند عادت کند ، از مواد مغذی غذاهای مختلف که برا ی رشد به آن نیاز دارد محروم می شود . هله هوله هایی مثل پفک ونوشابه فقط معده کودک را پر می کنند و موجب احساس سیری می شوند ودر نتیجه کودک دیگر اشتهایی برایخوردن غذاهای اصلی ومغذی ندارد . بنابراین سعی کنید کودک را به خوردن این هله هوله ها عادت ندهید واز تنقلات مغذی وسنتی مثل نخودچی وکشمش ، برگه میوه ها میوه های فصل برای کودکان ۲تا ۵ سال خود استفاده کنید .
نکاتی که در تغذیه کودکان ۳-۵ سال باید رعایت نمود :
نکته مهم در تغذیه کودکان ۵-۳ سال دادن حداقل ۵ وعده غذا شامل سه وعده کامل صبحانه ، ناهار وشام و۲ میان وعده در ساعات ۱۰ صبح و۵ بعداز ظهر ونهایتا” یک لیوان شیر قبل از خواب است . غذاهایی مثل شیر وبیسکوئیت ، نان وخرما، نان وپنیر ، کیک ، کلوچه ها ، میوه یا آب میوه ویا انواع شربت های خانگی ، انواع خشکبار مثل بادام ، گردو ، پسته ، کشمش ، برگه ، توت خشک بعنوان میان وعده برای کودکان بسیار مناسب هستند .
